Tíminn Sunnudagsblað - 16.02.1969, Blaðsíða 21

ir hanis var létinn og fjárhagur
fijölskyldunnar var bágborinn.
Laun undirliðsforingja voru lág,
og í fyrsta lagi gat hann ortiið
iiðsforingi eftir sex ár. Þá var
iíklegt, að launin rétt nægðu
til þess, að hann gæti dregið
fram lifið. Framtíðarhorfurnar
voru dapurlegar, en hann Iét
ekki hugfalilast. Hann var
neyzlugrannur að eðlisfari og
var frábitinn allri útsMtfcarsemi.
Hann notaði tímann vel og seg-
ir sjálfur, að „hann hafi alltaf
fundi óljóst, að hann mætti eng
an tíma missa, jafnvel þegar
thann hefði ekkert að gera.“
Hann notaði tímann til lest-
urs. Lestrarefnið var nóg og
ffjölbreytt. Frönsku heimspek-
ingarnir prédikuðu mannúð og
skynsemi, og þjóðin var tekin
að átta sig á því, að það stjórn-
arform, sem hún bjó við, var
leif úreitra forma, sem hæfðu
ekki léngur. Þeir drógu upp
myndir af afiskræmilegum
stjórnarháttum og venjium,
lýstu framtíðarlausninni glæsi-
lega. Þá átti skynsemin að ríkja
og réttlæti og mannúð vera
æðstu boðorðin. Napóleon las
rit þessara mánna: Voltaire,
Rousseau, Diderot og fleiri voru
eftirliæti'shöfundar þessa unga
undirliðisforingja. Tími var næg
ur til lestrar. Hann skrifar móð
ur sjnni 1788:
„Ég sef lítið, hátta klukkan
tíu og fer á fætur klukkan fjög-
ur, matast einu sinni á dag —
klukkan þrjú.“ Hann las bækur
heimispekinganna, og af þeim
lærði hann að fyrirlíta munka,
hata konunga og efast um kenn
ingar kirkjunnar.
Seytján ára gamali hafði
Napóleon drukkið í sig kenn-
ingar Rousseaus, Oig hann varð
einn þeirra fjöhnörgu, sem
væntu breytinga á stjórnarfyr-
irkomulagi landsins að klass-
ískri fyrirmynd. Þótt hann læsi
rit heimispekinganna með ákefð
og aðdáun, þá las hann sagn-
fræði og landlýsingar af ennþá
meiri ákefð, og það vaknaði
með honúm löngun til þess að
verða sagnfræðingur. Hann tók
að safna heimildum að sögu
Korsilku 1787 og auk þess samdi
hann nokkrar smásöguir með
Werther eftir Goethe og fyrir-
mynid.
Vorið 1789 hófst franska
stjórnarbyltingin, og með þeim
atburðum lukust þeim upp
margar dyr, sem hingað til
h'öfðu verið afskiptir í þjóðfé-
laginu og engin gen.gsl haft við
valdastéttir. Fyrsta hugsun Na-
póleons var Korsíka. Nú skyldi
hefjast handa og frelsa ættjörð-
ina undan oki hataðra útlend-
inga. Hann fékk leyfi frá her-
þjónustu í september 1789 og
hraðaði sér til Korsíku, þar sem
hann tók þátt í byltingunni,
áisamt bróður sínum, Jósef.
Hann flutti brennandi bylting-
arræður í byitingarklúbbnum
og veitti aðstoð við skipulagn-
ingu þjóðvarðar. í Ajaccio var
hann lífið og sálin í baráttunni
gegn kilerkunum og aðlinum.
1790 vax hann kosinn næst-
æðsti maður korsískrar sjálf-
boðaliðssveitar, þótt hann héldi
jafnframt liðsforingjiastöðu
sinni í franska hernum. Þessi
starfi veitti honum tækifæri tál
þess að kynnast skipulagi sjálf-
boðaliðssveita.
Skoðanir hans breyttust nokk
uð við það, að í nóvember var
Korsíka gerð að sérstöku,
frönsku amti og var nýlendu-
veldi konungs á eynni þar með
úr sögunni. Við þessar breyt-
ingar mildaðist nokkuð hugur
Napoleons í garð Frakka. Paóií
var leyft að taka á ný til starfa,
og eyjan átti að eiga fulltrúa á
þingi Frakka.
Það átti samt ekki fyrir Napó-
leon að liggja að verða herfor-
ingi hjarðmanna á Korsíku. Á-
hrif Jakobína jukust stöðugt á
Frakklandi og Paólí var talinn
viðsjáll konungssinni, og loks
varð bróðir Napóleons, Lucien,
til þess að ákæra Paólí í Ja-
kobínaklúbbnum í Toulon.
Stjórnin í Paris fyrirskipaði
handtöku Paólís, sem hvarf þeg
ar upp í fjöllin með liði sínu.
Bónaparteættin var l'itin horn-
auga og gat átt von á hinu
versta.
Napóleon var í París sumarið
1792. Hann varð þar vitni að
árásinni á Tuileri-höl'lina 20.
júní og síðar ágúsfcmorðunum.
Hrifning hans dvínaði við þessa
atburði, og hann tók að telja
Jakobína pólitíska ofstopamenn.
Fyrirlitning hans á múgnum
mátti rekja til atburða á þessu
sumri.
Hann kom fcil Korsíku um
haustið, reyndi að friðmælast
við Paólí, en þeim umleitunum
lyktaði með fullum fjandskap.
Menn Paólís handtóku Napó-
leon. Napóleon tókst þó að
strjúka, og skömmu síðar flúði
öll fjöflskylda hans frá Korsíku
í skjóli náttmyrkurs. FlóttafóJk-
ið leitaði sér griðastaðar í Frakk
landi. Uppreisnir konungssinna
hófust víða um landið sumarið
1793, og óvinaher gerði sig Hk-
legan til innrása. Toulon, sem
var þýðingarmesta filotahöfn
Frakka við Miðjarðarhaf, opn-
aði höfnina brezkum flota.
Franska ríkið var aldrei eins
hætt komið og þetta sumar.
Stjórnin í París var illa þokik-
uð, en á hinn bóginn var Frökk-
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
141