Tíminn Sunnudagsblað - 13.07.1969, Side 7

Gamlar kvarnir og kvarnarstokkar
eins og þeir gerðust hér á landi.
Saxi lýsir hlutverki Rípa á
þes9u skeiSi nneS þeim orðum, að
þangað berist gersemar úr víðri
veröld. Sannast sagna voru 'líka
heilar dómkirkjur fluttar norður á
bóginn úr grjóbnámum Ríniarianda.
En það grjót var annars eðJis en
Mayen-steinninm.
Þó var ekki hætt að ftytja
kvarnarsteina frá Mayen til Norð-
urianda, enda aiuðvelt að selja þá.
Á aragrúa heimila voru Mar hand-
kvarnir og í þá þurfti steima, emn-
ig í kaupstöðumum, sem mymdazt
höfðu, og þetta breyttist ekki öld-
um saman, þar tffl lagaboð og einika-
lieyfi komu tffl, svo sem í Árósum
árið 1663, þegar ákveðið var, að
ailt k<xrn skýldi malað í vatnsmyffllu
bæjairms, en aðrar myllur og þar
með handkvarnir voru baninaðar.
Að vísu virðist eíkfei sérfliega mik-
i® af kvarnarsteinum frá Mayem
hafa verið fluitt til Damm'etrtour á
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
miööMum, en fulrammsaffcað er
Iþað efefei. Þessi vlðsfeipti haf’a þó
semmliega iffllHtaf verið mofefeur, og
eftir að úti voru miðaldir, femgu
Danlir enm kvarnarsteina úr grjót-
máminiu þar, er raumiar er e,nm nytj-
að, þrjú þúsumd áruim eftir að
þetfc'a rítnska hraumigrýti varð fyrst
Söliuvarningur. í ferinigum 1800
voru Rínarste'imar í Tangflestum
dönSfeum mýllum, og visaist er ,að
tovarnarsfceinflr þaðan hafi einmig
borizt hingaS till Damds, er tefcið var
að filytja korn í stað mjöis til lands-
ins á síðari hiuta ábjiándu aldar.
Það er jafnveJ senmfflegt, að brot
úr slíkum bvarnarsteinuiin leynist
hér, þótt tandsmenn byrjuðu ffljótt
að höggva sjáifir fevamairsteina úr
heknafeugnu grjóti, sem til þess
hientaði.
Hendur mun hvfflast,
hailur standa mun,
mailið hef ég fyrr mig,
mitt um létti.
Svo segir einnig í Gróttasöng.
Nú eru aflar kvamir hinniar
gömta gerðar hættar að snúast, og
orðið langt síðan Kvarnar-Kobbi
og Hjálmar tuddi eða þeirra líkar
höfðú amstur við slík v'erfefæri. En
kvarnarsteinaT eru tffltötaHega ó-
forgengfflegir, og enrn er til mikffll
fjöldi fevamarsteina og þó leynast
lMega fleiri í gömtaim bæjarrúst
um og veggjabrotum. Þótt fæstir
þeirra séu laingt að komnir, leiða
þeir huigann óralamgt afbur í aldir.
Þeir, sem höggnir voru norður á
ísiandi á nítjándu öM, bera í
fiestu sama svip og sams feonar
sfceinar, gerðir suðuir í Rínarlónd-
um áður en sögur hófuist. Skáldið,
sem orti um Fenju og Menjú, sem
imóta Fróða Friðieifssyná, hefur
haft í huga sams konar steina
og sjálfsagðir þóttu á bæ afa
okkar eða xangafa, eða þeim hiaria
Mka að aninnsta feosti.
f grjótnámunum í Mayen má sjá þess
mörg merki, hvernig grjótiS hefutr
verið fleygað og klofið. Þar hafa líka
fundizt verkfæri, er notuð hata verið
við þessa Iðju, hamrar og fleygar.
★
Þessi kvarnarsteinn er úr grjóti frá
Mayen. Hann hefur borizt til Danmerk
ur á víkingaöld. Hann er bæði slitinn
og taisvert skaddaður. Sennilega hef-
ur hann verið búinn.að liggja um það
bil þúsund ár i jörðu í Árósum, er
hann kom í leitirnar. Og nú telst
hann betri gripur en hann hefur
nokkurn tíma áður þótt, hversu eftlr.
sóttir sem kvarnarsteinar frá Mayen
kunna að hafa verlð á Norðurlöndum
( fyrndinni.
★