Tíminn Sunnudagsblað - 26.01.1969, Blaðsíða 10

að h-efur verið á, að í ftómabarg
einini hafi verið, þegar mest var,
um 200.000 þrælar eta um það
bil fimmti hver borgarbúi.
Þræilar voru lögmæt eign þess,
sem hafði keypt þá. Réttlausir voru
þeir og algerlega háðir húsbónda
sínum, sem mátti fara með þá að
vild sinni og duttlungum. Vita-
skuld kom það fyrir að vel væri
með þræla farið og nutu jafnvel
sumir þeirra álits og virðingar.
Hellenskir þrælar, sem oft vo<ru há-
memníaðir menn, voru gjarna not-
aðir sem kennarar barna efnaðra
foreldra í Róm og þágu stundum
frelsi að launum. Táknrænt er það
að rithöfundurinn Livius Andron
icus, sem með sanni hefur verið
nefndur faðir rómverskra bók-
mennta, var upphaflega þræll af
grísku bergi brotinn. Ungur
drengur féil hann í hendur Róm-
verjum, þegar ættborg hans, Tar-
ent á Suður-Ítalíu, var hertekin.
En það voru aðeins örfáir þræl
ar, sem nota mátti til kennslu,
eða gátu sér orð fyrir skáldskap
og bókmenntastörf. Flestir þeirra
urðu að vinna hörðum höndum,
svo sem kraftar þeirra framast
leyfðu, án launa eða þakklætis. Mat
fengu þeir aðeins til að halda
þreki, en al'lur aðbúnaður var ili-
ur og af skornum skammti. í
gamalli regiugerð um meðferð á
þrælum segir að þræll skuli fá eitt
teppi, eina skikkju og tréskó annað
hvert ár, og það voru ekki nálægt
því allir, sem nutu svo góðra kjara.
Þrælar, sem unnu við j'arðyrkju,
hjarðmennsku og önnur störf til
sveita áttu vissulega illa ævi. Verri
var samt meðferðin á námuþræl-
unum, - sem barðir voru áfram
hlekkjaðir undir yfirborði jarðar.
En allt var þetta þó hátíð í sam-
anburði við örlög þeirra ógæfu-
sömu þræla, er hafðir voru til að
skemmta áhorfendum í hringleika
húsunum, og látnir berjast þar við
óargadýr eða hverjir við aðra, þar
til yfir lauk.
Síðustu hundrað ár rómverska
lýðveldisins eða frá þeim tima, er
Grachkus-bræður hófu gagnrýni
sína á stjórn auðmannanna og öld-
ungaráðsins og leituðust við
að bæta kjör snauðustu borgar
anna, og til þess, að Ágústus varð
keisari árið 31 f.Kr., voru heiftar-
leg pölitísk átök í ríkinu og næst-
um því samfelld borgarastyrjöld.
Efcki verður sú saga rakin hér,
en á tímum þessana innbyrðis
átaka og blóðsúthellinga í ríkinu,
virðist grimmd og alls kyns villi
mennska mjög fara í vöxt. Dýra-
og skylmingaleikar voru að vísu
forn skemmtiatriði hjá Rómverjum
en algengar urðu ekki þessar ó-
bugnanlegu sýningar fyrr en á upp-
lausnartímum síðustu aldar lýðveld
isins og héldu svo áfram á keisara
tímunum. Dýra- og skylmingaleikar
fóru fram i hringleikahúsum og
það er táknrænt, að á síðustu öld-
inni fyrir Krist fór þessum leik
húsum sífjölgandi og voru byggð
æ víðar, svo að segja að næstum
hver smáborg fengi sitt hringleika-
hús.
Lemgi vel notuðu Rómverjar
stríðsfanga eða dæmda glæpa-
menn til að skemmta borgarbúum
í leikhúsunum á þennan skelfilega
hátt, en með tímanum gengu fram-
takssamir menn á það .lagið að
kaupa sterka og vel byggða þræla,
æfa þá í vopnfimi sérstökum
skylmingiaskólum og leigja þá síð-
an út til þeirra, sem halda vildu
skemmtanir í leifchúsum við hátið-
leg tækifæri eða fyrir einhverjar
kosningar. Algengt var að fram
kæmu á leiksviðið nokkrir tugir
bardagaþræla og stundum skiptu
þeir mörgum hundruðum, sem
börðust í einu og fórnuðu lífi sínu
til að gleðja vandláta áhorfendur.
Skylmingaþrælar í hringleikahúsi
börðust annað hvort maður móti
manni eða þá saman í heilum her
flokkum, er háðu raunverulegar
orruistur sín á milli. Þegar tveir
börðust, lauk viðureigninni venju-
legast með því að annar féll. Færi
gvo að annar hvor yrði örmagna
eða yfirbugaður án þess að falla
var það siður Rómverja að láta á-
horfendum eftir að ákveða, hvort
viðkomiandi skyldi lífi halda eða
ekki. Ef þeir vildu bjarga honum,
t.d. fyrir vasklega firamgöngu, veif
uðu þeir með slæðum og klútum,
en ef hann þótti verðskulda dauð-
ann, bentu áhorfendur áfcaft nið-
ur með þumalfingrunum.
Oft kom það fyrir, að þrælar
Rómveæja gerðu uppreisnir og
voru þær í flestum tilfellum bæld
ar niður án mikillar fyrirhafnar.
En þrælauppreisn sú, sem alltaf
er kennd við Spartakus, var þó
svo alvarleg, skipul'ögð og vel
sitjórnað, að um skeið stafaði Róma
veldi af henni mikil hætta. Sparta-
kus var Þrakverji og virðist hann
hafa hlotið ©níska memntun. Sem
hertekinm maður hafmaði hanm hjá
rómversfcum skylimimgaþjálfara í
præ-taupprei&nín hófst.
58
TlniNN - SU N NUD AGSBLAÐ