Tíminn Sunnudagsblað - 02.11.1969, Blaðsíða 17

JÓHANN HJALTASON:
Kríng um Tröllatungu
og Tröllatunguætt
VII.
Frá þvá var áður sagt, að þau
sr. Björn og Valgerður eignuðust
alls 15 börn, en 12 náðu fullorð-
ins aldri, og er það mun hærra
hlutfa'Il í þeim efnurn en þá var
algengt. Skal þeirra nú stuttlega
getið og nokkurra afkomenda hið
næsta þeim.
I. Elzt var Kristín (f. 1793, d.
1870). Hún giftist Jóni Jónssyni,
Guðmundssonar og Valgerðar,
systur Einars dannebrogsmanns á
Kollafjarðarnesi. Þau bjuggu á
Hvalsá í Tungusveit, en áttu ekki
börn saman, Jón var kallaður
„prestsmógur,“ vegna tengda sinna
við Tröllatungupresta, sr. Bjórn og
sr. Jón bróður konu hans.
II. Næstur að aldri var sr. Jón
(f. 1796, d. 1838). Er hans f.vrr
getið og svo barna hans og næstu
niðja.
III. Síðan var Páll (f. 1797, d.
1843), sem dó ókvæntur úr sótt
vestur undir Jökli, en átti þar eitt
barn eða tvö, að sögn föður hans.
Daði fróði segir, að hann hafi verið
bóndi vestur í Rifi.
IV. Þá var Sigríður (f- 1798, d.
1869), sem átti Magnús í Arn-
kötludal, Jónsson frá Heiðarbæ.
Synir þeirra voru tveir, Benedikt
og Valgeir, og dætur tvær, Guð-
ríður og Helga. Benedikt bjó í Gests
staðaseli og var tví'kvæntur. Með-
al fyrrikonubarna hans var Sigríð-
ur, barnsmóðir Jóns Einarssonar
frá Hlíð í Kollafirði. Jón var hraust
menni og hæfileikamaður um
margt. Ilagur á smíði, góð skytta
og vegghleðslumaður ágætur, eink-
usm er við grjót var að fást og þvl
af sumum nefndur Steina-.Tón. Hin
siðustu ár sín átti hann heima I
Skelijavík og andaðist vorið 1909,
tæpra 54 ára gamall. Valgeir kvænt
ist Sigríði, hálfsystur Hákonar
bónda Magnússonar á Reykhólum.
Þeirra dóttir var Sigríður kona
Þórólfs bónda Jónssonar í Vonar-
holti, síðar i Fjarðarhorni í Gufu-
dalssveit. Guðríður giftist ekki og
átti ekki börn, en um Helgu er
allt óvíst, hefur ef til vil dáið ung.
V. Ólöf (f. 1799, d. 1870). Hún
ólst upp til fermingaraldurs hjá
Einari dannebrogsmanni á Kolla-
fjarðarnesi, sem fyrr segir. Giftist
ekki en átti tvær dætur, Sigríði
og Guðrúnu, sína með hvorum
manni. Sigríður giftist Sæmundi
bónda í Víkurkoti, Árnason-
ar bónda í Stokkhólma í Skagafirði,
Sigurðssonar. Þeirra sonur Ólafur
bóndi á Dúki í Skagafirði. Guðrún
giftist Stefáni Guðmundssyni í
Húsavík, síðar á Hrófá. Þeirra
börn voru þrjú. Grímur, bóndi í
Húsavik um rúma þrjá áratugi og
einn af helztu forgöngumönnum í
félagsmálum bænda við Steingrims
fjörð. Eyjólfur, bóndi á Kaldrana-
nesi um tíu ára skeið, síðar hús-
maður á Hrófá. Ólöf, kona Jóns
Tómassonar á Hrófá, þar sem þau
hjón bjuggu miklu rausnarbúi frá
því um 1900 og til æviloka, á
þriðja tugi þessarar aldar.
VI. Sæmundur (f- 1801, d. 1864).
Hann var að allra viti fjölhæfur
og vel gefinn. Frægur söngmaður,
hagmæltur, greindur og glaðvær,
en saup oft drjúgum á. Hann var
heitinn eftir Sæmundi Magnússyni
frá Skógum í Þorskafirði, bróður
Joohums föður þjóðskáldsins séra
Matthíasar. Á fyrstu prestskaparár
um sr. Björns hafði hann tekið að
sér þennan gáfaða pilt, sem hafði
sterka námslöngun, en sá enga
færa leið í því efni sökum fátækt-
ar. Kenndi sr. Björn honum undir
skóla og gat því til vegar snúið,
að hann fékk heila ölmusu
og námsvist 1 latínuskólanum. „En
aftur heim kominn um vorið lagð-
ist hann sjúkur og deyði, af mörg-
um saknaður, bæði mér og öðr
um.“ Segir sr. Björn í endurminn-
ingum sínum. Snemma bar á góðri
greind Sæmundar Björnssonar,
sem föður hans duldist ekki, og
hóf því að kenna honum frumatriði
latinskrar tungu. Mætti segja mér
að strákur hafi verið fjörmikill og
baldinn nokkuð við föður sinn,
sem kom honum til framhalds-
náms í tvo vetur hjá tveimur forn-
kunningjum sínum, og var séra
Arnór í Vatnsfirði annar þeirra.
Sem vænta mátti hlaut Sæmundur
þar góða vitnisburði fyrir náms
hæfileika, en sitt er hvað gæfa og
gervileiki. Nú lánaðist sr. Birni
ékki að fá heila ölmusu handa syni
sínum til skólanáms, eins og fyrr
til handa Sæmundi Magnússvni, og
kveður hann af því mega sjá,
hversu tímarnir hafi breytzt
á stuttu tímabili. Þá hafði svo sköp-
um skipt, að latínuskólinn var fyr-
ir alllöngu fluttur að Bessastöðum
og námskostnaður allur mikl
um mun hærri en fyrr vegna dýr-
tíðar, sem styrjaldir og illæri
höfðu valdið, en ölmusan eða náms-
styrkurinn ekki hækkað að sama
skapi. Skólayfirvöld munu því- hafa
verið treg að veita heila öimusu
heldur aðeins hálfa, svo að sem
flestir fátækir námsmenn gætu
notið skólavistar. Sr. Björn hafði
þungt hús fram að færa og bjó
jafnan við erfiðan efnahag, svo að
honum var um megn að styrkja
son sinn til framhaldsnáms, nema
því aðeins, að hann hlyti heila
ölmusu.
„Svo yfirgaf Sæmundur þessa
lærdðmsbyrjun, því bann var til
fleira, bæði til sjós og lands, vel
lagaður af náttúrunni“, segir faðir
hans í æviminningum sínum. Þeir
bræðurnir, Sæinundur og séra
Jón, virðasí hafa verið ólíkir, að
því er snertir skaphöfn og ein-
beitni. Kemur munurinn glöggt og
skemmtilega í Ijós í ævisögu íöður
þeirra, þar sem segir: „Nær hann
(þ.e. Sæmundur) var að byrja lær-
dóm hjá mér, uissi ég ei fyrr en
löngu seinna, að sonur minn, Jón
sem var fimm árum eldri og ekki
eins fljótgáfaðuí sem hinn, hafði
bróður sínum og öðrum óafvitandi
tekið Iærdómsbækur hans, nær
hann hélt ei sjálfur á, og lærði og
var eins eða likt kominn sem hinn.
Kom sér síðan fyrir nokkra vetur
hjá séra Jóni Sigurðssyni, sem þá
SÍÐASTI HLUTI FRÁSAGNAR
rtmiNN
SUNNUDAGSBLAÐ
M'l