Tíminn Sunnudagsblað - 24.01.1971, Blaðsíða 10

því fyrir mér, að Vernharður
ófeigsson, bóndi að Heiðarbæ,
lnnan mér tiltrúaðrar Þingvalla-
kirkjiusóknar, hefði hjá sér verið
til samræðis að téðri til tölu fyr-
ir fæðingu barns þess, er hún
fæddi í heiminn hér á heimili
mínu þann 17. júlí seinast liðna
og í skírn minni hlaut nafnið Alex-
íus Ósvífsson. . . . í dag að lok-
inni messugjörð kirkjusöfnuðin-
um áheyrandi spurði ég Vernharð
þennan Ófeigsson, hvort hann við-
gengi samræðinu og fylgilega tæki
við faðerninu að téðu barni. hvar
til hann kvað, að svo mætti vera.
Fylgdi hún síðan til staðaldurs
nefndu barni sínu á heimili föður
þess að Heiðarbæ, eftir samkomu-
lagi allra viðkomenda11.
Það er engu líkara en hér hafi
legið eitthvað mikið við. Það var
ekki nóg, að Vernharður gengist
við barninu við prestinn sjálfan,
heldur varð hann að lýsa því yfir
i áheyrn allra messugesta i Þing-
vallakirkju, svo það spyrðist út
sem víðast. Ætla mætti, að messu-
fólkið hafi pískrað og skrafað sín
í milli að aflokinni embættisgjörð,
og sagan hafi fljótt orðið hljóð-
bær um sveitina og út yfir sókn-
armörk. En það var gamalt manna-
mál, að þótt Vernharður gengist
við barni Guðrúnar, þá hefði hann
ekki verið hinn rétti faðir þess.
En það er af Guðrúnu Sæmunds-
dóttur í sem fæstum orðum að
segja, að hún fluttist með barn
sitt að Heiðarbæ. En það átti ?kki
fyrir sér langa lífdaga. 41exíus
litli varð ekki nema hálfs-annars
árs. Hann dó í Heiðarbæ 7. ian-
úar 1827. Um vorið þetta sama ar
fluttist Guðrún Sæmundsdóttir xrá
Heiðarbæ suður að Þórukoti í
Njarðvíkum. Hún giftist fyrst
Nikulási Sigurðssyni í Garðhúsum í
Höfnum, en síðar Bárði Jónssyni
á Hemru í Vestur-Skaftafellssýslu.
Guðrún var talin mæt kona og
gegndi ljósmóðurstörfum þar
eystra. Var hún meðal annars
„ljósa“ dr. Jóns Þorkelssonar þjóð-
skjalavarðar. Hún varð kona há-
öldruð, andaðist 1899, þá 97 ára
gömul.
En það er af Vernharði Ófeigs-
syni að segja, að hann mun hafa
flutzt frá Heiðarbæ um svipað leyti
eða áður en Guðrún fór þaðan,
því að ekkent varð af sambúð
þeirra. Vernharður settist nú að í
Reykjavík og gerðist lausamaður,
en eigi kvæntist hann. Vafalaust
hefur hann erft hagleikinn frá föð-
ur sínum að einhverju leyti, því
hann var smiður góður. Einkum
lagði hann fyrir sig rokkasmíðar,
sem hann hefur sjálfsagt numið
af föður sínum. í sóknarmanntali
Reykjavíkur er hann nefndur
„rokkadreiari“, einnig er sagt, að
hann stundi með iðn sinni sjó-
róðra. í kaupavinnu hefur hann
brugðið sér á sumrin, jafnvel norð-
ur í land eins og siður var á beirri
tíð hjá fólki af Suðurnesjum og úr
Reykjavík. í reisupassabók Reykja-
víkurbæjar árið 1841 segir meðal
annars: „Rokkadreiari Vernharður
Ófeigsson úr Árnessýslu, 38 ára
gamall, fer 12. júlí í kaupavinnu
til Skagafjarðar“. — Annars er lít-
ið vitað um hagi Vernharðs meðan
hann dvaldist í Reykjavík, en þar
mun hann hafa haldið sig að mestu
um fjögur ár. Þaðan fluttist hann
svo suður að Óttarsstöðum í Hraun
um. Þá var þar tvíbýli. bjó þar
Jón Hjartarson, er átti jörðina
(Jón „Hjörtsson“ var þá sagt og
skrifað). Var hann ekkjumaður
hátt á sjötugsaldri, og var dóttir
hans. sem hét Rannveig, 37 ára,
fyrir heimilinu. Átti hún einn son
átján ára, er Steindór hét, auk þess
voru þar tveir vinnumenn. Á hinu
heimilinu bjó Jón nokkur Illuga-
son nefndur „snikkari", maður um
fertugt. Kona hans hét Metta Jóns-
dóttir, og áttu þau um þessar
mundir fimm börn, öll í bernsku.
Vernharður settist nú þarna að.
Eigi bjó hann í bænum með fólk-
inu, heldur byggði sér lítið íveru-
hús á hlaðinu. Stærð þess var að-
eins 5Vz alin á lengd og 3 y2 alin
á breidd. Mun láta nærri, að það
hafi verið rúmir sjö fermetrar að
stærð. Var það „undir súð með
lofti og rúmstæði“. Hús þetta var
með risi og geymslulofti, og þar
sem tekið er fram að í því sé rúm-
stæði, er augljóst, að Vernharður
hefur sofið í því."Vel gat þar ver-
ið eins konar lokrekkja. Og trú-
lega hefur hann unnið þar að sm:ð-
um sínum, haft þar rennibekkinn
og smíðað rokkana. Til þess þurfti
ekki svo mikið rúm. Svo virðist
sem Vernharður hafi búið þar
mest að sínu og eigi keypt sér
kost, lagt sjálfum sér til mat, en
máski látið sjóða hann handa sér.
Er hann féll frá, átti hann til dæm-
is „tuttugu pund af smjöri í læstu
kofforti“ og sjö lýsipund (56 kg.)
af söltuðum smáþyrsklingi. Vern-
harður hefur fcunnað að fara með
byssu, sjálfsagt verið skytta góð,
enda átti hann þrjár byssur og
eina verðmæta. Rjúpna- og refa-
veiðar hefur hann stundað og skot-
ið sjófuglinn sér til matar. Er hann
féll frá, voru meðal annars eftir
hann 33 pund af fiðri, sem sjálf
sagt hefur verið af sjófuglinum,
sem hann skaut.
Smíðarnar hafa þó verið aðal-
starf Vernharðs um vetrarmánuð-
ina meðan hann dvaldist á Óttars-
stöðum. Vel má vera, að hann hafi
farið eitthvað í fcaupavinnu þau tvö
sumur, sem hann dvaldist þar suð-
ur frá.
En dvöl Vernharðs varð ekki til
langframa á Óttarsstöðum, því að
leiðarlok ævi hans voru nú á næsta
leyti. Um áramótin 1843—
1844 hefur hann verið orðinn sjúfc-
ur maður. Þannig lifði hann að
miklu leyti við rúmið, unz hann
andaðist hinn 6. febrúar 1844.
Var hann þá nálega 42 ára gamall.
Samkvæmt því, hversu útför
Vernharðs var gerð með góðri við-
höfn, virðist það engum efa undir-
orpið, að hann hefur verið vel met-
inn maður. Enda var á þeirri tíð,
litið á góða smiði með nokkuð
meiri virðingu en allan almúga
manna. Vernharður var grafinn í
Görðum á ÁHtanesi, en sóknar-
presturinn, Árni Helgason stipt-
prófastur, jarðsetti. Að ósk vanda-
manna flutti hann „líkpredikun“,
sem þá var ekki almenn venja
nema helzt eftir rneiri háttar fólk.
Og vel hefur stiptprófastinum tek-
izt að mæla eftir þann látna, því
að vandamennirnir greiddu hon-
um fyrir ræðuna tvo ríkisdali, en
það mun hafa verið næstum tvö-
faldur líkræðutaxti á þeim tíma.
Eftir greftrun var erfisdrykkja í
Görðum er Árni stiptprófastur var
beðinn að sjá um. Var það matar-
veizla og tvær tegundir víns. Þessu
til staðfestu skal birt bréf það, er
séra Árni sendi sýslumanni fyrir
útlagðan kostnað og önnur gjöld,
er greidd voru af dánarbúinu.
„Rokkadreiari Vernharður Ó-
feigsson, sem dó á Óttarsstöðum
í Garðasókn þann &ta febrúar 1844
var hér sjálfs húsmaður hartnær
2 ár, átti því að gjalda til prests
og kirkju hvert ár 11 fiska, það
er fyrir bæði árin 22 fiskar. Leg-
kaup og liksöngseyrir 36, það eru
58 fisfcar, 4 ríkisdalir 37 skilding-
ar. Lífcmönnum og þeim, sem
fylgdu þeim framliðna til grafar,
var hjá mér, eftir tilmælum mágs
58
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ