Íslendingaþættir Tímans - 17.03.1971, Page 28

húsbruna. Þvi má ætla aö bú og
ibúslóð hafi verið i smærra iagi þá
bér var komið sögu. Hitt var þó
öllu verra að húsbóndinn var orð-
inn heilsuveill og mátti ekki
koma nærri búpeningshirðingu á
vetrum sökum brjóstþyngsla en
sjúkdómur sá var all tíður meðal
bænda fyrr á árum og orsakaðist
af því að menn urðu að rifa og
reita sundur miglað hey í tóftar-
geilum þröngum. Slik vinnubrögð
tilheyra nú sögunni. Nú féll i Jóns
hlut að annast gegningar þótt ung-
ur væri og fyrr en varði færðist
búsumsjá og ábyrgð á hans herð-
ar. Það kom sér vel að hann var
að upplagi búhneigður og hafði
yndi af að umgangast allar skepn-
ur og svo var það alla hans bú-
skapartíð að sjál'fsagt þótti áð vera
hverju húsdýri sem náinn vinur.
Þótt námsgáfur Jóns yæru ótví-
ræðar, hlaut hann ekki aðra til-
sögn en þá er skyldan bauð á
þeim tímum. Heimilið hlaut að
krefjast þess að hann ynni hörðum
höndum. Nokkra vortíma sturfaði
hann að jarðarbótum á Svalbarðs-
strönd ásamt sveitunga os félaga
sínum. Þá vann Jón samfleytt tutt-
ugu vetrarskeið á Akureyri að verk-
un skinna og húða undir stjórn
Þorsteins Davíðssonar er þá hafði
ráðizt til SÍS sem forstjóri Ið-
unnar. í höndum Þorsteins hefur
það fyrirtæki þróazt upp i stór-
iðju á ísl. mæiiKvarðn sem kunn-
ugt er og enn vinnur hmn merki
brautryðjandi í íðunni, en hefur
nú lagt stjórntauma i hendur
yngri manni.
Jón í Hrfsge-ðí var eim tnnna
umræddu aldamótamanna. Hann
var traustur og ötull ungmenna-
félagi, bindindismaður á vín og
tóbak og yfirleitt búinn þeim eig-
inleikum sem ungan mann mega
prýða um alla framgöngu. Hann
sótti fé í, Hvanndali norður mörg
haust. en þangað munu þeir
gangnamenn einir fara sem ekki
er svima?jarnt.
Þegar fram li#u stundir reisti
Jón hús yfir fólk og fénað og hrís-
móarnir í kring um túnblettinn
litla urðu að túni. Þótt foreldrar
hans þrevttust með árum var sið-
ur en svo að hann stæði einn i
dagsins önp. Þuríður systir hans
var ávallt hans trausti félagi og
húsfreyja heimiiisins síðustu ára-
tugina en móðir þeirra systkina
lézt árið 1949 niutíu og tveggja
ára að aTdri en Jóhannes dó átta
árum fyrr og hafði þá lengi verið
vanheill sem fyrr er sagt. Þuríður
hefir orðið að sjá á eftir systkin-
um sínum öllum y.fir móðuna
miklu. Auk bræðranna tveggja er
nefndir hafa verið, átti hún systur
tvær er hétu Guðrún og María.
Mér virtist þeim systkinum Jóni
og Þuríði svipa mjög saman. Söm
var heiðríkjan yfir svipnum og hlýj
an i augunum, blönduð þeirri
glettni er gefur daglegu amstri
frískan blæ og þá var gestrisni
þeirra Hrísgerðissystkina með
þeim hætti að ekki gleymist. Þur-
íður dvelur enn að Hrísgerði. Þar
hafa nú ung hjón og efnileg hafið
búrekstur og sagan heldur áfram
að slá vef sinn.
Sauðkindm býr yfir töfrum
sem margan bónda hefur svo
heillað að hann hefur helzt ekfci
getað um annað hugsað og talað
en fé og fjármennsk'i. Svo var að
vísu ekki um Jón í Hrisgerði því
hann átti sér einnig aðra heima.
Hann gerði sér það að leik er
hann sat yfir kvíám ungur dreng-
ur, að bregða t.il marks á víði-
laufi en það Ifkist mjög eyra
lambsins að lögun. Fyrstu laufin
hafa sennilega borið heimilismark
ið og þó hafa önnur verið reynd
er hann mundi en brátt nægði
þetta ekki. Fleiri mörk varð að
reyna og þá var handhægast að
stinga markaskránni í vasann þá
farið var til kinda að morgni.
Þessi var keikjan að markafræð-
um Jóns, sem settu hann á bekk-
með Páli í Garði, Marka Leifa hin-
um skagfirzka og þeim öðrum er'
höfðu tileinkað sér þau fræði sem
gerðu þá að lögsögumönnum í
skilaréttum. Jón í Hrísgerði var
bókhneigður og las flest sem til
náðist. Þó var hann staðinn að þvi
að grípa markaskrána til lestrar
þótt Ibækur frá lestrarfélaginu
væru ný komnar á heimilið og
enn ólesnar. Slíkt skiTja þeir ein-
ir sem hafa köllun.
Ég sem þetta rita hef i rös-kan
aldarfjórðung verið við sundur-
drátt fjár i réttum Fnjóskdæla.
Ávallt var bóndinn í Hrísgerði
mættur tii aðstoðar. KalTaðu
í skóginn og þú færð svar.
Þannig hTjóðar málsháttur, sjálf
sagt af erlendum uppr-una
þv{ Íslendingar hafa aldrei
átt bergmálsskóg. Kallaðu í
Jón var sagt í réttum.
Stundum kölluðu tveir eða þrír í
einu og svörin komu. Ég fullyrði
ekki að hann hafi verið óskeikull,
en ek-kert dæmi veit ég sem vitnar
þar á móti.
Það vildi henda að fljótfærnir
menn lýstu aðeins yfirmörkum.
„Þreifaðu betur. Ég vil fá bita
líka“ var þá kannske svar Jóns,
eða „það á að vera fjöður und-
i-r“. Oft mun hann þá hafa verið
búinn að sjá á fjárbragði hver
kindina.átti, svo var hann glöggur.
Þegar kind-ur okkar Svalberð-
inga r-unnu frá rétt til vesturátt-
ar haustið 1968 kvaddi ég nafna
minn að vanda og þakkaði honum
aðstoð hans góða og ánægjulega
dagstund. Mér var þá ljóst að
hann gek-k ekki heiTl til skógar
þótt sjálf-ur gerði hann lítið úr.
Að mér læddist tregi þess er
misst hefur. Hvort mundi ekki
lokið ferðum Jóns í Hrísgerði í
-réttir þar sem hann var þó í öllu
sínu yfirlætisleysi hinn ókrýndi
konun-gur. Svo varð þó ekki. H-aust
ið 1969 var hann enn við rétt,
risinn af sjúkrabeði. Þarna stóð
hann kempulegur að vanda en
þó með yfirbragði hins vanheila
og nú var höndin köld, sú er áð-
ur var heit og sterk hverju sem
viðraði, en minnið var á sínum
stað og brosið og viðmótið sem
fyrr og þegar ég hafði orð á að
hann hefði ekki átt að hætta til
um þessa för, var svarið þetta:
„Ég hef gaman af þessu“. Mér er
það ekki kunnugt hvort síðasta
réttarförin hafði áhrif á heilsuínr
Jóns til hins verra en vet-urinn
mun hafa orðið honum erfiður
þrátt, fyrir hjúkrun og umönnun
hans ágætu systur. Hann dvaldi i
Sjúkrahúsi Akureyrar nokkurn
tíma og síðan að Kristnesi og þar
lézt, hann 27. júli 1970.
Jón Jóhannesson var jarðsung-
inn að Hálsi 4. ágúst að fjölmenni
viðstöddu. Hinn virðulegi kirkju-
höfðingi sr. Friðrik A. Friðriksson
annaði-st athöfnina og flutt-i útfar-
arræðu á-gæta. Þótt fremur væri
kalt veður þennan dag var bjart
yfir dalnum sumarfagra s-em vit-
ur maður nefndi eitt sinn sólkistu
íslands.
Jón Bjarnason
t
78
ÍSLENDINGAÞÆTTIR