Tíminn Sunnudagsblað - 03.03.1973, Blaðsíða 14

— Stendur það enn, húsið þitt með mylsnutróðinu, sem þú
byggðir fyrir meira en hálfri öld?
— Það stendur, já, ennþá á sama grunninum og veggirnir
eru lika hinir sömu, en það brann árið 1948, skömmu fyrir
jól.
— Var ekki hlýtt í húsinu, þrátt fyrir — eða kannski ein-
mitt vegna — hinna tvöföldu veggja?
— Jú, það var alltaf gersamlega hlýtt og rakalaust. Þetta
var fjögurra tommu hol, og slikur móveggur er geysilega
góðeinangrun, ef hann hefur i upphafi verið vel þurr.
— En þá er það nú sjálfur búskapurinn. Hvað varstu með
margt fé?
— Það voru oftast litið eitt fyrir neðan þrjú hundruð.
Kýrnar voru þetta tiu eða ellefu, þær sem mjólkandi voru,
og svo var ég með sextiu til sjötiu tunnur af kartöflum og
annað eins af gulrófum.
— Nú stendur bærinn alveg niður við sjó. Rerir þú ekki
lika til fiskjar?
— Það var ósköp litið. Ég segi ekki, að ég hafi ekki sótt
mér i soðið, en meira var það heldur ekki. Fiskurinn kom
aðallega á striðsárunum, þvi þá var friður fyrir togurunum,
svo að ég gat fiskað i matinn með handl'æri skammt undan
landi.
Ég var á timabili meðdálitla minkarækt. Hún lánaðist vel
— og ég sleppti engum. Nú er sandkoli einhver bezta fæða
sem hægt er að fá handa minkum, þvi að hann er svo mag-
ur. Hann veiddi ég i net örskammt undan landi, og fékk
þetta fjörutiu yfir nóttina. En eftir að dragnótin kom til sög-
unnar, veiddi ég svona f jóra til fimm kola. Þarna geta menn
séð, hvort það er ekki nauðsynlegt að færa út landhelgina.
— Hvernig þótti þér að fást við helvitis minkinn?
— Ég læt það allt vera. Ég tapaði aldrei neitt á honum
fjárhagslega, og var ekki heldur i neinum vandræðum með
að umgangast hann, en auðvitað er hann grimmur — og það
meira að segja meira en litið. Þó er hægt að kynnast honum,
ef maður fer fel að honum. Einn seggur var svo spakur, að
ég mátti alltaf strjúka hann á morgnana, þegar ég kom til
þeirra. Þeir eru skynsöm dýr, minkarnir.
Þeir gjóta einu sinni á ári, rétt um miðjan mai, og það er
talsverður vandi að umgangast þá á meðan afkvæmin eru
mjög ung, og eins um fengitimann. Þegar læðurnar voru
nýgotnar, mátti alls ekki neinn annar en maðurinn, sem
hirti þær, koma nálægt búrinu. Yrðu mæðurnar varar við
ókunnugan mann i grendinni, stukku þær óðara inn i bæli
sitt og drápu allan hópinn.
— 0, bölvaðar!
— óttinn var bara svona mikill. Þær vilja sjálfsagt ekki,
að börn þeirra lendi i óvina höndum, og vilja þá heldur
vinna á þeim sjálfar. Og timgunin fer lika fram á allsér-
kennilegan hátt. Það er öldungis ekki neinn kærleiksandi,
sem þar er á ferðinni.
— Jæja? Hvernig fer það fram?
— Maður sleppir karldýrinu inn til læðunnar. Þá stekkur
hann á hana, bitur af öllum kröftum i hnakkann á henni og
vinnur svo sitt verk. En ef hann nær ekki strax til að bita
hana, á hann sér ekki framar viðreisnar von. Læðan ræðst
þá óðara á hann af þvilikri grimmd, að nærri liggur að hún
drepi hann. Svona er nú lundin-.
— En hvernig er hægt að vita, hvort læðurnar eru að
beiða eða ekki, fyrst að þær láta ekki i ljós neina hrifningu
gagnvart karldýrinu?
— Það er bara ákveðinn timi, þegar það á að gerast, og
hann verður maður að vita um. Yfirleitt sést það alls ekki á
læðunum, nema ef til vill stöku sinnum, að þær eru eitthvað
svolitið órólegri en i annan tima.
Það var stundum athyglisvert að fylgjast með hátterni
minksins á veturna, þegar hagamýsnar voru að sniglast i
kringum þá. Minkunum var gefinn fiskur, hann lyktaði vel
og freistaði auðvitað hagamúsanna. Þær komu þá að búr-
inu, klifruðu upp eftir þvi og stungu hausnum inn á milli
möskvanna. Þar hafði þá minkurinn setið hinn rólegasti, og
svo um leið og höfuð músarinnar kom inn úr möskvanum,
beit minkurinn það af og lagði svo músina snyrtilega inn i
búrið. Stundum voru þær fjórar eða fimm, eða jafnvel enn-
þá fleiri i búrinu á morgnana. Aldrei átu þeir mýsnar, en
röðuðu þeim af svo stakri hirðusemi, að gaman var á að
horfa.
— Hvernig er viðkoman hjá minkinum?
— Ég fékk til jafnaðar fjóra og hálfan yrðling undan
hverri læðu, en annars þykir gott að fá þrjá.
— Var þetta lengi, sem þú fékkst við minkaræktina?
— Það voru eitthvað átta eða niu ár. Ég hætti, þegar ég
gat ekki sjálfur aflað fiskjarins handa þeim. Ég varð þá að
fá fisk frá tsafirði, en hann var orðinn velktur og vondur, og
minkarnir vildu hann ekki.
— En kynntist þú ekki tófunni okkar?
— Það get ég ekki sagt. Hún var að visu til, þarna inni i
heiði, en hún gerði aldrei nein spjöll i okkar fé og ég lá aldrei
i grenjum. Aftur á móti gerði bróðir minn það dálitið.
— En svo maður snúi sér að öðrum búfénaði en mink:
Þótti þér ekki lika gaman að kindum?
— Jú, það er stórlega gaman að fé. Það er lika bæði gam-
an og arðvænlegt að eiga kindur á Melgraseyri, fjörubeitin
er svo ljómandi góð.
— Jæja? Er hún sérlega góð?
— Hún er meira en góð. Hún er blátt áfram dásamleg.
Hún er svo kjarnmikil og gersamlega örugg, að manni má
vera alveg sama, hvort maður á hundrað kindum fleira eða
færra á Melgraseyri.
— Tók aldrei fyrir þessa beit? .
— Það kom varla fyrir. Og það þurfti yfirleitt aldrei að
gefa fé neitt, fyrr en rétt fyrir jólin.
— En svo hefur þú auðvitað gefið hey seinni part vetrar-
ins?
— Eftir að komið var fram undir lok marzmánaðar, vildu
þær helzt ekki neitt annað en fóðurbæti. Þá var fjaran orðin
svo góð.
— Þær hafa þá líklega ekki verið sérlega ljótar hjá þér?
— Nei, nei. Þær voru fallegar.
— Atti þú forystufé?
— Nei, það átti ég i raun og veru aldrei, ef undan er skilin
ein ær, sem var góð.
A Melgraseyri hagar svo til, að sléttur sandur gengur i sjó
fram, svokallaður Oddi. Svo var það einu sinni, að allt mitt
fé var úti á fjörum, og þá gerði allt i einu norð-austan
áhlaup, reglulega vont. Ég var einn heima með sextán ára
ungling, og mér datt ekki annað i hug, en að féð myndi allt
reka i sjóinn. En allt i einu fór þessi ær á stað, beint á móti
veðrinu með allan hópinn á eftir sér og stanzaði ekki fyrr en
heima við húsdyr. Þar með bjargaði hún fé minu að pvi
sinni.
— Þurfti ekki annars m jög mikið fyrir fénu að hafa ?
— Það, sem sérstaklega þurfti að verast — og gæta þess
mjög vel — var að ærnar kæmust aldrei á stórstraumsf jöru
i aprilmánuði. Sú fjara er nefnilega svo miklu kraftmeiri en
önnur fjörubeit, að hún veldur fósturláti hjá ánum. Það er
alveg sama, þótt þær séu þar ekki á beit nema svo sem
fimmtán minútur eða hálftima — þær mega alls ekki koma i
fjöruna á stórstreymi, eftir að þær eru komnar að burði.
Eitt vorið átti ég áttatiu og tvær ær geldar af þessum sök-
um. Það var vorið 1919, einmitt þegar ég stóð i þvi að byggja
fjárhúsin, fjósið, hlöðuna og hesthúsið. Þessum ám lógaði
ég öllum haustið eftir og borgaði með þeim peningshúsin.
Flutt á bls. 214.
206
Sunnudagsblað Timans