Tíminn Sunnudagsblað - 16.02.1969, Blaðsíða 4

Frá KiWugosinu 1918. Nú hefur Katla lítf
látið á sér kræla í rösklega hálfa öld. Við
höfum ekki hugboð um, hvenær henni þykir
mál að bregða blundi.
, Eins og áður var sagt, eru þær
orðnar margar hugmyndirnar,
sem óg hef heyrt og lesið og hug-
detturnar, sem ég hef sjá'lfur feng-
ið um Kötlu.
Guðmundur Kjartansson komst
að raun um, að vatnið, sem rann
fná Heklu í síðasta gosi, 1947, var
meira en svaraði til þess snævar
og jökuls, sem bráðnaði. (Les-
bók Morgunblaðsins 1952, 11. tölu-
blaði). Mér 'kom þvi til hugar, að
einhver hluti af Kötluhlaupum
kynni að vera af öðrum uppruna
en leysingarvatn úr jöklinum. Kem
ur þar til greina jarðvatn líkt og
uppsprettuvatn eða hveravatn, og
ennfremur vatn, sem bundið hafði
verið í bergikvikunni. Einniig kom
mér í hug vatn, sem til hefði orð-
ið í gosinu sjálfu, við saimruna
vetnis og súrefnis.
Vat-n, það er, regn- og leys-
ingarvatn, safnast fyrii; í Gríms-
vötnum milli Skeiðarárhlaupa, svo
sem allkunnugt er. Yfirborð Mýr-
dalsjökuls bendir hins vegar ekki
til, að vatn geti safnazt fyrir þar,
að minnsta kosti ekki svo að neinu
verulegu magni geti numið. Væri
það samt sem áður svo, að vatn
gæti safnazt fyrir í Mýrdalsjökii
þrátt fyrir ólíkl.egt útlit, þá mætti
SÍÐARI HLUTI
lí'ka ætla, að stundum 'h'lyti það
vatn að brjótast fram, án þess að
eldgos yrði.
Hlaupið úr Mýrdalsjökli 25. júní
1955 virðist vera sérstætt fyrir-
brigði. Þó þarf það ekki að vera.
Hugsanlegt er, að hliðstætt hafi
átt sér stað á liðnum öldum, þótt
ekki væri um það skrifað, eða því
jafnvel ekki veitt athygli, meðan
engar brýr voru á Múlakvísl eða
Skálm til að taka af.
„Htaupið frá 1955 sýnir okkur
það eitt, svo að ekki verður um
villzt, að vatn getur safnazt fyrir
inni í jöklinum11, segir Sigurjón
Rist og telur hann, að hlaupið hafi
komið úr Kötlugjá. Það tel ég líka
sennilegast. En af hverju hlaupið
staifaði, er ekki vitað, sbr. síðar.
Að afstöðnu hlaupinu höfðu
bvær sigdældir myndazt í jökut'-
inn. Sú stærri var 1050 metrar víð
efst og 80 metra djúp, en sú minni
700 metrar í þvermál og um 15
metra djúp. í botni stærrj sigdæld-
arinnar „var mjög regluleg, hring-
laga tjörn um 150 metrar í þver-
mál. Þar flutu myndarlegir jakar
og gljúfur voru til allra átta.
Þarna niðri við grunnvatnsborð
Kötlugjár var grafarkyrrð og ró“
segir Sigurjón Rist. Þetta er a'Ht
mjög abhyglisvert og gefur tilefni
til margra spurninga.
Dagana áður og samdægurs einn-
ig voru Sigurjón og félagar hans
að mæla þykkt Mýrdalsjökuls, með
bergmálsaðferð. Þykktin umhverf-
is 'ketilsigin var frá 250—300 metr-
ar. Ef vatnið, sem var í botni
stærri sigdældarinnar, náði til
botns í jöklinum, þá hefur það
verið 170—220 metra djúpt að
afstöðnu hlaupinu. Það virðist ó-
trúlegt, að svo djúpt vatn geti ver-
ið uppi á fjalli og ekkert, sem
heldur að, nema jökull. Spyrja má,
hversu langt vatnið náði út frá
ketilsigunum. Var það ef til vill
einangrað fyrirbrigði. á litlu svæði,
eða náðu angar af því ef til vil'l
langleiðina suður að Suðurhnúk
(Háubungu), vestur að Goðabungu
og norður að Austmannsbungu,
það er svo lan.gt sem hæð jökul-
stæðisins, bergsins undir jöklinum,
var ekkj meiri en hæð vatnsyfir-
borðsins í ketlsiginu? Siðari möig.u
leikinn gæti gefið skýringu á því,
að jökulvatn, það er vatn undan
jökli, en ekki yfirborðsleysingar-
vatn, virðist í misjöfnum mæli
renna norður úr Mýrdalsjökii hjó
Mælifelli — eða með öðrurn orð-
um, að stundum- standi grunnvatn
jökullsins 1 og umihverfis Kötlugjá
svo hátt, að þíjð nái að renna um
sprungur norður úr jöklinum. Ann-
ans er lítið vitað um rennsii norð-
ur úr jöklinuim, en komið hefur í
ljós, þegar Á'lftaversafiréttur er
smalaður, að stundum er áberandi
mikið j'ökulvatn í Hólmsá
norðan Jöikulkvíslar. Nú eftir að
tíðförult er orðið á sumrin fram
134
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ