Tíminn Sunnudagsblað - 19.04.1970, Qupperneq 21

irónu'ð. Eítir fgóra til fimm mán-
u®á höfðu jurtirnar náð þeim
þroska, að gerlegt var að setja þær
í jarðveg í gróðurhúsi.
Vorið 1968 áttu vísindamennirn
ir fimm veixulaus Dianella-gWis.
Þá var enn gripið til nýs bragðs,
sem aldrei hafði fyrr verið beitt
í Danmörku, tii þess að fá sem
fyrst kaxtöflustofn, sem einhverju
nam. Neðanjarðarsprotar kartafln-
anna voru klipptir sundur í búta,
sem aftur voru látnir mynda nýiar
jurtir, og með þessum hætti tókst
að fá átta þúsund útsæðiskartöílur
ó einu ári undan aðeins fimm grös-
um.
Jurtatilraunastöð danska ríkis
ins á Jótiandi fékk síðan þessar
átta þúsund kartöflur til undan-
eidds, og nú í vor fá valdir garð
yrkjumenn og bændur útsæði af
þessum stofni — hinar íyrstu
Diantllakartöflur, sem lausar eru
við x-veirur. Þær verða rætktaðar
á einangruðum svæðum, svo að
sem rninnst hætta sé á, að veiran
berist á þær með blaðlús af öðr
um kartöfluekrum. Vísindarnenn
búast við, að uppskeran verði
fimmtungi meiri en ella — að
minnsta kosti. Þar að auki er þess
vænzt, að mjölvi verði meira en
venjulega í þessum x-veirulausu
kartöflum.
Með svipuðum hætti hefur tek
izt að iosa margar jurtir aðrar við
veirur, sem hrjá þær. Þar er enn
að litlu leyti um annað að ræða
en tilraunastarf, en þó dregur að
því, að fyrsti árangurinn fari að
sjá.st utan tilraunastöðvanna. J’ek
ur þetta einkum til ávaxtatrjáa —
tii eru nofckur afbrigði þeirra
veirulaus — berjarunna og skraut
j'urta.
Þetta þykir einkum mi'kilvægt
sökum þess, að engin viðhlítanöi
iyf eru til gegn juirtaveirusjúkdóm-
um, og gairðeigendur standa nán
ast uppi varnarlausir. En sá iiæng
Ur er auðvitað á í þéttbýli, að all
ir verða samtímis að skipta um
stofn, ef ekki á allt að sækja í
sama fairið svo að segja samstund-
is.
Veirusýkingu er aftur á móti
unnt að finna með tilraunum og
notkiun elefctrónsmásjár, sem
stækkar mörg þúsund sinnum.
Þó er þetta ftókið greiningarstarf
og seinlegt við snmar gróðurteg
undir og þanf að beita sýkingartil-
raunum.
Tóbaksveira sú, sem fannst ár
ið 1892, er mjög sóttnæm og ger
ir víða hinn mesta usla — í norð-
lægum löndum eintoum í tómöt
um. Tóbaksnotkun í gróðurhúsi
getur til dæmis borið sjúkdóminn
á tómatajurtirnar. Veiruirnar ber
ast þó ekki með sjálfum reykmim,
en troði maður í pípu sína eða
snerti rakan sígarettuenda 'og fari
síðan að sýna við tómatjurtir, eru
mestar likur til þess, að hann
valdi sýkingu eða útbreiðslu veir-
anna, ef stofninn er þá ekki al-
sýktur fyrir.
Sólberjarunnar eru líka víða
mjög illa leiknir af veirum. í Dan
mörku er talið, að á að gizika heim-
ingur allra sólberjarunna sé hrjáð
ur af veirusjúkdómum.
Kartöflur eru ekki ednu mat
jurtirnar í görðum fólks, sem eiga
við veirusjúkdóma að striða, og
svipað gildir um fjölda blómjurta.
Tíu veirutegundir sækja til dærn-
is á nellíkur. En nú eru komnar
til sögunnar veirulausar nellíkur
og prestafíflar.
Blóm, sem veirur hrjá verða
læpuleg og mislit, ef sjúkdómur
inn er kominn á hátt stig. SýQdngu
.í túlípönum má til dæmis ráða af
einkennilega litum rákum og
dröfnum, sem oft geta verið næsta
skrautlegar. Þess vegna geta þeir
jafnvel. verið eftirsóttir. Rem-
brandt málaði siíka túlípana fyrir
meira en þrjú hundruð árum, og
jafnskjótt rauk verðið svo upp í
Amsterdam, að laukar, sem við
viturn nú, að voru sýktir, voru
seldir ofurverði. Það varð siður að
hafa að minnsta kosti einn slíkan
túlipana í öllurn brúðarkrönsum
í Hollandi, og frægt sfcáld á þeirri
tíð orti innblásið kvæði um þessa
veirusóttartúlípana. En þá grun
aði menn ekki einu sinni, hvað í
efni var.
Um langt skeið hafa dönsk bún-
aðarsambönd og garðyrkjusam
tök haidið uppi eftirliti, sem á að
tryggja, að ekki séu seidar sýktar
garðjurtir, og hefur það náð tii
ailra gróðurstöðva í landinu síð
Uistu tíu árum. Þeir, sem þessu
eftirliti stjórna, munu nú hlutáist
til um, að áirangur hinna nýju
rannsókna og tilrauna koim al-
menningi að gagni. Þar að auki er
þess að vænta, að nýjar uppgötv
anir auðveldi mönnum baráttuna
við veirusjúkdómana i görðum
og gróðurlendi.
Hinir dönsku vísindamenn
kveða fast að orði. Það er þeirra
von og txú, að framfarir á jæssu
sviði rnuni eigi aðeins eiga eítir að
stuðla að betri uppskeru nokkurra
tegunda matjuirta og gera, blóma-
beðin í görðum manna fallegri,
heldur geti bær orðið til þess,
að betur gan.gi að fæða mann
kynið á komandi tímum. Er á það
bent, að ekkerí veldur nú meira
tjóni á rófym í Danmörku, sem
raunar eru einvörðungu not-
aðar tii gripafóðurs þar í landi, en
veirusjúkdómar, og hefur það sum
ár verið áætlað nær hálfur þriðji
mih.,-rður íslenzfcra króna. En
það er aftur hégóminn einn, ef til
þess er litið, hversu gífurlega veir
urnar skerða margs konar upp-
skeru í f jöldamörgum löndum
heims. ekki sízt þeim. þar sem
fátækt er mest' og hver munnfyll
in dýrmætust.
Enginn maður er til, er á það
geti gizkað, svo að ekki skeiki jafn-
vel húndruðum og þúsundum
milljarða, hversu mikið illgresi,
veirur og meindýr ýmis konar rýra
uppskeru jarðairbúa. En í hugar
lund gera menn sér, að rösklega
þriðjungur ailrar uppskeru fari
forgörðum af þessum sökum. Þátt-
ur veirusiúkdóma í þeirri sóun er
mijög mikill.
' ■»■■■■" ■ ■ ■» »
Þeir sem senda Sunnu
dagsbíaðinu efni til
birtingar, eru vinsam-
lega beðnir að vanda
til handrita eftir föng-
um og helzt að láta vél-
rita þau. ef kostur er.
Ekki má þó vélrita
þéttar en i aðra hverja
línu.
T 1 M I N N - SUNNUDAGSBl.AÐ
3S9