Tíminn Sunnudagsblað - 07.03.1971, Blaðsíða 2

T
mryrgnnm
★★ Víðkunnasti ísleKdingur,
scm uppi er, hefur sagt eitthvnð
á þessa leið: „Hin aldna og
virðulega sveitakona, Matthiid-
ur Halldórsdóttir úr Þingeyjar-
sýslu, skipar sess, sem einstak-
ur er í veröldinni, þvi að hún
hefur í pottum sínum dregið
liti úr íslenzkum gróðri og kom
ið i notkun við litun á handi.
Sú íþrótt að sjóða liti úr
öllu því, sem vex í út-
haganum, var hverjum manni
kunn á íslandi í meira en þús-
und ár, en nú er frú Matthild-
ur Halldórsdótir eftir ein þeirra,
sem kunnáttu hafa til þess að
töfra fram hina íslenzku iiti.
Væru ekki lýsingarorð út í hött,
einkanlega í hástigi, myndi ég
segja, að tuttugu síðna kver
hennar um það, hvernig litir
verða fengnir úr hagajurtum,
væri ein hinna beztu bóka, sem
skrifaðar hafa verið á íslandi
um mína daga. Vindur frú Matt
hildar eru auganu óviUjafnan-
leg nautn. Þar stendur maður
á ný andspænis öllum blómalit-
unum, sjálfu inntaki þeirra
komnu manninum á vald •—
nema hinum rauða. Ég veit vel,
að „óviðjafnanlegt“ er stórt orð,
ekki sízt í munni manns, sem
er skráður í bandalagið til bar-
áttu gegn lýsingarorðum. En
hversu oft hefur mér ekki flog-
ið í hug, að það sé að minnsta
kosti eitt óviðjafnanlegt fyrir-
bæri hér í heimi, sem sé hrúta-
berið. Þetta ber er svo rautt,
að bæði villt jarðarber og reyni
ber, meira að segja sjálft kirsu
berið ,blikna í samanburði við
það. Hvernig stendur á þvi, að
ég sé ekki þennan lit í litrófi
yðar? spurði ég einu sinni þessa
rosknu konu fyrir norðan. Eng-
inn rauður jurtalitur á íslandi
lieldur sér, ekki heldur hrúta-
berjalitur, sagði frú Matthildur
Halldórsdóttir.“
★★ Þetta skrifaði Halldór
Laxness fyrir nokkrum misser-
um, er danskt forlag fékk hann
til þess að semja litla bók um
mikinn listamann íslenzkan, er
lengi hefur alið aldur sinn í
Danmörku — Svavar Guðnason
listinálara. Þegar ég sá þess
getið í blöðum fyrir fáum dög-
um, að Matthildur í Garði væri
áttræð orðin, minntist ég þess,
að hugur Halldórs hafði flogið
norður í Aðaldal, er hann hóf
að rita upphafskaflann um liti
fslands. En það var ekki í fyrsta
skipti, að þau Svavar og Matt-
hildur minntu hann hvort á ann
að. Seinna í þessum sama kafla
bókarinnar kemur fram, að
hann hefur einmitt vikið að
íþrótt Matthildar eitthvert
sinn, er hann stóð við hlið Svav
ars og virti fyrir sér verk hans.
Svo hugtæk hefur honum orðið
þessi kona og listaseiðurinn,
sem hún ein hafði orðið á valdi
sínu — töfrabrögð hennar i
skiptum við skófir og grös úr
Aðaldalshrauni.
★★ Nóbelsskáldið í Gljúfra-
steini veit vissulega viti sínu
um list og liti. Ég auglýsi að
minnsta kosti eftir þeim, sem
ber brigður á það. Og hreykin
hin aldna húsfreyja í Gárði
norður má vera af þeim vitnis
burði, sem annar eins fagur-
keri og Halldór Laxness hefur
gefið henni. Aftur á móti fer
ekki mikið fyrir, að íslenzkt
samfélag kenni verulegs metnað
ar, þótt það eigi ínnan vébanda
sinna konu, er „skipar sess, sem
er einstakur í veröldinni“ og
hafi grafið úr gleymsku og miðl i
að öðrum kunnáttu, sem veitir
auganu „óviðjafnanlega nautn“.
Það hefur enga rænu haft á því
að veita þessari konu verðuga
viðurkenningu, sízt nú á efri
árum hennar, þegar hún hefur
skila«'í af sér arfinum einstæða,
er næstu kynslóðir munu vænt-
anlega varðveita og ávaxta. Þó
getur það ekki einu sinni skot
ið sér á bak við það, að rauða
litinn vanti í litróf Matthildar,
því að einnig hann hefur hún
á valdi sínu, eins og fram
kæmi, ef haldið væri áfram til-
vitnunum í orð Halldórs Lax-
ness, þó að hún verði að sækja
hann í dýraríkið, ef góðir les-
endur skilja, hvað við er átt.
★★ Einmitt þessa sömu daga
átti annar maður, sem ekkj á
sinn líka á hverju strái, eitt af
þessum merkisafmælum. Þar á
ég við Helga Tryggvason, sem
varið hefur miklum hluta ævi
sinnar til þess að safna saman
blöðum, tímaritum og bókum
út um hvippinn og hvappinn,
skipa þessu saman í heildir og
miðla öðrum til eignar og varð-
veizlu. Fyrir tilverknað hans er
nú til, bæði á söfnum og einka-
heimilum, aragrúi rita, sem
hann hefur raðað saman blað
fyrir blað, og hefti fyrir hefti,
en áður voru á tvístringi í hirðu
leysi og hefðu fyrr eða síðar
farið forgörðum, ef hann hefði
ekki komið til sögunnar. Eng-
inn hefur komizt til jafns við
hann á landi hér í þessu mikla
eljustarfi, og það er orðin mikil
skuld, sem þjóðin á honum að
gjalda. Enginn veit, hversu
margt og mikið það er, sem
hann hefir bjargað. Auk þess
hefur honum unnizt tími tU
þess að kenna fleira fólki vand
að bókband, svo að færra fari
á tvístring en áður, heldur en
aðrir menn i landinu. Hann er
einnig með öðrum orðum mað-
ur, sem ekki á sinn líka.
Við lifum í þjóðfélagi, þar
sem í gríð og ergi er útdeilt
viðurkenninguin í margs konar
myndum og með alls konar
Framhald á 214. slðu
aasKu
19s
T í M I N N _ SUNNUDAGSBLAÐ