Tíminn Sunnudagsblað - 04.07.1971, Blaðsíða 18

þrem stöSum suður af íslandi, ská-
hallf í átt til írlands, og á tveim
stöðum undan norðurströnd Spán-
ar. Júrajarðlög, sem þarna fund-
ust á vestasta svæðinu, bentu til
þess, að þau hefðu ekki myndazt
f sjó. Af því hefur verið dregin
sú ályktun, að kollar þeir, sem
eru undan ströndum Ameríku, að-
skildir frá landgrunninu af haf-
dýpi, hafi í fyrndinni verið hluti
meginlandsins. Sums staðar fannst
sandur og smásteinar, sem borizt
hafa með hafís á ísöld. Af skelj-
um og öðru slíku, er fannst ofan
hins eiginlega hafsbotns, var ráð-
ið, að hafið suðvestur af Græn-
landi er að minnsta kosti fimmtíu
og fimm milljón ára gamalt.
Hryggur sá, sem gengur eftir
endilöngu Atlantshafi suðvest-
ur frá íslandi er talinn vera eins
konar brotalöm á hafsbotninum.
Þeir sem senda Sunnu
dagsblaðinu efni til
birtingar, eru vinsam
lega beðnir að vanda
til handrita eftir föng-
um og helzt að láta vél-
rita þau, ef kostur er.
Ekki má þó vélrita
þéttar en I aðra hverja
línu.
tf 1 ,WI1"'
Þeir, sem hugsa sér
^ð halda Sunnudags-
bhðinu saman, ættu
=ið athuga hið fyrsta,
hvort eitthvað vantar
' hiá þeim og ráða bót
á þvl.
----------■
Þar hafi hafsbotninn gliðnað
smám saman og hafið milli Evrópu
og Grænlands myndazt við það á
sextíu milljónum ára. Nú er kom-
ið í Ijós, að elzta setið á þessum
hrygg er aðeins fárra milljóna ára
gamalt, en þeim mun eldra verð-
ur setið, sem lengra er farið frá
hryggnum í átt til meginlandanna.
í því felst að hafsbotninn verður
þeim mun eldri sem nær dregur
meginlöndunum. Þetta gildir ekki
aðeins um þann hluta hryggsins,
sem kenndur er við Reykjanes-
skaga, heldur suður allt Atlants-
haf og aðra samsvarandi hryggi á
hafsbotni í öðrum höfum. Með
borun í nánd við hrygginn suður
af Reykjanesskaga átti að kanna,
hversu gamalt botngrýtið þar
væri, og forvitnast um, hvort ald-
ur þess félli að þessum hygmynd-
um. í setinu á þessum stað fannst
hraunsalli, auk skeljaleifa og þess
konar, en sjálft botngrýtið taldist
vera rúmlega tíu milljón ára gam-
alt.
Við nýja borun suðaustur af
þessum stað, fór borinn í gegn um
set, sem varla var milljón ára gam-
alt, mestallt goséfni, sem stafar
sennilega frá eldgosum neðansjáv-
ar og hefur getað borizt með
straumum undan ströndum ís-
lands. í þessu seti fannst lítið af
lífrænum efnum, og það er enn
óleyst gáta, hvort þetta stafar af
því, að þar hefur verið minna líf
en annars staðar eða hvort ólíf-
rænt set hefur verið óvenjulega
mikið.
Þá var borað á landgrunnshjalla
norðvestur af írlandi, raunar tvær
borholur frekar en ein. Framan af
þriðju jarðöld hefur þarna verið
grunnt, og sannast það af því, að
1 leitirnar komu steingervingar
dýra, sem ekki þrífast í djúpsævi.
Seinna hefur þarna verið nokkru
dýpra, kannski tvö hundruð metr-
ar, og síðan hefur hafbotninn sig-
ið, unz komið var þúsund metra
dýpi, er haldizt hefur síðan lítt
óbreytt.
Á tveim stöðum var borað í
Biskajaflóann á fimm þúsund
metra dýpi. Talið hefur verið, að
Spánn hafi áður verið samgrónari
Frakklandi. Rannsókn á seti í botni
flóans leiddi í ljós, að það hefur
bæði borizt þangað úr suðri og
norðri. Þar hylja ógurlegar dyngj-
ur hinn raunverulega hafsbotn, þó
að kollar nái á stöku stað upp úr
setinu. Niður í einn þessara kolla
var borað. Á kollinum var set frá
miðbiki þriðju jarðaldar, um það
bil tveir sentimetrar fyrir hver
þúsund ár uppi á kollinum, en
tíu sentimetrar utan hans. Á fyrsta
skeiði þriðju jarðaldar hefur set-
ið aftur á móti þykknað um tíu
sentimetra á kollinum á hverjum
þúsund árum, en ekki nema einn
sentimetra utan hans. Það bendir
til þess, að kollurinn hefi þá leg-
ið dýpra en núverandi hafsbotn
utan hans.
Áður en mjög langt um líður
verður samin vísindaleg skýrsla
um þessar rannsóknir, og til þess
er ætlazt, að allir vísindamenn,
sem þess óska, geti fengið sýnis-
horn frá öllum höfum heims og
rannsakað þau sjálfir að vild sinni.
Þessi sýni eiga þeir að fá ókeypis,
ef þeir leggja fram áætlanir um
fyrirhugaðar rannsóknir sínar og
lofa að birta niðurstöður sínar inn-
an tilsMlins tíma.
Enn er óráðið, hversu lengi sMp-
ið verður að rannsóknum, en
hringferð um hnöttinn á að vera
lokið í ágústmánuði næsta sum-
ar. Það er háð fjárveitingum og
styrkjum, hvort þá verður haldið
áfram. Nóg er af rannsóknarefn-
um, sem ekM hefur enn verið
sinnt, en allt kostar þetta mikla
fjármuni. Hver einasti sólarhring-
ur kostar sem sé milljónir ís-
lenzkra króna, ef með er talinn
kostnaður við stjórn þessara rann-
sókna á landi og sú úrvinnsla
gagna, er þar fer fram. Mjög hef-
ur verið rætt um það, að ríM í
Norðurálfu hlypu undir baggann
og leggðu til dæmis til vísinda-
menn á sinn kosnað um tveggja
mánaða skeið í senn og tækju að
meira eða minna leyti þátt í úr-
vinnslunni, og er hið síðamefnda
raunar að nokkru leyti komið í
framkvæmd.
Allir eru sammála um, að þess-
ar rannsóknir hafi þegar aukið
mjög þekMngu manna á sögu út-
hafanna. Þær hafa staðfest sumar
kenningar vísindamanna, en koll-
varpað öðrum. Ekki hafa þær síð-
ur orðið upphaf nýrra kenninga
og umfram allt nýrra hugmynda,
sem miMls vert þyMr að sann-
reyna með nýjum rannsóknum, er
næðu lengra norður og suður en
hinar fyrri. Þar er þó við að glíma
erfiðleika, sem eru tæknilegs eðl-
is. í norðri er það hafísinn, en í
suðri er mikil fjarlægð til hafna
á milli ferða.
594
T í M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ