Tíminn Sunnudagsblað - 24.01.1971, Blaðsíða 15

duglegustu að hjálpa til við ræst-
ingu og tiltekt, og vinna með því
ómetanlegt gagn. Og hér er einn,
sem búinn er að vera lengi.
Hann býr í sérherbergi og hirðir
það að mestu leyti sjálfur, auk
þess sem hann er hinn mesti garp-
ur við að straua þvott.
— Nú hefur, þú, Björn, ekki að-
eins langa starfsreynslu, heldur og
mikla menntun á þessu sviði. Viltu
ekki segja mér og lesendum mín-
um eitthvað um málefni vangefins
fólks almennt? Hvernig var tekið
á þessum málurn, áður en sjúkra-
hús og hæli komu verulega til sóg-
unnar?
— Það, sem ég segi þér uim
þetta, verður nú mestan part al-
menns eðlis, og líklegt, að fólk
geti lesið um það annars staðar. Á
miðöldum önnuðust ýms klaustur
framfærslu sjúkra manna og fatl-
aðra, þar á meðal geðsjúklinga og
fávita. Á síðari öldum voru fávitar
vistaðir á þurfamannahælum eða
geðveikrahælum, þegar bezt lét.
Hér á landi var ekkert slikt til,
fyrr en á þessari öld. Hér fóru
einstaklingar á hreppinn, ef þeir
voru svo vangefnir, að þeir byrftu
á framfærslu annarra að halda, og
áttu enga ættingja, sem færir voru
um að annast þá. Oft var þetta
fólk alls staðar óvelkomið.
— Voru í fornöld til nokkur iög
eða reglur varðandi þetta fólk?
— Já, reyndar er það nú engan
veginn dæmalaust. í fornum iög-
um ýmissa þjóða er hægt að finna
ákvæði, sem gera greinarmun á
vangefnu fólki og öðru andlega af-
brigðilegu, en þessi ákvæði eru
flest í sambandi við erfðarétt. Það
er að segja ákvæðin eru miðuð við
þá tiltölulega fáu einstaklinga, sem
talizt gátu efnaðir. Það er jafnvel
ekki örgrannt um að finna megi
vísi að eins konar greindarprófum
eða vitraunum. í fornum íslenzk-
um lögum voru til ákvæði um það,
að sá, sem ekki kynni að leggja
trogsöðul á hest, þannig að hann
vissi hvað fram og aftur ætti að
snúa, skyldi ekki taka arf, heldur
skyldi sá, sem næstur honum stæði
að erfðum, taka arfinn og annast
í staðinn framfærslu hins van-
gefna. en framfærsluskylda gagn-
vart ættingjum var víðtækari þá
en nú.
í enskum lögum frá fjórtándu
öld eru ákvæði um, að fulltrúar
konungs skuli taka á móti arfi van
gefinna einstaklinga, annast land-
eignir þeirra, sjá um nauðsynjar
þeirra og skila landeignunum í
hendur réttra erfingja við dauða
þeirra. Hér er auðsjáanlega á ferð
inni sjónarmið lénsskipulags og
landeigenda, en eins og nærri má
geta var það ekki nema nauðalítið
brot af vangefnu fólki, sem átti
jarðnæði eða gat búizt við að eign-
ast land vegna arfs. Þessi ákvæði
snerta því alls ekkert allan þorra
vangefins fólks á þessum tímum.
— Hvenær hefst skipulegt upp-
eldi eða kennsla vangefins fólks?
— Um aldamótin 1800 fannst á
að gizka ellefu til tólf ára gamall
drengur í skógi nokkrum í Suður-
Frakklandi. Drengurinn var ekki
talandi, og þar sem ekki fundust
neinir aðstandendur, var hann tal-
inn villimaður og kallaður villi-
drengurinn frá Avignon. Með
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
63