Tíminn Sunnudagsblað - 24.01.1971, Blaðsíða 18

um oft tekizt að kaupa sér liðs-
menn og kppa með pessum hætti,
rétt eins og gerist enn í dag. Mann-
eðlið hefur sem sé ekki breytzt til
neinna muna. En oft vildi verða
stutt í vinsemdinni og bræðralag-
inu. Það sau'ð upp úr, rétt eins og
nu sýður upp úr í Suður-Ameríku
eða Tékkóslóvakíu. Barbararnir
gripu til vopna. þegar þeim fannst
vináttan rómverska verða nokkuð
dýrkeypt, til þess að verja fátækt
sína og frelsi. Þá tókust langvinn-
ar skærur og stundum miklar
styrjaldir með höfuðorrustum,
sem enn getur í veraldarsögunni.
í Tevtónborgarskógi, þrjú hundr
uð kílómetra sunnan við dönsku
landamærin, var ein af þessum
stórorrustum háð á bernskuárum
Krists. Þar lau9t saman liðsveitum
Germana og tuttugu þúsund
manna her, sem laut stjórn róm-
verska hershöfðingjans Varusar.
Ágústusi keisara varð hverft við,
er hann frótti endalok þeirrar orr-
ustu: „Varus. fáðu mér aftur her-
sveitir mínar“, á hann að haía
hrópað í angist. Öllum leikum í
hinni miklu Rómaborg var aflýst,
og sjálfur lét keisarinn hvorki
klippa hár sitt né skegg í marga
mánuði, svo að allir mættu sxiija,
hvílíkt áfall ríkið hafði hlotið.
En Varus kom ekki aftur,
hversu sárt sem keisarinn kafiaði
á hann. Hann réð sér bana, o*g
Rómverjar fengu ekki annað heim
af honum en afhöggvinn hausinn.
Hann var höfðingi hinna sigursæiu
Germana svo kurteis og hugulsam-
ur að senda keisaranum.
Seinna kom í ljós, hver orðið
höfðu afdrif legíónanna þriggia,
sem Varusi höfðu verið feugnar til
þess að jafna um barbarana og
kenna þeim að elska Rómverja.
Að sex árum liðnum, komust nýir
herflokkar, sem sendir höfðu ver-
ið á vettvang, á orrustuvóllinn og
þar óhugnanlegt um að litast-
„Á miðri sléttunni lágu hvítnað-
ar beinagrindur, ýmist í dyngjum
eða á víð og dreif. Innan um þær
voru brotin spjót og ganglimir af
hestum, og í nágrenninu vohi hóf-
uð manna, negld á trjástofna í
lundum umhverfis vellina höfðu
barbararnir hlaðið altari, þar sem
þeir höfðu fórnað hinum tignusiu
mönnum úr liði Rómverja“.
Germanar höfðu ekki hirt um að
grafa hina föllnu. Nú kom það í
hlut Rómverja sjálfra.
„Brotin spjót og hvitnuð bein“ —
þessa rómversku lýsingu á valnum
eiga fomleifafræðingar létt með
að setja sér fyrir hugskotssjónir.
Það er einmitt þetta, sem fundizt
hefur við uppgröft í fenjum og
mýrurn á þessum slóðum: Kynstr-
in öli af sködduðum vopnum og
bein úr hrossum. Sjálfur vígvöllur-
inn hefur að vísu ekki verið þar,
sem þessar fornaldarminjar hafa
fundizt — til þess er þar of votlent.
En engum getur blandazt hugur
um að þetta eru menjar um
grimmilegar styrjaldir og miklar
og skæðar orrustur. Sums staðar
hefur svo mikið komið i leitirnar,
að það nægði til þess að fylia
minniháttar safn.
Fyrsti fundurinn af þessu tagi
var gerður styrjaldarárið 1848.
Það var í Vimose á Norður Fjóni.
Seinna fcom meira í leitirnar, svo
sem í Kragehul á Fjóni og Nydam
og Thorsbjerg á Suður-Jótlandi.
Áratugur leið, áður en uppgrfft-
ur fór fram, og kom hann í
hlut Engelhardts, forstöðumanns
danska safnsins í Flensborg. Svo
kom stríðið 1862 og rannsóknimar
stöðvuðust og sumt fór forgörð-
um, er þegar var fundið. en ann-
að tóku sigurvegaramir, Þjóðverj-
ar, í sínar vörzlur. Herfang frá
fornöld varð herfang á ný.
En Danir höfðu nóg að rannsaka
um sinn, þar sem voru fundirnir
á Fjóni, efcki sízt I Vimose.
Engelhardt skrifaði margar
bækur um rannsófcnir þær, sem
hann hafði gert, og undraðist stór-
um. hvernig því gat vikið við, að
slifcum kynstrum af vopnum
skyldi hafa verið dyngt i fen og
foröð. Hann lét í ljós efa um, að
sú gáta yrði nokkru sinni ráðin.
En aðeins fáum árum síðar drógu
menn fram i dagsljósið frásagnir
fornra rithöfunda rómverskra um
helgistaði barbaranna og hætti
þeirra: „Áður en þeir leggja til
orrustu heita þeir herguðinum
herfangi sínu“, segir Sesar um
Galla. „Að unnum sigri fóraa þeir
skepnum þeim. sem þeir hafa tek-
ið, og öðru herfangi safna þeir
saman á einn stað. Meðal margra
þjóðflokka era helgistaðir, þar
sem getur að líta miklar dyngjur
aRs konar gripa, og það er næsta
sjaldgæft, að nókkur maður gangi
svo í berhögg við helgar venjur,
að hann leyfj sér að fela herfang
eða hnupla neinu af þvi, sem gefið
hefur verið guðunum. Slíkir glæpir
varða hinni hörðustu refsingu".
í ritum landfræðingsins Strabos
segir frá því, að slíku herfangi
hafi einatt verið sökkt í vötn. Hann
getur þess. að Rómverjar hafi selt
heilög vötn á keltnesku landsvæði,
er þeir lögðu undir sig, og fcaup-
endumir hafi fundið þar heila
myllusteina, sem slegnir voru úr
isilfri.
Germanar virðast hafa haft svip-
aða siði og Gallarnir, ef trúa má
spænsfca sagnritaranum Páli Orós-
íusi. Hann kemst svo að orði um
Kimbra og Tevtóna, sem sigruðu
rómverskan her við Orange í Suð-
ur-Frakklandi árið 105, er hann
lýsir meðhöndlun þeirra á herfang-
inu:
„Klæði rifu þeir sundur, gulli og
silfri vörpuðu þeir í fljótið, brynj-
urnar hjuggu þeir sundur, hestun-
um hrundu þeir fyrir hamra, fang-
ana hengdu þeir í trjám. Þannig
höfðu sigurvegararnir ekki meira
af herfangi að segja en þeir af náð,
er í lægra haldi lutu“.
Þessi lýsing kemur mætavel
heim við fenjafundina beggja meg
in dönsku landamæranna. Og þó
að fleiri kenningar hafi verið born-
ar fram um þessa fundi, þá hefur
það bezt staðizt gagnrýnina, að
þarna hafi verið blót mikil og her-
fang fært iguðum að fórnargjöf.
Herfang svo mikið Sim fundizt
hefur á þessum stöðum ber vitni
um stórorrustur. Hvar hafa þessar
orrustur verið háðar? Varla í næsta
námunda við fundarstaðina. Og við
hverja börðust þeir þjóðflokkar,
sem þar áttu land að verja? Þarna
ber oft mikið á rómversbum vopn-
um, en af því verður þó ekki
brotalaust dregin sú ályktun að
Rómverjar hafi borið vopnin. Kin-
verskur peningur, sem fannst á-
samt vopnum á Skáni, er ekki
neinn vitnisburður um, að þar nafi
Kínverjar verið á ferð. Rómveriar
hafa sjálfsagt selt öfjrum þjóðum
vopn, og barbararhir báru iðu-
lega rómversfc vopn, er þeir áttust
illt við sín á múli. Sum þessara
vopna eru líka smíðuð í norður-
hluta keisaradæmisins. þótt gerð-
in sé rómversk, til dæmis í Köln.
Tacítus segir, að Germanar hafi
talið það ósamrýmanlegt mifcil-
leika guðanna að marka þeim bás
innan húsveggja: „Þeir helguðu
þeim skóga og lundi“. Á járnöld
virðast þær þjóðir, sem byggðu
Norðurlönd, hafa átt sér helgistaði
undir berum himni, og þar hafa
sennilega verið hlaðnir hörgar. í
66
T f M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ