Tíminn Sunnudagsblað - 24.08.1969, Blaðsíða 7

u8 á ftaimitu öld. Var Patrekwf
ihJeHgl biskup, dýtriMnigiur íra, þar
mikM forgömgumiaiður. Urðu írsku
(kllau'Strin fræg fyrir lœirdám og trú-
tooð uim Mrm veStræna heim, og
sií'ðar í bófcagerð og handritaskreyt-
ingu (sbr. til dæmis Kelisbók).
Fyrslta Miaustirið á breztori grund
var stofniað í Bamlgor í Welsto árið
560, og sagt er, alð það væri mjög
fjÖlmenmÉ. Um Etbelf'rid konung í
Angeöls, sietm var Enigillisaxi, er sagt,
a® hann hiaf i iiátið drepa tólf hundr-
uð miumfca, sem báðu fyrir Welsh-
toúuim í bardaga gegn honum árið
607. Þá er aif ýrnisum talið, að
tflyirstia WLauiStrið, sem teölst til ábóta-
toirtojufyiriitoomiuliagsiinis, sé stofnað
í FralkiklLaindd í Pó'isters árið 360
í SkotJLandi voru efldkii reist kLauist-
ur fyrr en á 6. ödd eftir KriSt, og
er frægiaisiti stofinamidi kHaiusitra þar
toelagur Kóöiuimlba, siem stofnaði
kfliaustuir á eyjunni íómta, eiirnná af
Suðuireyjum,, árið 563 og síðlar hel-
mörg kiausitur víðs vegar um Síkiot-
íand, sem mynduðu með sér niáið
samfóiag. Má teflja toeiLagan Kól-
urnlba einn mierkastan toLaustur-
frömiuð á VeíSturiömdum. HeLlagur
Kófliumlba (f. 521, d. 597) er einniig
toaliaður Kóflumlklli. Hanin var
fæddur að Gartan í Dónegafl á
Norður-íriandd. Faðir hans var
Fedhflimidh, af æittflóktonum Cinel
Conaill, frændd primsa, er ríktu á
íriiandi og í Vestur-Stooitlllandi. Móð-
ir haus var Eitlne, einnig af kon-
unigttegum aettum. Kóflumiba lærði
hjá heilögum Finuian í Moville í
StrangEord-Lough og einnig hjá
öðrum hielögum Finnian í Conard,
báðum kunnum, írslkum dýriinigum.
Kólumtoa var fólagi og stoólaibróðir
dýrlinganna helags Ciarans, hedl-
ags Corngaffls og toeliags Oadnnechis.
Árið 546 stofniaði Kóilumtoa
kfliaustur í Derry og um 552 Durr-
owkflauStuir. Árið 563, þegar Kól-
umba var 42 ára, fór hann ásamtt
tóflif iærisveá'num og settist að á
eyju einni í Suðureyjum, er nefind
befur verið Hyey, eða fóna, nú
þekíkit undir því nafni eða Kólum-
killfliaey. Stofnaði Kolumtoa þar
frægt kllaustur og hóf trúboð tl að
snúa ættflotokum Pitota tl kristinn-
ar trúar. Þeir bjuggu í Grapína-
fj'öfflium á miaginlLandi StootLandis og
þar í toring. Hefflagur Kólumlba
viiðiiSt hiafa flerðiazJt um öffl lamd-
svæði Pikta í Stootfliandi og um Suð-
uireyjar og OiJkmeyjar og stofmað
trútooðsstöðvar og Maustur.
Kiaustrið á fóna vaið yfirkfliaustur
efllra kffiauStra, sem Kólumtoa stofn-
aði á StootLamdi, einnig KLaustranna
á íriianidi, sem hann hafði stofnað,
og kfliauStra þeiirra, sem lærisvein-
ar hanis stofnuðu á N'orður-Eng-
landi.
Þrjátíu og 'fjögur áæ vann Kól-
umlba að því að efla guðstrú og
kfliaustnatoerfi í Skotflandi. Helsu
toains tók að hraltoa 593 og hann
andaðist fjórum árurn isíðar, 597.
Efltir Kðllumlba liggja riltverto, og
sáflmar eru eignaðir bornum, tl
dæmis An Altuis í Lilbar Hyimnor-
um, Durrowtoðk og saflltari, sem
nielfndur er Oaithai eða Battflier
(Stríðsmjaðiur). Stoapigerð belags
Kóflfumlba virðist hafia markazt af
guðmóði og trúarafllvöru. Mertoasta
ævisagu, uim ])íf og starf Kófamlba
ritaði hel'aigur Adain, ábóti í
kfliaustrinu á íóna 619—704, en
hann byigigir frásögu sána á eflidri
ævisögu eftir Cuimine, ábóta í
fóuakíLauStri 657—69.
Plaitrelkur hefligi bisfcup, sá sem
fóstraði örttyig Hnappsson í Suður-
eyj'um, hiefur mjög líkleiga verið
álbóti í einlhiverju systuirMauStri
kölaustuirsinis ) fóna og verið vet
tounnuguir ?jví heilaigs Kófluimba
og frætt íó'v'anson siinn, Örlyg,
um líf hans cg Starif og geirt hann
að vemdardýriingí hans. Örlygur
fór síðam tl íslands með förunaut-
utm með biessun og forspá Patretos
biStoups í Suðuireyjum og nam
Ilaud efltir ttMsun hans á Kjaiar-
niesi og reisti á bæ sínum kirtoju,
eina hina fyrstu á ísLandi, og hefllg-
aði bana helögum KðLuaniba. Trúðu
iþeir frændur Esbergimigar á toeilag-
an Kófllumlba síðan, þótf eigi væru
þeir SkírðLr, og héldu við kirtoj-
unni. TI toennar hafði Örlygur
mofld vígða undir hornstaíina, og
jiárnlMulkku, sem hamn missti út-
byrðis. En hún fliaiut upp þar á
nesinu og pltenaríum (guðspjala-
bók). Þóttd iþað j'airtein. Þeir Esberg.
ingar hafa án efla verið að nokkru
kunnuigir ævi liins heflga Kólumtoa,
sem og nágrannar þeinra á
Akranesi, sem 'gerSust einsetu-
mienm, Jörundur hinn kristni í
Görðum og Ásóillfluæ alsflcik á
Kiiikjubólsltað á Innra-Hóflmi. Son-
ur Öriyigs var Geirmundur, dóttur-
Göhilíf I Flórens á fjórtándu öld.
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
655