Tíminn Sunnudagsblað - 30.03.1969, Síða 5

mjög kunnugir og oákomnir, sögðu
tniéi? vol og skilmerkilega firá morg
uni þessara norSurferða. Þar á
nveðal nefndu þeir bæi þá, sem
þeir höfðu verið leogst af á- Einar
.fóhannesson Hansen var til dæm-
is fimmitán sumur samifieytt á himu
forna höfuðbóli, Víðidalstungu í
Húnavatnssýslú .Þá sat Iþar enn hin
fornfræga ætt, Vídalínarnir. Bóndi
var þar þá Páll Vídalín, stúdent og
aliþiogismaöuir. Einn sona hans var
jón Vídaiín konsúll og var þá
heúna að alast upp. tfrðu þeir,
hann og Einar, miklír vinir, og
héfet svo meðan báðir lifðu. Annar
Crásögumanna minna var Ólafur
Jónatansson, sem mörg ár var sam-
verkamaður minn við Landsverzl-
un íslands. Ólafur sagði mér einn-
ig nokkuð frá þessum norðurferð-
um fóik-s úr Hafnarfirði. Hann
sagðist hafa verið allniörg sumur
kauipamaður hjá Jósepi á Hjalla-
iandi í Sveinsstaðahreppi í Austur-
Húnavatnssýslu. Þriðji maðurinn,
Sigurður Magnússon frá Digranesi
í Seltjamarneshreppi, sagði mér,
að hann hefði verið nokkur sumur,
é.g man ekki hve mörg, að Stóru-
Gröf í Skagafirði. Bóndi þar þá
hét, að ég ætla. Sigurjón, geysi-
legur hugmaður og . hamhleypa.
Sjáifur fór bóndi á milli, þegar
flutt var heim af engjum, sem var.
að mór skildist, nokkuð langt.
Flutt var á mörgum, og vegur
(heldur torsóttur. Svo mikil saigði
Sigurður, að hugur bónda og á-
framhald hafi verið, að á engjarn-
ar rak hann ávallt lausa hestana
með hundum.
Á Norðurlandi bundu allir ka-rl-
menn sátuna einir, en stúlka setti
á reipi og var í rökunum. Sigurð-
ur varð að hafa sig allan við að
vera búinn að binda á lestina og
jafna böggum, þegar lestin kom,
og svo varð bindingarmaðuirinn að
láta upp á móti þeirn, sem milli
fór. En gott og skemmtilegt sagði
Sigurður, að hefði verið í Stóru-
Gröf.
Fjórði og síðasti frásögumaður-
inn, sem ég tel hér upp, var
Hjálmar Guðmundsson að Þor-
bötiustöðum í Grindavík. Hjálmar
sagði mér, að hann hefði verið all-
rnörg sumur kaupamaður hjá
þeim merkilega bónda, Birni Ey-
steinssyni, þegar hann bjó að Rétt-
arhóli. Síðar fluttist Björn að
Grímstungu, og var, að mig minnir,
lengí við þann bæ kenndur. Fari
ég hér eitthvað skakkt með, bið
ég afsök'unar þar á. Hjálmar var
hið m&sta miklil- og hraustmenni,
hvort iheldur var ttl lands eða sjáv-
ar, lengst af mikill og heppinn for-
maður. Varla hefði Björn Eysteins-
son haf't Hjálmiar lengi í sinni
þiónustu, hefði hann ekki verið
hefet nokkuð meira en meðalmað-
ur. Sama má víst segja um alla
þessa hérnefndu menn. Þeir voru
allir af'bragðs heyskaparmenn, svo
og til allria verka, hvort heldur til
sjávar eða lands. Þótt hér skuli
staðar nema, mætti fleira svona til
telja, en það yrði of langt mál,
enda ekki tilgangurinn að segja
sögu emstak'ra mann-a.
Margir bændur höfðu áður
íyrr þann hátt á að mæ!a kaupa-
mönnum sínum út vallardagsláttu
í túni, og þessi eining talin að
fornu mati eitt af meðalmanns-
verkum, sem Ijúka átti á venju-
legum vinnudegi, er þó mun þá
hafa verið lengri en nú. Vemjulegia
niiun V'allardagslátta í sléttu eða
greiðfæru túni talin vera þrjátiu
ferfaðmar, en nokkru meira á
sanis konar engi. Blöndal telur í
ortSabók sinni, að vallardagslátta
hafi verið 8100 ferálnir, en á engi
14000 ferálnir. Kaup var þá al-
mennt miðað við verðlagsskrá.
Vlkukaup fullgilds karlmanns var
tólf 'brónur eða i veir fjórðungar
af smjöri, það er tíu kílógrömm,
eða vætbarkind, það er kind, sem
vóg áttatíu pund eða fjörutíu kíló-
grömm Hfandi, og var ýmist
tveggja vetra sauður eða geldær.
Konur skyldu hafa hálft við karla.
Einnig tóku margir sauðskinn og
hrosshúðiir tii skinnklæðagerðar
og eitthvað til skógerðar. Nokkrh-
tóku afsliáttarhesta, en um verðlag
á þeim veit ég ekki. Flestir bænd-
ur munu hafa goldið eitthvað í
peningum eftir getu og samkomu-
lagi.
Ég minnist þess frá æsku og
ungHingsárum mínum, er ég var
staddur á götu eða „plássum11
Hafnarfjarðar í þann mund, er
fólk var almennt aö fara í kaupa-
vinnu, að þá fóru oft um götuna
hópatr af ríðandi fólki, körlum og
konum. Allt þetta fólk kom sunn-
an að, og hélt þangað, sem vegur
lá til Reykjavíkur, þótt ekkert af
þessu fólki ætlaði þangað. Ég
spurði í fyrsta skipti, sem ég sá
þessa hópa, hvaða fólik þetta væri
og hvent það væri að fara, og mér
var svarað, að þebba væri fóik sunn-
an með sjó og af Suðu ’nösjum
og væri að fara í heyskaparvte*«
á Norðurland — það væri kaupa-
fólk. Langflestir hóparnir höfðU
einn eða tvo hesta undir trússum
eftir stæfð. Á þessum hestum voru
tjöld, nesti fólksins og annar nauð-
synjafarangur. Allir fóru hópar
þessir um götuna á hægum lesta-
gangi.
í þessum hópum voru gjarnað-
arlegast 8—14 manns, stundum
færri, stöku sinnum fleiri. Þetta
var fólk úr ákveðnum byggðar-
lögum, sem margt ætlaði á Mkar
slóðir, og fefðatími mun oft-
ast hafa veríð kríngum tólftu og
þrettándu helgi sumars. Eibt virt-
ist nokkuð sameiginleg um klæðn
að karimanna að neðan, einkum
hinna rosbnari: Allflestir voru þeir
klæddir í hvítar, nýjar buxur úr
striga, „strigabuxur“. Þessar bux-
ur voru úr mjög þéttum, en ebki
æði þykkum seglasbriga, og voru
svo til vatnsheldar, enda voru þetta
einu hlífðarfötin Olíuborimi fatn-
aður var þá lítt þekktur hér. Að
ofan voiu margir í svörtum eða
gráum vaðmáisfrabka og duggara-
peysu innan undir. Konur voru all-
ar í reiðfötum og virtust allmjög
klæddar. Stöku barlmaður var í
„s'kinnhaldi“ og skinnsokkum, en
flestir eða allir munu hafa haft þá
méðferðis til að vera í á blautum
engjum. Þá voru ekki komin
gúmmístígvél eða skór. Þeir, sem
lengst að komu sunnan að. tjöld-
uðu oft fyrst í Hraunsholti eða
á Arnarnesmýrum. Næsti áfanga-
staðuir var venjulega Seljadalur í
Mosfellssveit. Þar sló oft mörgUim
hópuni saman, og áttu þeir eftir
það langa samleið. Flestiir Suður-
nesjamenn munu hafa átt hesta
sína sjálfir eða húsbændur þeiira
— jafnvel nokkrir Hafnifiirðingar
át-tu hesta til þessara ferða. Þeir,
sem ekki áttu hesta, fengu þá á
leigu, og var almennt gjald fyrir
þá tíu krónur um sumarið. Hesta
sína fékk fólk að hafa í högum
bónda þess, sem það var hjá, Var
sú hagaganga greidd með því, að
húsbóndinn mátti taka þá undir
heyband, ef á lá. Af Álft'anesi og
úr Garðahverfi fór alLmargt fólk
norður, einkum af Álfibanesti. Á
þeim árurn var Álftanesið mjög
þéttbýlt, sextíu til sjötíu bæir, og
fjöldinn tómthúsmenn eða sem
næst því. Þá, sem úr þessum pláss-
um fóru, urðu Hafnfirðingar ekki
varir við, þar eð flestir fóru inn
Garðahoit eða Gálgahraun.
T í M I N N — SUNNUDAGS8LAB
269