Tíminn Sunnudagsblað - 01.11.1970, Síða 12

Það er gömul og útbreidd trú
á íslandi, að íslendingar hafi nær
eingöngu túlkað hug sinn og fund-
ið sköpunarþörf sinni útrás í vísna-
gerð. Menn ortu vísur við öll hxigs-
anleg tækifæri, og margir voru
þeir, sem þátt tóku í þessari þjóð-
aríþrótt af meiri viija en mætti.
Hinir, sem betur voru til verksins
fallnir, litu þá gjarna með vor-
kunnlátri fyrirlitningu á allt hnoð-
ið — og kölluðu leirburð
Maður þarf þó ekki lengi að
skyggnast um sögunnar bekk til
þess að sjá það, að þessi saga um
einokun lausavísunnar er mestan
á það sönnur, að leir og list eru
ekki andstæður — þegar rétt er á
haldið. Þessi maður er Ragnar
Kjartansson, kennari við Mynd-
listarskólann í Reykjavík.
— Ég fæddist, segir Ragnar, að
Staðarstað á Snæfellsnesi og for-
eldrar mínir voru séra Kjartan
Kjartansson frá Skógum undir
Eyjafjöllum, Kjartanssonar
prests Jónssonar í Skógum. Móðir
mín er Ingveldur Ólafsdóttir frá
Sogni í Ölfusi. Ég ólst upp á Stað-
arstað til fermingaraldurs. Þá
hætti faðir minn prestskap og
keypti litla jörð að Hellnum undir
Jökli. Heitir þar Gíslabær.
ekki komin inn í islenzka iðnlög-
gjöf, og nemendur Guðmiundar
urðu að ljúka námi sínu erlendis.
Það var sem sagt skilyrði, að menn
væru eitt ár við erlendan listiðn-
aðarskóla.
— Þetta hefur þú auðvitað líka
gert? _
— Ég komst nú ekki til útlanda
fyrr en stríðinu var lokið, árið
1945. Að vísu var búið að athuga
möguleika á því að ég færi til
Ameríku, en það reyndist ekki
framkvæmanlegt.
Hvert fórstu til náms?
— Til Svíþjóðar. Nánar tiltekið
til Gautaborgar.
—Varstu lengi þar?
— Veturinm 1946—1947, og tók
þar að auki sumarnámskeið.
— Hvernig líkaði þér við Sví-
ana?
— Ágætlega. Það segja margir,
að þeir séu stífir, en það fer fljótt
af. Og þegar maður er kominn inn
part þjóðsaga. Hver. sem kemur
Stílar skapa ekki snillinga,
en sníllingar geta leyft sér Eivaða stíl sem er
in.n íyrir dyr Þjóðminjasafnsins og
Bér allan tréskurðinn frá liðnum
öldum, hlýtur að minnsta kosti að
viðurkenna, að þar hafi miklir list-
rænir hæfileikar á bak við að bú-
ið. Það er ekki endilega víst, að
vísur Bólu-Hjálmars, sumar að
minnsta kosti, verði langlífari en
útskurðurinn, sem eftir hann ligg-
ur. Og hvernig er það með bein-
hólkinn með hjartarmyndunum,
sem fannst í Rangárkumlum?
Hann skyldi þó aldrei hafa verið
í eigu Hjartar Hámundarsonar,
bróður Gunnars á Hlíðarenda?
„Nú er komin önnur öld“. Nú
eru vísnagerð, tréskurður og út-
saumur ekki lengur nærri ein um
það að veita sköpunarþörf fólks
útrás. Tækifærunum hefur fjölg-
að. Jafnvel leirinn er orðinn list-'
rænn miðill. En að vísu er þar um
annars konar leir að ræða en þann,
sem vammáttugir vísnasmiðir
hnoða.
Við skulum nú sem snöggvast
líta in.n til maons, sem fært hefur
6.^2
— Svo að þú hefur vanizt öll-
um algengum sveitastörfum fram
að fermingaraldri?
— Já. Og lengur. Fyrsta árið
eftir fermingu var ég sauðamaður
hjá föður mínum og reri jafnframt
til fiskjar, meðal annars með Þórði
Halldórssyni frá Dagverðará. Það
var skemmtilegur tími.
— Hvað tók svo við?
— Að þessu ári liðnu hóf ég
nám í leirkerasmíði hjá Guðmundi
frá Miðdal. Það var haustið 1939,
örfáum dögum eftir að heimsstyrj-
öldin síðari brauzt út. Þetta nám
fór fram uppi á Skólavörðuholti í
gamla Listvinahúsinu, þar sem nú
stendur nýjasti hluti Iðnskólans í
Reykjavík.
— Var ekki garnan að læra hjá
Guðmundi?
— Jú. Guðmundur var mjög
skemmtilegur. bæði sem kennari
og maður. Hann var mikill fjall-
göngugarpur og útivistarmaður, og
ég fór Kkkrar slíkar ferðir með
honum.. Þá-var leirkerasmíð enn
úr skelinni á þeim, eru þeir ákaf-
lega elskulegir menn.
— Þú hefur svo komið heim
strax að námi loknu?
— Já. Ég var kvæntur og átti
lítinn son, þegar ég fór utan. Ann-
ar sonur hafði fæðzt mér meðan
á utanförinni stóð. Það var því
sannarlega ekki til setunnar boðið.
Nóg voru verkefnin heima, fyrir
utan það, hve mjög mig var farið
að langa heim til f jölskyldunnar.
Þú hefur sem sagt verið einn
þíns liðs í Svíþjóð?
— Já, já. Um annað var ekki að
ræða. Það var fyrst og fremst al-
veg ótækt að flækjast til útlanda
með kornungt barn og annað á
leiðinni, nú og svo var námsdvöl-
in nógu kostnaðarsöm fyrir
mig einan, þótt ég væri ekki með
fjölskylduna með mér líka.
— Hvað tókstu þér fyrir he«nd-
ur, þegar heim kom?
— Þá var nýstofnað hér fyrir-
tæki, sem hét Funi. Þar gerðist ég
meðeigandi. Við keyptum hús suð-
T 1 M 1 N N - SUNNUDAGSBLAÐ