Tíminn Sunnudagsblað - 04.07.1971, Blaðsíða 19

KRISTINN KRISTJÁNSSON:
Hugdettur við heimskautsbang
i
Ég held, að það hafi verið í fyrra-
haust, að útvarpið endurvarpaði
lýsingu á björgun manna, þegar
togarinn Jón forseti fórst skammt
frá Reykjanesvita. Það er óhætt
að segja, að hið hörmulega sjóslvs,
ásamt ótal mörgum öðrum, vakti
þjóðarsorg á sínum tíma. En þeg-
ar ég hlustaði á þessa endursögn
útvarpsins, vaknaði hjá mér enn
umhugsun um eina hugdettu mína.
Ég mæltist einu sinni til þess
við Davíð Ólafsson, sem þá var
forseti Fiskifélags íslands, að hann
kæmi á framfæri fyrir mig þremur
hugdettum. Var loftbáturinn ein
af þeim, en lýsingu hafði ég skrif-
að á tveimur öðrum. Það getur
verið, að þessar lýsingar mínar
hafi verið ónógar og kannski barna
legar. En þær voru báðar sprottn-
ar af þessum draumórum mínum
eða í sama smiðjuaflinum.
Þarna rétt áður voru það orðin
landfleyg orðtök, að til væri heill
kirkjugarður af skipum og manna-
beinum við Reykjanesröstina eða
út af henni. Þá höfðu þau sorgar-
tíðindi gerzt árlega og stundum
oft á ári, að fiskiskip okkar, bæði
ný og gömul, sukku þar með allri
áhöfn.
Þó að ég sé nú búsettur eins
langt frá Reykjavík og komizt
verður, hvorn veginn sem farið er,
býst ég við, að ég hafi fylgzt eins
vel með þessum sorgartíðindum og
aðrir á landinu. Og ég held, að
það sé mannlegast af öllu mann-
legu að reyna að finna ráð við
slíkum hörmungum sem öðrum.
Þessum lýsingum mínum fylgdi
ómerkileg rissa af flotbátnum.
Önnur hugdettan af hinum
tveim var á þá leið, að unnt myndi
vera að skjóta eins konar pappa-
flösku, sem gæti tekið allt að því
lítra af notaðri smurningsoiíu úr
rakettubyssu. Skyldi skeytið vera
oddmjótt eins og byssukúln, og
hugsaði ég mér þá, að korktappi
væri í botni skeytisins og skyidi
hann vera krossbundinn eins og
oft var gert. Úr tappanum lægi
svo nokkurra metra löng grönn
snúra, og í enda liennar væri blikk-
kringla og snúran dregin gegnum
gat í henni miðri og hnýttur bnút-
ur að.
Ég hugsaði mér þetta notað
þannig, þegar til dæmis stormur
og stórsjór væri beint af hafi,
skyldi maður skjóta þessu skeyti
úr nokkru stærri rakettubyssu en
gerist. Skeytinu myndi vera komið
fyrir í patrónu, þar sem þykkt for-
hlað væri haft fyrir púðrinu, eins
og jafnan er. Þá myndi maður láta
þessa blikkplötu fyrst á þetta íor-
hlað og hringa síðan snúruna nið-
ur í tappanum. Þegar skeytið hef-
ur verið fyllt af olíu, myndi mað-
ur þrýsta tappanum þétt i botn
skeytisins. Meiningin er sú, að þeg-
ar skeytið klýfur loftið, þá sé tapp-
anum þrýst svo fast í það og plat-
an ekki höfð stærri en það, að
meðan hún klýfur loftið á eftir
skeytinu þá haldist tappinn í því.
En þegar skeytið fer í sjóinn og
platan á eftir, á mótstaðan að vera
þeim mun meiri í sjónum en í loft-
inu, að tappinn fari úr. Fellur þá
innihald þess í sjóinn.
Vitanlega þarf að láta reynsluna
kenna mönnum það, hve plat-
an á að vera stór og tappinn fastur
í skeytinu.
Þegar þýzka lierflugvélin fyrir-
fór sér hér um árið, í
Leirhöfn sóttu bræður mínir,
Sigurður og Helgi, mennina
tvo, sem einhvern veginn
voru búnir að baksa í land
eina sextíu faðma, á hest-
um út að Bangsaþúfu, en
Kristján, sonur minn, sótti
hina tvo á báti. Annar þeirra var á
botninum á gúmbáti, sem var fast-
ur við flugvélina, en hinn var að
væflast í sjónum. Allir þessir
menn voru 1 úlpum, sem voru tvö-
faldar og loftheldar allt niður fyrir
handvegi. Stóð þar eins og pípu-
munnstykki upp úr brjóstvasa,
þannig að maður gat beygt sig og
blásið í þann hluta stakksins, og
var þá stakkurinn eins og hver ann
ar bj örgunarhringur.
Þegar þessir menn komu hing-
að heim til okkar í Nýhöfn, lét
kona mín þá fara úr hverri spjör
á stofugólfinu og fékk þeim þurr
nærföt og handklæði. Lögðust þeir
þannig niður í rúm, en skyldu all-
an hjúpinn eftir á gólfinu.
Ekki veit ég hve stakkurinn var
þungur, en ekki var hann minna
en þrjátíu til fjörutíu kílógrömm.
Hann mátti heita þéttsetinn vösum.
í honum var skammbyssa mikil,
rakettubyssa og ótrúlegur fjöldi
af rakettupatrónum. Við skutum
þessum rakettupatrónum okkur til
gamans um næstu áramót og oftar
hér úti á höfnina, og kom það þá
upp, að margs konar innlegg var í
atrónunum annað en eldsneytið.
sumum þeirra voru hvítir og
öðrum gulir klútar, ívið stærri en
vasaklútar. Ef maður skaut þess-
um skotum mikið upp og fram á
höfnina, skyldu þau eftir glögg og
greinileg merki á sjónum með
þessum klútum.
Merkilegast við þetta var þó
það, með hve lærðum kúnstum
klútar þessir höfðu verið brotnir
saman fyrir framan forhlaðið. Að
þeir skyldu koma þannig niður á
jóinn, að engu var líkara en manns-
hönd hefði breitt þá þar kirfilega.
Ég gæti trúað, að þessir klút-
ar hefðu verið ofnar úr eingirnis-
næloni. Ég þreifa á því, þegar ég
leysi upp botnvörpuslitur, sem
hafa borizt hér á rekana, séu þau
úr gróftættum tuskum og hafa
þvælzt lengi í hnútklemmunni, hef-
ur garnið hneigð til þess, eftir að
hafa verið leyst, að rétta úr sér.
Má vera, þótt klúturinn hafi verið
margbrotinn saman til að geta kom-
izt ofan í patrónu, hafi í hon-
um verið það fjaðurmagn, að þeg-
ar hann kom aftur út í frjálsræð-
ið úr rakettuskotinu, að hann gæti
spyrnt sér sundur úr brotunum,
svo að hann legðist sléttur á haf-
flötinn.
Það liggur Ijóst fyrir, að gagns- I
lítið er að hella olíu í sjóinn út !
frá strönduðu skipi, þegar storm- j
urinn stendur af hafi og stórsjóarn- i
ir bylja jafnóvægilega á strönduðu !
T í M I N N — IKJNNUDAGSBLAÐ
595