Tíminn Sunnudagsblað - 26.01.1969, Blaðsíða 9

JÓN R. HIÁLMARSSONs
Spartakus og þræla-
uppreisnin mikla
Við hverfum rúmlega tvö þús-
und ár aftur í tímann og tökum
okkur stöðu undir kvöld við rætur
eldfjalisins Vesúvíusar á Suður-
ítalíu. Um daginn hafa verið þarna
nokkur vopnaviðskipti uppi í hlíð-
inni, þar sem rómverskir hermenn
vopnaðir löngum spjótum hafa átt
í högigi við flokk strokuþræla, sem
lagzt höfðu út. Ekki hafði þetta
samt verið nein veruleg orrusta,
því að þrælarnir höfðu brátt hörf-
að undan og leitað hærra upp í
fjallið, sem er erfitt yfirferðar á
þessum slóðum. Rómverjarnir taka
sér hvíld og athuga gaumgæfilega
allar aðstæður. Þeir sjá, að ekki
muni auðvelt að komast úr fylgsni
þrælanna aftur, nema um einstig-
ið, sem þeir höfðu flúið upp. Þetta
var mikilvæg uppgötvun og fyrir-
liðinn gefur mönnum sínum skip
un um að bíða neðan einstigsins
og eyða þrælum þessúm, þegar
hungrið reki þá til að freista nið-
urgöngu.
Nokkrir hermenn eru settir á
vörð, en aðrir matast og taka á sig
náðir. Sól gengur til viðar og myrk
ur Miðjarðarhafsnæturinnar breið-
ir sig yfir láð og lög. Allt er kyrrt
og hljótt. Rómverjar ugga ekki að
sér. En þrælarnir uppi í fylgsni
sínu sofa ekki. Foringi þeirra
skynjar hættuna og þykist vita,
hvað Rómverjar hafi í hyggju. Nú
ríður á að verða fyrri tii og koma
óvinunum í opna skjöldu. Hanm
skipar mönnum sínum að safna
saman miklu magni af villtum vín-
viðargreinum, sem vaxa þarna í
fjallinu. Þeir gera það og fara að
Öllu sem hljóðlegast. Síðan flótta
þeir greinarnar saman í sterka
fcaðla og renrna þeim niður fyrir
klappirnar skammt þar frá, sem
Rómverjarnir hafast við. Svo
hverfa þeir einn eftir annan fram
af brúninni. Þetta er harla glæfra-
leg ferð, en þessir menn láta sér
fátt fyrir brjósti brenna. Innan
skamms er flokkurinn kominn nið-
ur og læðist í myrkrinu að Róm-
verjunum, sem ekki vænta sér árás
ar úr þessari átt. Foringinn gefur
rnerki og áhlaupið hefst. Sumir
Rómverjanna falla og aðrir komast
undan við illan leik. Vopn og vistir
herflokk'sins og altur útbúnaður
fellur í hendur ræningjunum. Það
‘kemur sér Mka vel, því að þeir eru
ill.a búnir.
Að loknum sigri hylla menn
hinn djarfa foringja sinn, sem svo
kænlega hafði lagt á ráðin. En
hver var þessi foringi ræningj
anna? Hann hét Spartakus og gat
sér frægð sem leiðtogi mestu
þr æla upp reisn f o rnal d a r in n ar.
Þessi uppreisn var vitaskuld dauða
dæmd frá byrjun og Spartakus féll
um síðir ásamt mönnum sínum
fyrir vopnum Rómverja. En hann
hefur ekki gleymzt, heldur lifað
um aldaraðir í vitund fólks sem
hetja og fuUhugi, er þráði frelsið
og barðist fyrir rétti hinna kúg-
uðu og hrjáðu. Um hann hefur
mikið verið ritað, kvikmyndir gerð
ar um ævi hans og jaínvel stjórn-
málsftokkar bafa kennt sig við
nafn hans.
Á síðustu öldunum fyrir upphaf
tímatals okkar fór þrælum mjög
fjölgandi í Róúnaveldi. Lágu til
þess m'argar orsakir, en þó ekki
sízt sú, að þá voru Rómverjar stöð-
ugt að færa út yfirráð sín og efla
heimsveldið. Þá voru sífeHdar styrj
aldir í austri og vestri, norðri og
suðri. En á tírnum landvinninga og
styrjalda var óhemju mikið fram-
boð á þrælum, því að hertekið fólk
var selt mansali. Önnur mikilvæg
ástæða fyrir f jölgun þrælianna voru
breyttir þjóðfélagshættir heima fyr
ir á Ítalíu á þá lund, að frjálsum
smábændum for hríðfækfcandi
jafnframt því sem stórhændum
fjöl'gaði. Þessi þróun stóð lengi yfir
og komst fyrst verulegur skriður
á h.ana upp úr annarri púnversku
styrjöldinni, sem stóð yfir á árun-
um 218—201 f.Kr. Á þessum árum
herjaði Hannibal með Karþagó-
mönnum sínum landið þvert og
endilangt og lék það svo grátt að
fjölmargar sveitabyggðir bókstaf-
lega fóru í eyði. Smábændurnir,
sem af þessum sökum flosnuðu
upp, leituðu til Rómar og annarra
stórra borga í leit að lífsframfæri.
En borgirnar höfðu upp á litla at-
vinnu að bjóða fyrir frjálsa menn
og venjulega hvarf þetta fólk á
hljóðlegan hátt inn í raðir öreig-
anna, sem þar voru fyrir. Þessir
snauðu rnenn drógu svo fram lífið
með ýmsum vafasömum hætti eins
og að selja atkvæði sín metorða-
gjörnum höfðingjum, er sóttust eft-
ir að verða kjörnir til embætta.
Er friður komst á hélt búskap
urinn áfram í sveitunujn, en að-
eins með breyttu sniði. í stað fjöl-
margra smábýla, sem einstakir
bændur önnuðust ásamt skylduliði
sínu og kannski einum þræli eða
tveimur, komu nú stórjarðir auð
mannanna. Þeir sameinuðu fjölda
jiarða og ráku búskap sem hverja
aðra stóriðju og notuðu ódýrasta
vinnuafl, sem völ var á, það er að
segja þræla, er fengust fyrir lítið
verð á markaðinum. Nú varð það
algeng sjón út um sveitir liandsins J
að sjá umsjónarmann með svipu'
í hönd berja áfram flokka hlefckj-1
aðra þræla á ökrunum. Og þrælar
voru ekki aðeins í sveitum, heldur
unnu þeir flesít ÖU hin óæðri störf,
hvar sem var í þjóðfélaginu. Gizk-
T í M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ
57