Tíminn Sunnudagsblað - 20.07.1969, Blaðsíða 4

KRISTJÁN JÓNSSON FRÁ GARÐSSTÖÐUM:
Nokkrar athugasemJir am sagna
bækur Þorsteins Thorarensens
Síðustu árirn hefur þróazt milkiH
áfeuigi á ýmsum þáititum úr nútima-
söigu ísOlendiniga, eimkanfega þeiim
þáittum, sem varða atbuiröima um og
eftiiir síðustu aldamót .Ekki fer þó
hjá því, að hér er uim tlgátufræði
tniMa a)ð ræða, þar sem skirifleigar
eöa prenta'öar heimiMir þrýtur.
VM þá einatt fara sv>o, að sitt sýn-
ist hiverjum um fr.amikomu og fyr-
irætlanár forspirakkanna, sem helzt
miótuðiu hina söguríku atburði.
Ævisaga Hanniesar Hafstein eftir
KrMján Albertsson virðist ætla að
verða fyrirreninari margra bóka af
svipuðu tagi- Og einmitt vegna
þess, að ævisaga Bannesar er flekk
ótt niokkuð og ektoi gætt óhiiut-
drægni í garð andstæðiniga hams,
kialllar hún fram mótim'æili. Við það
upplliýisast oft máOleifnin og deilur
og banáitituaðferðir st'jórnmiáliaigarpa
■þesisia tiimia skýrast.
Einn biaðamanna, Þorsteinn
Thórarensen ,beifur nú lokið við
þrj'ár gríðarstóirar bækiur, að þvd er
viirðist á fáednum árum, og mega
sfllík aifköst tel'jast nær því með
óHfldindum Efnismieðferð Þorstleins
er nýistárleg: Máflefnin skýrð og
ralkin til rótar með mMum fjölda
tilllvitnana úr bréfum, blaðaigrein-
um og Alþi’ngistíðindium og sxýrð
munntogum viðt'öluim lílka. Tilgát-
um er óspart beitt um afstöðu
hiinmia ráðanidi mianna til mikils
viarðiainidi máflia, sókn þeirra og VÖrn
í delumálum dagsims.
Fytristia bókin, í fótspor feðranna,
fjfafllar að miestu um landshöfð-
imigtjaisltljóirnina og þá mienn, er þar
komia viið sögu. En í siðari bókun-
um niálllgast frásaignáinmair nútím,a-
flcyinisfllóðiina. Umd'irfyrirtitiOll bókar-
imuur, Gu’laldarárin, er eklki aOO's
Ooosttar hieppilegur. Hér var engin
igiuODÖM í byrjun aldiarinmar, sem
svo er nefnt, þótt ánátuiguTÍnn 1890
tl 1900 væri yfirleitt góðviðrLs-
toaifflá og mörgu miðaði þá fram á
fflei'ð. Hleppilieigra beifði verið að moía
orðið Umbrotaárin um þetltia ára-
bil. Þá, upp úr afl'daimótun'um, hóf
véiaöflidin fyrst inmreið sína í Tand-
ið mieð tfflltoomu mótorvéla í fiski-
bátama, er rtækkuðu bráht, og síð-
an með lamdbúnaðarvélum, þótt í
smiáuim stil væri lemgi. Verður sú
saga ekfci rakin hér.
Næsta bók Þorsteims, Eldur í æð-
íiin, er af svipuðum toga spunnin
og Fótsporin Frásögnin er þó ölliu
hraiðiarí og spenntari. Heiti bókar-
inmar virðist og heppfflegt. Sannar-
Olega branii eidur í æðum ísfenzkra
Haifnarstúdentia áraitug'iinn 1880—
1890 og sér þess geria mertoi í
bók þessari.
Bókin hefst á frásögn af valda-
töku Hannesar Hafsteims og æsinig-
uim hinna ungu Landvarnarmanna
gegn honum. Héi finnst mér ýmis-
fegt orðum aukið og meira gert úr
suimu en vert er. Æsimgar þessar
misstu marks, enda voru þær af
flasfemgni fram bornar. Síðan kem-
ur lamgur kafli, eáiginllega inmskot,
uim hinn nafntogaða þjóðmálagarp,
Jón Ófllaflsson ritstjóra, latínuskóla-
ár hans og fyrstu ritstjórmarár.
Þorst'ein.n Oregður hér upp óvænt-
um lýsiiingum af Vestúiriieimsdvöl
þessa óprúttna, en þó fjöfligáfaða
ævintýramianms og margriungnum
álhugaefmum hians. Mumu ýmisum
finnast þessar frásagnir með ólíto-
indum, en þær eru studdar, að því
er virðist, s'terkum sönnumairgögn-
um. Jón Óiafsson kemur víða við
söigu í bókum Þoirsteims, og eirnna
irækleigast 1 siðusbu bókinmi, Gró-
andi þjóðlíf. Hann er hvarvetna
sami gáfaði galHagripurinn, stað-
fesltufllaus, en hugimiynd'aríkur ofí-
aisit, oig lagði raumar mangt þarflegt
tifl máfllanna, þótlt brokkigemigur væri
H’im óventjufléga og miang-
sfllumignn ævi J'ónis Ófliaflssomar bíður
ieffltir sflyngum ævisöguriitana tffl að
tonigja samiae lífsferil hiamis. Emg-
Inm sfcyflldi þó ætflla sér að gena úr
Ihianiuim neins konar þjóðmærimg.
Síðam koma fráisalgnir af mang-
vMte(guim stj'ónnlmiálHadeluim, bæði á
alþingi og utan þess, að ógleymd-
uim Skúlamálumum. Er ítarlega
skýrt fná þeim í bókum þessum og
fllest nænri samini. Hefur nú þegar
veirið skrifað sivo mikið um þessi
svívirð'leigu málaferli, og ek'ki sízt
í himni nýju bók Jóns Guðn'asonar
sagnfræðinigs um Skúla Thórodd-
sem, að hái skal emgu þair við bætt.
Á eitt mál vil ég drepa hér, sem
Þorsteimn gerir afflgóð skffl í bók
sinind. Það er tildnögin að stofnnn
í'sfl.ian'dsbanka og stimpingairnar um
stöðuveitiugair þar. Stjónnanamid-
'Stæöinigar þeinna tíma (Vaflltýimgar)
missbu úr hömdum sér bankastjóra"
stöðunnar, að Því er virðist fyrir
handvömm.
Eirns og oft vil verða, þegar
defflit er um miiikiflsverð mál, hafa
báðir aðiiai mikið til síns máis.
HSeimia'StjórnarfloMcurinin, þó ein-
unigis nokkur hluti bams með
Tryggva Gunmansson í fararbroddi,
sýndi of miMia þnáfceilknii með því
að sponna gegn stofmun íslands-
banfca. Landsbamkinn gat ekki ful-
rnægt peningaþörf þj'óðarinnar né
anniazt seðfeútgáfuréttinm, eins og
þá sitóðu sakir. Á hinn bóginn virð-
ist það hafa gemgið glæpi næst að
kaupa stofnun hinis nýja banfca því
verði að ieggja Landsbantoann nið*
ur og afhenda seðalútgáfuiréttinn
tlvoniamdi bamika um nær aildar-
skeiö, eins og ýmisir áköfustu fylg-
ismenm nýja bankianis hélidu frtaimi,
að gena ætti.
Það var því effllaust hið happa-
sæfliast verk Maignúsar Stephemsens
fflamdislhöfðiingja, er hanin toom þvi
fnaim á síðu'stu stundu við meðferð
bankamólsins í efri deffld, að Laimds
bankimn skiyldi stiarfa framvegils
við hllið ísTanidsbamkla. Nault Magin*
úis þessa sómlaistrifcs síðuisitu ár sdm
oig áflpllámaði með því ýmsar mdis-
'glerðir í stjónnamt'íð sirnni.
Á hinn þóginn vair það Bjönn í
ísaifoflld, seim bjángaði sltofnun bank-
ans með þvi að storifla gömfluim
kumminglja símiuim, Kíflldlal, f jámmála-
628
T í M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ