Tíminn Sunnudagsblað - 30.03.1969, Blaðsíða 7

Veri (þeiæ ailir veíkomnir,
sem vitð mig spjalla í trjyggðum,
eg get vairla unaíð hér
ein á fjaliaibyggðum.
Liklega mun áður á tím'um eng-
in fjaii- eða öræfaleið hafa verið
jafnfjölfarin sem Kaldadalsleiðin.
Jón Trausti telur beinakerlinguna
é Kaldadal „Iandfiræga“. Eitt er
víst, að enga beinakerlingavísu hef
ég nokkurn tíma heyrt, utan þær
sean kenndar eru við Kaldadals-
kerlinguna, og beyrði ég þó æði-
miargar á mínium yngri árum. Ég
vona, að lesendur séu ekki svo
teprulegir, að ekki þoli þeir að sjó
éða heyra örfáar af hinum „fínni“
beinakerlíngavísum, sem ég man
enn og allar eru bundnar við kerl-
inguna á Kaldadal. í eftirfarandi
vísu leggur einhver góðhjartáður
kerlingunni i munn mannlegar til-
finningar, svo sem Jón Trausti orð-
or það:
Sækir að mér sveinaval,
svo sem þeir væru óðir.
Kúri ég ein á Kaldadal,
komið þið piltar góðir.
Margaæ, jafnvel velflestar beina-
kerlingavísnanna, sem kveðnar
voru á Kaldadal, voru ætlaðar
þeim, sem höfundurinn vissi, að
næstur eða næstir kæmu og
myndu gæta í bréfahólf kerlingar-
innar, samanber þessa vísu:
Kerlingin á Kaldadal
kveinaði sárt í huga,
að marghryggbrotni maðurinn
myndi ekki duga.
Heldur mun kerlingu hafa sýnzt
þeir, sem hún sá hilTa undir, vera
„ógæfusamlegir11. og er lát-
in kveða:
Kerlingin á Kaldadal
kveinaði stórum, stórum,
þegar hún sá þá sunnan að
synda íhlykkjum fjórum.
Jón Trausti segir í endurminn-
ingum sínum um Kaldadal: „í þess-
ari beinakerlingu mun hafa fund-
izt hin iandfleyga staka:
Týnd er æra, töpuð sál,
tunglið veður í skýjum.
Sunnefu hér súpi skál
sýslumaðurinn í Wíum.
Páll Vídalin lögmaður var þá ný-
riðinm norður um, em Wíum sýslu-
maður kom á eftir“. Þetta segir
Jón Trausti til skýringar visunni.
Litið mun hafa komizt á prent
af beinakerlingavísum, sem til
urðu á Kaldadal. Þó kaun það
vera eitthvað sé, þótt ég hafi ekki
á þær rekizt. Það var lífca talið, að
margar þeirra væru trauðla prent-
hæfar, þótt milli manna gengu
Ijósum logum.
Læt ég svo útrætt um það efni
að sinui.
Fyrir mörguim árum birtist í
Lesbók Morgunblaðsins, þá undir
ritstjórn Árna Óla, langt kvæði,
sem Páll bóndi á Hjáfonsstöðum
kom þar á framfæri. Kvæðið mun
ort einhvern tíma á síðari helm-
ing síðustu aldar, af manni að
nafni Jón, og hafði sá auknefini
nokkurt, sem þá var ekki óalgengt.
Maður þessi var, að ég ætla, í
seinni tíð aðallega á Álftanesi eða
í Garðahverfi. Jón þessi fór norð-
ur til kaupavimnu mörg ár. Kvæði
þetta er alHangt, varla íærri en
20 erindi, jafnvel fleiri. Áður á ár-
um kunni ég að mestu eða ölu
kvæðið, en er nú mörgu þar bú-
inn að gleyma. Það er líka of
langt til að birtast hér, þótt ég
hefði m'unað Ég læt þó fá erindi
hér, og brot úr öðrum. Kvæðið
allt er lýsiing á einmi norðurför
kaupafólks og hefst, að mig miran-
ir, á þessu erimdi:
Ég fór af stað og flýtti mér,
fýsti ei við að dvelja.
Eg reið síðan, innt skal þéi’,
upp í dalinn Selja.
Næsti da'guir:
Ferðaveðrið guð mér gaf,
gekk því fátt að tjóni.
Mosfelsheiði alla af
ýtti ég beizlaljóni.
Brot:
Araraan dagiran áðum við
í efri Víðikerum.
Næsti áfangi, brot:
Frímóðugir fórum nú
að feta á dalinn kalda.
Lestin öll var orðin treg
uradir böggum þungum.
Rákum við svo ruddan veg
rétt að Kalmarastungum.
Þá kemuir lýsing á viðtökuraum ,
Kalmansturagu:
Frúna úti furadið gat,
fólk sat undir borðum.
Kaffi bæði, kjöt og met
Kaus með þakkarorðum.
Ég féfck þar stykki af
feitum hæng,
flest var þar með sóma
umdirdýnu og yfirsærag,
ábrystir og rjóma.
Sennilega næsti dagur:
Leðjan einatt lak úr sokk,
ljóst á vegi breiðum.
Altaf rákum undir brokk
Arnavatns- á heiðum.
Blanda var í vexti, svo að yfir
skall, „allt að sö'ðuTboga“:
Upp úr árani votur var,
vildi ei lengur flakka.
Af tók hnakk og áði þar
uradir moldarbakka.
Loks komst Jón á bæ þamn, sem
ferðin var gerð tl, og fékk góðar
viðtökur. Hann segir:
Þegar ég á fætur fór,
fékk ég ljá að dengja.
Gerðist svo í geði rór,
gekfc í solliran dreragja.
Seinraa segir hann:
Afbragðs hlaut ég engin kjör,
úti þó ég stæði.
Fékk í kaupið mörk af mör
og méðalleðurskæði.
Auðséð er, að í kvæði Jóns
blandast saman gamara og alvara,
svo sem það, hve hann gerir lítið
úr sór og sínum verkum hvað
kaup snertir. Gamlir menn, sem
þekktu Jón, sögðu mér í sambandi
við kvæðið, að hann hefði verið
taliran ágætur heyskapar- og sláttu-
maður og hefði verið möng sum-
«r á sama bænum í Skagafirði.
Mér virðist koma fram í vísum
Jóns, að haran hafi verið frjálsleg-
ur í kveðskap. Oft í kvæðinu tal-
ar haran um sig eiraara, á öðrum
stöðum sem ndfckrir fleiri hafa
verið, sem er og mjög trúlegt.
Dvalartími kaupafólks var oft-
ast 8—10 vikur. Margir góVir
sláttumenn fluttu með sér orf sín
og raokkriir Ijái. Þeim þótti bezt að
slá með verkfærum, sem þeir voru
vanir.
Framhald á 286. siðu.
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
271