Tíminn Sunnudagsblað - 26.01.1969, Blaðsíða 12

I.
Á sáðari hluta nitjándu aldar
Itunduðu Skotar mjög hvalveiðar
i norðurhöfum, og svo höfðu þeir
lengi gert. Sendu þeir skip sín að
heiman síðia vetrar eða snemma
vors, og höfðust þau síðan við á
veiðislóðum, unz þau höfðu fengið
fullfermi eða haust var komið, svo
að ekki var annars kostur en snúa
'heim. Þessi skip sveimuðu sumar-
iangt, þar sem hvala var helzt að
vænta, og sumir skipsmanna höfðu
aldreí lifað sumar í ættlandinu
sínu síðan þeir voru á barnsaldri.
Laufgað tré var þeim fjarlæg
bernskuminning, grænar hlíðar
Skotlands draumsýn ein.
Hvalveiðunum var svo háttað. að
vörður var staðinn í tunnu uppi í
siglu skipsins. Þegar vart varð
hvala, voru skipverjar látnir fara
í báta, róa að þeim og skutla þá.
Var skutlunum skotið úr hvala-
byssu, er var í stafni bátanna. Þeg-
ar fest hafði verið í hvai, hófst mik
ill darraðardans, er lauk svo að
jafnaði, að mennirnir unnu bráð
sína. Reru þiir með hvalinn
i togi að skipinu, er gengið hafði
verið af honum dauðum, og var
hann siðan skorinn við skipshlið,
nema þess væri kostur aðt flytja
'hann til bækistöðvar í landi.
Það orð fór af hvalveiðiskipstjór
um, að þeir væru ekki nein guðs-
börn. Þeim voru aði'ir eiginleikar
gefnir í meira mæli en vorkunn-
semi, enda fór bæði orðstír sá, sem
þeir gátu sér, og arðurinn af veiði-
förinni, og þar með aflahlutur
skipshafnarinnar sjálfrar, eftir
því, hvað þedm tókst að knýja
menn sína til þess að leggja hart
að sér. Margar sagnir herma, að
þeir hafi fátt vílað fyrir sér og æði-
oft teflt á tæpt vað, ef einhver von
var um ábata. Mannslíf var þeim
ekki öllum mikils virði og þó
kannski þaðan af síður eigendum
hvalveiðiskipanna, sem sátu í nóð-
um heima á Skotlandi og spurðu
aðeins um eitt að hausti: Gróðann
af útgerðinni.
II
Eitt hinna skozku hvalveiði-
skipa, sem leituðu í norðurhöf að
áliðnum vetri 1884, hét Chieftain.
Það var frá Dundee. Tíð hafði ver-
ið mild sáðari hluta vetrarins, en
spilltist mjög um sumarmál metS
norðankulda og harðviðrum, og
mun hvalveiðimönnunum hafa
gengið treglega veiðin. 26. dag
maímánaðar var Ohieítain á hafi
norður af íslandi í krepjusudda og
dimmviðri. Hvala varð vart í ná-
munda, og skipstjórinn, Tómas J.
Gellathy, sem mun hafa verið orð-
inn óþreyjufullur, lét setja út alla
bátana, fjóra að tölu, og manna þá.
Fóru fimm menn í hvern bát, og
skyldu fjórir róa, tveir á hvort
borð, en einn var fyrirliði, og
stýrði hann með fimmtu árinni.
Var sérstakur umbúnaður fyrir
stjórnárina í skut bátanna. Lúður
var hafður til öryggis í þoku, á-
samt dreka og haglabyssu, og í
sumum bátunum að minnsta kostd
var áttaviti og einhver seglpjatla.
Annar var búnaður ekki, nema
skutlar, skotfæri, hlaðstokkar,
skálmir og sveðjur, krókstjakar og
annað þess konar, er að gagni
kom við veiðarnar. Vatn eða vistir
höfðu menn ekki með sér, því að
það var ekki venja hvalveiði-
manna.
-k Saga um átakanlega átburði fyrir aðeins 85 árum.
60
1 I M I N N - SUNNUDAGSBI.AÐ