Tíminn Sunnudagsblað - 08.06.1969, Side 5

f JyatMam óþetakita heim, með
VéJluim og öðruim óskapaaði, og eitt,
sem vísiindiin stenda nú andsþænis,
er yfirTOifa-ndi inatarskortnr, en á
meðan þruimalr páifiiimn méð sinni
guðsrödd suður í Róm, út af svo-
kaiiaðri pilitu, og flietibir upp í heigd
bók á setnimgu, sem mun vera ©itt-
hvað á þessa teið. „Verið frjósöm
Óg upþfyffiið j'örðima, og niðjair
^kkiar skiulu vera, sem sandur á
éjávarst'rönd fiskar sjávarins oig
fugiar 'ÍK>ftsinis.“ Þebta er kirkjuun-
Bii' franffiag: Fleiri sáttir tii að
níyrða og drepa, Oig var ekki við
Öðru að búast úr þeirri átt.
Nú veiit ég, að einhver mnn
h'Ugsa: Þetfa er nú nnedri trúieys-
iugi'nu. En svo er nú ekfci, sem
fram befuir kornið í öðnurn Skrif-
uan hjá mér. En væd ekki kom-
inn tímffi tii að stmíklkia upp spffiin,
hætta við þetta Mósesarrugl og
byrja nýja lærdóniskviðu, sem
væd í samn æmi við m'emminigu nú-
títnans. Ég held, að þáð vær| vei
haegt, án þess að raska svo mjög
viö kjarna 'kriStinsdiónnsiins.
Affit það, sem menn ekfci þekkja
eða skilja, eru þeir hiræddir við,
og heifiur það fyligt mammskepn-
umni frá því hún kom fyrst ofarn
úr trjánum. Frumstæðlir þjóð-
fiokkar hrædduist myrkrið og sátu
skjál'famdii í hreysum og hellum.
Menm liiræddusit himintunglin, ef
kom sólimyrkiri eða tungiimyrtori. og
svona mætti tengi telja. Nú kunmia
tnienm Skii á þessu og mörgu fleira,
en hræðast þess i 9tað kjarnorku-
spren'gjuna. En hún mun einnig
verða vfirunmim, og stuttur tími
framiumdan, þar ti'l fadð verður á
mifli hnatta. Affit þetta hefuir mann
vitið getað teyst. En eitt ©r óráðim
gáta enn í dag. Þar er mannkyn-
*ð engu nær heidur em þegar það
skreið á fjórum fótum. Þetta hef-
ur þó fyligt þvi fram á þennan
dag. eins og skugginm og gengið
uindir ýrnsum nöfnum: Huidufólk
átíar, draugar, vofur, afturgöngur,
andar. effiífðairve'rur.
Það er ósköp eð'liteigt. að manm-
kyniið sé emm eims og steinaldair-
menm í þessum fræðum. Eng-
uiuí ber fremur að leysa
þessa þraut em hinu svokailaða
samfélagi fcristinma mamna, kirkj-
unmi. En hún virðist ekki sam-
ræmast menmingunmi, er langt á
efbiir þróuninmi í heiminum og
sbendur i sömiu sporuin og hún
Stóð fyrir tæpuan tutfugu öldum.
Hún mæuir hara upp í iljarnar á
IfMINN - SUNNUDAGSBLAB
freTsaramum, allt frá þvi ihanm hvarf
sjónum og hefur það eiitt að Teið-
airijjósi, sem er vissulega úr fall-
egustu og skynsanffiegustu ræðu,
sem haldin hefur verið: „SæTir eru
fátækir í anda.“
En væri ekki kontinn tínffi tffi að
kirkijam færi að mumska og starfa
í anda ræðumanmsims mikla frá
Nasanet, moiba skymsemima og taka
Vísiindin í sína þágu. Allt mann-
kymið þráir að sijá bak við þetta
tjald, og þá fyrst myndi vafcna
áhugi niúifcímaimanmsms á fcirkju-
legum afchöfmium, ef kirkjummi tæk-
ist að lyfta því og þyrfti þá eng-
inm okkar góðu presfca að fcvíða á-
hiugaieysi sókmarbarna sinma. eða
viljalleysi að fconna og bliusta i kirkj-
'unum þeirra. þött þeir mæni á þær
tómair mú. Vafcnið, þjónar kirkjunn
ar, em gamgið e'kki sömu leið og
oáliinm.
II.
Þá er fyrst tffi að tafca. að árið
1761 koma að Berufirði presfcs-
Itjón suinmam úr Árnesþingi, semi
hétu Nitouites Magmússon og Rósa
Snorradóttir. Með þeiim kom vimmu
maður. að nafini Jón Þorstéins-
son. tvitugur að alidri, og var
Ramgæimigur að ætt. Ekki eru
kummar neimar heimffildiir umi ferða-
Iiaig þeissa fólfcs, anmað em það, sem
affiir geta ímyndað sér, að leiðin
var löng o.g ströng, yfir eyðisanda
og jökuivötn að fara og aðrar tor-
færur og himdramlr erfiðar á frum
stæðunm farartækjum, að dómi
ofcfcar nútímiamanma.
Hjón þeissi, sem hér voru á ferð,
hafa lifað á vörum niðja þeirra.
sem urðu mairgir og þekkt fólk
um al!a Aust'filiði og víðar Þar á
meðaT eru piresbsfrúr og prestat'.
sem prýdd u hvent kirik'jusetur á
næstu fjörðum, breppsbjórar og
aðrir fyrimmenm — semi sagt affiit
sæmdainfó'l'k. og nöfm þeirra hera
niðjar þeinra emm í dag. Enginm
þarf að Ibaílda. að tffi þes'sara'r ferð-
ar baifi verið vaffim liðleskja að
fylgd'anmanmi, þótt niaifn hams hafi
efcki rist djúpt á spjölduim sög-
ummiar, í saimambuTði við nöfn
prestshjóniainma. Ern kanmisfci er
ekfci von till þess, þar sem hann
sfcildi efcfci e'ftir siig nieina niðja.
Sá, senn var kjöninin fciil þessarar
flerðar. er einm af hjarðsveimunum
íslenzku, sern hamm Benediki,
fræmdi mium frá Hoffceigi sfc'rifar
um í bók slnmi íslettdu, og heflur
verið að reyiua aö öróða inm fyrir
höfuðsfk'eiinia á fræðmtönmiumiuim.
Enigum hefur víst dottið það i hug,
að þeir fyndusrt svona nálægt otók-
utr i því fornffi saigna, sem þjóð-
.sagan hefur vairðveitt urn Sfcála-
fi'ranld. Bn j>amnia hðfuir banin
geymzt á vörumt fóífcsi'nis, anmars
héfði harnn horfið þeigjaradii í djúp
gieymskummair. þót.t haran hafi
sennffiega borið l>uraga og strifc ferð-
aniraraar. þar sent ekki var hátfcuir
fyrit.imaniraa þessa tíma. að mylja
raeitt undir sTíka piiba. Þó mtw það
nú svo, að Jóin Þorsteirasson skildi
eiftir sig spor. ekfoi síður en prests-
hjónin, þótt á aran.am háfct væri, og
veit engimrn hvað þassir meran hafa
Skffiið eftir sig í íslenzkri þjóðar-
sáT fi'á upphafi miammahyggðar hér
á þessari sögueyju. Þeim, sem
lögðu fyrir siig li'timíemirasku, famm'fc
yfirleifcfc efcki taika því að miiranast
mikið á nöfn þei'rra, svona skussa,
og er jafnvel svo eran í dag, að
þeirra er ekki mifcið getið, sem i
sfcritirau sbanda. nema þá helzt ef
þeir eru svolítið Toðnir unt lóíaraa,
eins og kaffiað er.
En ég ætla nú að Mfca vfir ævi-
feriil þessa miáinns, eftir að hattn
nemiur larad á austfii: zfcri grund.
Eflaust hefui' haran verið trúr og
tryg'gur sínum hús'bændum. sent
fcemur fram i því, að hamn yfn gef-
ur æs'kiustöðvar síraar og flvzt nteð
þeim í ök'Unn héruð, sem virðast
efcíki vera fýsiiegrý em einhverjair
bús’ældaritegustu sveifcir landsiins,
sem hanm kont úr. En afdrifarik
varð þessi för haras Auistifi'rðimgumt,
semt ég muin sýn-a frant á hér síð-
ar.
Leið harns varð etoki löng um
Aust'Uirland, að miransta kosti ekki
í Tifenda tölu. Hanm var vinmumað-
ur í Bö.'Uifirði og síðast í Keldu-
skóguint, og endaði hérvi'sbardaga
sína nteð þei'iii hætbi, að hamn varð
úfci á miffii KeTduSkóga og SkáTa á
Beruif'jarðarsbrönd 20. miarz 1788
og famnst ékki f.vrr em eftir langa
leifc, vifcu seinina, þá ef til viffl i'lia
úfcfleiikmm, eftir því sernt fcom fram
í sögumum seimina, og þarf varla
að gera því skóraa að öðru leyti
en því, að móðffi jörð er vön að
giaraga frá simu. þegar tffi heranar
basta kennur, og ef tffi viffi fieiri
miuininar svangir á þessum tíma em
á imörarauraum.
*
10.
Næst liggut' teið nffim út Beru-
fjat'ðai'sbrörad. É;g æbla fraat hjá
Skála 1 þebba siran, oig væri þó
435