Tíminn Sunnudagsblað - 24.08.1969, Blaðsíða 19

imin, sem aö ööru lieyti var úr
smtfóSarjármi. Eyliamdsiiljáiimiir frá
Brudletitio vomu af síöamefndu
gerðinni. Þeir voru að imÍklLu leyti
handsmíðaðic, véltækmi, sem bei'tt
vac við simíði þeirrna, var ekki önm-
ur em failhaimar, seim stjómað var
mneð fótstigi, er smiðurimm stóð við
Elteðjanm og sló fraim Ijáinm. Af
þessu ieiddi, að simíðið var mjög
Iháð kummáttu smdðammia, og smiðja
þessi hafði úrvaMiði á að skipa,
miönmum sem höfðu bókstaflega
alizt upp við þessar smíðar. Loks
voru affllir Ijáir, sem smíðaðir voru
hjá Brusffletto, hitaðir tl lokaherziu
í viðairfhioiiaeldi. Af þessum vimmu-
brötgðtum leiddi, að Ijáinnir gátu
verið nok'kuð misjafmir að gæðum,
fyrir giat komið, að eimstaka Ijár
reymdist lakiari em vemja var til.
Mum slí'krt helzt hafa statfað af mis-
tökum við herzluma.
Ekki dettur mér í hiuig að halda
þvi íram, að aðrar ljáasmiðjur
hefðíu ekki getað smíðað jafmgóða
Ijái og íslenzkum bændum jafm-
hentuga, eins og Eylamdsljáima, ef
þær hefðu lagt sig eims fram um
það eimis og þeir BrusMto-menm
gerðu. Það, sem reið baggamum-
inm, var auk vandaðs smíðis yfir-
leitt, eimlægur vilji þeirra að verða
við öflllum óskuim okkar íslendimga
um beintuga gerð ljáamma, svo að
þeir ættu sem bezt við staðhætti
oklkiar vemjur.
Auk sfláittuljáa af ýmsum gerðum
smiðaði Brusletto-smiðjam alltaf
rnilkið af hnífum, eimfcum skeiðar-
hmífa, og nú þegar eftirspurnin
eftir ijáum er nær engin orðin,
smíða þeir mest hmífapör úr ryð-
fríu sfcáli með teaksköftum , og
einmiig mtj'öig vanidaða skeiðarhnífa
— veiðihnífa — sem þeir se'ja
mest ti'l Atneríku.
SaiLa og motkuin Eylandsljáanma
jókst mjog 1927 og úr því, er ég
réðist tii Sambands ísliemzkra sam-
vinniujfiéiaga (að hálfu) tl þess að
„hafa umiiSjón og forusitu um val
og inmkiaup liamidbúnaðarvéla og
Mðbeiina bændum um notkum
þeirra.“ Sala ljáamna jókst ár frá
ári og komst upp í 10—12 þúsund
tjái á ári þegar mest var. Ljáirnir
voru notaðir um lamd alt og leystu
tjábfllöðin ensku serni næst alveg
af bóflimi. Noklkuð var þetita þó mis
jafmt eftir landshlutum. Bændur á
Auisiturfamdi voiru einna síðastir tií
að talkia upp notkum Eýlamdsljáamma
almiemmt.
Gekk svo fram tt þess, að Þjóð-
veijar ruddust imm í Noreg vorið
1940. Þá var Lokið öffllum imnflutm-
imigi frá Noregi og emiga Eylands-
Ljái að hafa, mernia þær takmörkuðu
birgðir, sem tl voru í lamdimu. Þótt
þetta vaeri ekki .mikið viðs'kiptaiat
riði, kom það sér illll'a fyrir margan
bóndamm, en hér varð að tjaldia því,
sem til rar. Mætti segjia éeiri sög-
nr af því. Bóndi i Húnaþimgi, sem
hafði orð á sér fyrir, að hann gæfi
ekki út peminga að óþörtfu, keypti
tivo Eylandsljái á uppboði og goí
300 krónur fyrir þá. Slikt þótti ó-
dæmi og var brosað að, en bónd-
inm lót sér ekki bregða og sagðLst
viita vel hvað hanm væri að gera.
— Þá rar Menzk króna í góðu
gildi.
Kaupféfagið í Holituan seldi Ey-
lamdSlijái á 50 krónur Ljáinm, að
sagt var. Er ég frétti þetta ,þótti
mér sem bændui væru bart leikm-
ir og ræddi um það við kaupf élags-
sitjóramm, HéLga Hammœsom. Hamm
hafði keypt Ijáimia fyriir lágt verð
hjá S.Í.S. , senmiega fyrir 4—6
kiónur ljáinm. Kauptfólagsstjórinm
gtotti við ádefflu mimei og sagði, að
freigmdm um þessa okursöLu væri
hmm hierfilegasti misstoilninigur.
„Ég gef ljáima“, saigði hann. Ég var
vamibrúaður á sanmileiksgilidi þeirr-
ar skýrimgar, bemti á, að nú væri
stoortur á ljáum og vel hægt að
Losna við þá, án þess að gefa þá.
Lotos kom háð sanrna fram. Þar
eystra var verið að byggja sumd-
Laug. Helgi var áhugamaður um
þá framikvæmd. Kaiupfólagið átti
aíIDimilkið af Eylamdsijáum. Greip
h-amm þá sem fcaupfólagsstjóri til
þess ráðs að bjóða hverjuim, sem
viDLdi toaupa sér ljá, eimm ljá að
„igjöf“, ef sá himm sami vúlldi gefa
50 brónu-r til sumdflaiugarimmiar.
Flesrt/ir gerngu að þessu.
Eftir að ég iét aif störfum hj-á
Sambandi ísl'enzkra samvimmufé
Laga í árslok 1945, gerðist það, að
Saimbamdið tók um sfeeið að fTytja
imm Ijái frá Austuriíki.
Við afgreiðslu tl bæmda voru ljá
ir þessir toaHaðir EýLamdsljáir.
Bændur kvörtu'ðu undam þeim, og
töldu þá lakari held-ur en Eylands-
Ljáirmir hefðu áður verið! Ern m-arg
ir hverjir áttuðu þeir sig álls ekki
á þvi hvers kyrns var. Var þetta
bændium þvi frekar til meins en
hags, þótt senmlega hafi þessir
austurrísku Ijáir verið lítið eitt ó-
dýrari heldur en hinir réttu Ey-
laindsflijáir frá Brusletito. Brusiettto-
ljáasmiðjan brást hins vegar etoki,
hún bauð EylandSljáina aldrei til
sölu hér á lamd-i um hendur neins
an-nars aðila en Sambandsins og
simmti þvi eigi, þótt aðrir aðilar ís-
lemzkir vildu kaiupa ljái frá þeim
— Ijáasm-iðjunni á Brúarflötum. —
Þetta lagaðiist þó síSa-r, Saim.-
bamdið fl-utti aftur inm Eylandsljái
frá Brusletto, síðast i ár, 1969.
En nú leið að ieikslokum. Sem
betur fer fækkaði þeim bændum
ört, sem þurftu að fást við það
nokkuð að ráði að nota orf og Ijá.
ton-d var sióttað og rækbað o-g
sláttufélarnaa tóiku vi-3. Á ár-unum
1927—1946 séldi sambandið áiffls
2046 hestasiáttuvélar.
Af því, semi nú h-efur verið rak
ið, má Ijóst vera að það er fjar-
stæða með óllu og utam við öll
sannindi að mefna Eylandsljái aðra
Ljái en þá, sem smíða-ðlr hafa ve-rið
í Brusletto Ljásmie afflt frá 1921
og til þessa dags ,með sérstöku,
Menzku lági að mi-nmi fyrirsögn og
við þær Mðbekiimigar, sem ég gat
gefið. Aflflir hafa Ijáir þessir verið
mieiktir mieð verksmiðjun-afm-
inu Birusflietbo, það orð þrykfct í
jármið, á þjó hvens Ijás og a-uk
þess hafa þeir lengstum ver-
ið mertotir með álímdum merki-
mi-ða, sem á var letrað Eylandsljár.
— Aðrir Eyland-sljáir h-afa a-ldrei
verið tl, eru ekki tii og verða
aldrei til. Að kaffla aðra einjárm-
ungsljái EýLamdsljái, er sama fjar-
stæð-a eims og að auglýsa hangi-
kjör af sauðfé, sem aldrei hefur
á Hólsfjöll komið, sem HóMjala-
hamigilkjöt. Em slákt hef-ur svo sem
verið gert. Og hvað um það, ef
bændur aif Suðurliandsum'dirlend-
inu, svo einhverjir séu til nelindir,
hefðu tekið upp á því í þann tíð,
er Hvanneyrarskyrið var frægt að
gæðum og vimsælt á Reykjavíkur-
miarkaðinum, að bjóða þar skyr
M búum sínum sem Hvanmeyrar-
slkyr? Slfkt léyfði auðvitað engimm
bóndi sér að gera
Þó tekur út yfir áL'lam þjófabálk
þegar farið er að tengja nafn mifct
við eimbverja einjárnumtgsljái, sem
imm voru f.uttir, til reynslu, ára-
tug áðui’ en ég kom nokkuð ná-
lægt þessu ljáamiáli, var þá umg-
lingur norður i Skagafirði. Slífcri
sögurttun verð ég að mótmælia og
geri það, fyrst og frernst sem bún-
aðarsögulegum mi-ssögnum.
Lesendum tifl gamams vil ég
mefna þáð, að hugmy-ndin um að
taka upp hér á l'amdi notfeun stál
TÍMINN — SUfiNUDAGSBLAÐ
/
667