Tíminn Sunnudagsblað - 30.03.1969, Qupperneq 6

Kaupafólk af SuðurTandi, sem
til Norðurlands æfclalði, fór ekki
allt eina leið. ÞaS valt á því, hvert
fólkið ætlaði. Þeir, sem ætluðu í
Strandasýslu og vestar eða Húna-
vatnssýslu vestri, fór um Borgar-
fjörð og Holtavörðuheiði. Það var
nefnt „að fara byggðir“. Þeir, sem
æbluðu í Austur-Húnavatnssýslu,
Skagafjörð eða norðar, ef ein-
hverjir voru, fóru um SeljadaT,
MosfeH'Sheiði, stöku sinnum fyrir
Ok, einkum þó á heimleið, en aðr-
ir og fleiri f'óru um Þingvöll og
Kaldadal að Kalmanstungu og síð-
an Arnarvatnsheiði. Eftir það gáfcu
leiðir nokkuð skipzt. Þetta var
kallað „að fara fjöll‘„
Ég get ekki lýst þessum leiðum
nánar — tiT þess þekki ég þær
ekki nógu vel. En í þessu sam-
bandí langar mig aðeins að geta
um, hvernig margir hinna ís-
lenzku fjallvega voru varðaðir.
Vörður meðfram vegum voru
mönnium, sem yfir fjöllin fóru, til
leiðbeiningar og leiðréttingar —
Ijóislausir vitar heiða og fjalla.
Þessir ljóslausu vitar hafa eflaust
mörgu mannslífinu bjargað, og
þeir miðluðu mönnum þeirri vissu,
að Iþeir væru á réttri leið. Nú hafa
flestar þessar vörður lokið sínu
hlutvenki. Þeirra mun ekki leng-
ur iþörf, og þær hverfa því smám
samia-n aftur til jarðarinnar. Og
þótt vörður þessar hafi á umliðn-
um öldum bjargað nokkrum
mannslífum, munu þeir smámunir
niú flestum gleymdir — koma tím-
anum ekki lengur við.
Á mör-gum fjallvegum mun ein
varða ha-fa verið öðrum nokkuð
hærri, allavega nokk-ru stærri um
sig en aðnar og voru einkum á
hærri og þá áberandi stöðum.
Þetta voru hi-nar svonefndu beina-
keirlingar. Eig þessara kerlin-ga var
á Kaldadal. Um hana segir Jón
Trausti, rithöfundur og skáld, í
ferðasögum sín-um, sjá Ritsafn
hans VII. bindi, bls. 81:
„Á endanum á dálitlu hæðar-
dnagi, sem gengur suður og vest-
ur af Hrúðurkörlum, stendur hin
lan-dfræga beinakerling“. Og svo
segir Jón: „Ekki ætla ég að særa
næmar tilfinndnga-r nokkurs
manns með beinakerli-ngarvísum,
þótt ég efist mjög um, að siðferði
manna sé þei-m mun betra nú en
áður sem tepruskapurin-n e-r
meiri“. Og enn segir Jón, að ekk-
ert íslenzkt skáld hafi fa-rið svo
um Kaldadal á umliðn-um öldum,
að ekki hafi það stungið stöku að
bei-nakeirlingunni.
Vörður þær, sem þetta nafn
hlutu, voru þannig, að stungið var
í holur á milli steina í hleðslu
þeirra stóirgripaleggjum, en tekið
hlassið af efiri enda leggjarins.
Beinakerlingin varð að bréfhirð-
ingarstað þeirra, sem þam-a áttu
leið um, og hinir hvítnuðu stór-
gripaleggir, svo og holu-r kerling-
annia, voru pósfchólfin — senni-
lega þau fyrstu og frumstæðustu
hér á landi, og munu þau ævaforn,
í leikriti sínu Skuggasveini, læt-
ur höfundurinn, Matibhdias Joeh-
umsson, annan stúdeuitinu segja
um leið og hann tekur úr vörð-
unni legg, sem hann stakk vísu í:
„Þessa ginn-hvítu hnútu hafa ef-
laust sveinar Jóns Arasonar brot-
ið til mergjar og látið í vörðu
þessa“ . Jón Trausti, segir um
þennan aldagamla sið: „Fyrst á
20. öldinni hefur það lagzt nið-
ur, éf siðurinn er aldauða“. Þótt
Jón Trausti, það er Guðmundur
Magnússon, geti ekki hór hins
sunnlenzka kaupafólks, sem hann
sjálfur mnn lítdð hafa þekkt, ut-
an þá aöeins af afspurn, þá tel-
ur hann, að lokið sé að mestu
kveðskap beinakerlingatímans í
þann mund, sem kaupavinnuferðir
fólks frá Suðurlandi til Norður-
lands lögðust niður. Jón Trausti
segir ennfremur: „Margar eru
stökurnaæ smeTlnar og sumar svo
fínar, að en-ginn hneykslast á að
heyra þær. Sumir eru svo góðir að
leggja vesaiings beinakerlinganni
til mannlegar tilfinningar“. Og
kemur svo með vísu þessa:
Katmansfunga — einhver frægastí gistlstaður landsins I margar aldir.
270
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ