Íslendingaþættir Tímans - 23.03.1972, Page 24

85 ára:
Einar Jónsson
fyrrverandi kennari á Höfða á Völlum
Það er kunnara en frá þurfi að segja,
enda almennt viðurkennt, að i hinni
islenzku kennarastétt hefur allt fram á
þessa siðustu tima, verið margt af
mjög vel gerðu fólki, bæði konur og
karlar, sem stundað hafa kennslustörf
um fjölda ára með hinum bezta
árangri, án þess að hafa haft að leiðar-
ljósi nema að litlu leyti hina eiginlegu
kennaramenntun.
Er ég þó ekki hér með að gera litið
úr þeirri fræðslu, sem Kennaraskóli
tslands hefur haft upp á að bjóða, þvi
það er mála sannast, að hann hefur frá
upphafi verið sérlega heppinn með
forstöðu- og kennslukrafta. En á fyrstu
áratugum þessarar aldar var skóla-
kerfið fábrotnara en nú er orðið, og
námsbrautir þar af leiðandi takmark-
aðri, en æskan hins vegar sjálfri sér
lik, nokkuð óráðin fram eftir árum og
fjárhagsgeta margra af skornum
skammti, að breytá til eða bæta við,
þó viljað hefði eftir að á stað var farið.
Einn öndvegismanna i þessum
flokki kennarastéttarinnar er Einar
Jónsson núverandi bóndi á Höfða á
Völlum, sem átti 85 ára afmæli 13.
nóvember s.l.
Einar fæddist á Hallbjarnarstöðum i
Skriðdal 13. nóv. árið 1886. Foreldrar
hans voru hjónin Jón bóndi Jónsson,
Runólfssonar bónda á Hellu i Borgar-
hafnarhreppi i Austur-Skaftafellssýslu
og kona hans Vilborg Jónsdóttir bónda
á Hallbjarnarstöðum, Jónssonar,
Stefánssonar bónda á Litla-Sandfelli i
Skriðdal.
Börn þeirra Hallbjarnarstaðahjóna,
sem til aldurs komust voru 11 að tölu,
bræður sjö og systur fjórar. Skuiu þau
aðeins nefnd hér, þó aldursröð sé eigi
að öllu fylgt.
Jón var elztur. Hann varð seinni
maður Ingibjargar Bjarnadóttur á
Vaði og bjó þar um langa ævi. Bjarni
varð búfræðingur frá Eiðum. Atti fyrir
konu Margréti Þorsteinsdóttur, ættaða
af Ot-Héraði. (Nánasta ættfólk hennar
mun hafa farið til Ameriku). Þau
bjuggu á ýmsum stöðum á Héraði og
Reyðarfirði og áttu margt barna, með-
al þeirra er Aðalsteinn, nú annar aðal
bóndinn á Höfða. Hann ólst upp hjá
frændfólki sinu þar og hefur verið stoð
þess og stytta nú i lengri tíð. Hall-
dór fór ungur ofan í Reyðarfjörð
og átti þar heima æ siðan og lengst af
kenndur við Kollaleiru. Sigurborg gift-
ist Jóni Sigurðssyni járnsmiða-
meistara i Reykjavik. Þau áttu
myndarlegt heimili á Laugavegi 54 og
voru orðlögð fyrir gestrisni og greiða-
semi við frænd- og vinafólk sitt. Björg
lærði ljósmóðurfræði og varð heppnin
og vel metin ljósmóðir. Þjónaöi ýms-
um umdæmum, svo sem Skriðdal,
Fljótsdal, Völlum og Reyðarfirði.
Hin systkinin: Eyjólfur, Benedikt,
Jónas, Einar, Hólmfriður og Aðalheið-
ur áttu alla tið heimili saman og festu
ekki ráð sitt, svo sem kallað er. Af
þessum stóra hópi eru nú aðeins tvö
þau vngstu á lifi, Einar, sem þessar
linur eru tileinkaðar og Aðalheiður.
Af sögnum og gömlum bókum má
ráða. að afkoma þeirra Hallbjarnar-
staðahjóna hafi verið undra góð, með
sinn stóra barnahóp. og má það þykja
með ólikindum á þessari miklu styrkja
öld, en dugnaður. bjartsýni og ráðdeild
mun þeim hafa verið i blóð borin og
engin Ameriku-ævintýri ærðu þau til
upplausnar.
Þann 26. júli 1904 lézt Vilborg á
Hallbjarnarstöðum. Þá eru systkinin
öll fulltiða fólk, mannskapsmikil og
vel gefin, hvert á sinn hátt. Eyjólfur.
sem var elztur bræðranna, sem heima
voru, gerðist þá fljótlega einskonar
forstjóri heimilisins, að minnsta kosti
út á við og hélt þvi alla ævi, en annars
var samkomulag og samstarf þess-
ara systkina alla tið hið ánægjuleg-
asta.
Það var ekki óalgengt á þessum ár-
um, að i stórum systkinahópi færu eitt
eða fleiri til skólanáms og þá gjarnan
af yngri endanum, þar sem samhjálp
foreldra og eldri barna gat þá komið
til. Hér hafði Bjarni, sem þó var af
eldir systkinunum, orðið búfræðingur
frá Eiðum eins og áður greinir, Jónas
lærði vefnað og stundaði það nokkuð,
Hólmfriður fór á saumanámskeið i
Reykjavik, Aðalheiður á matreiðslu-
námskeið i Kvennaskólann i Reykja-
vik og haustið 1906 fer Einar i gagn-
fræðaskólannn Flensborg i Hafnarfirði
og lýkur þar námi eftir tvo vetur vorið
1908.
Einar gerðist strax heimiliskennari i
Skriðdal, veturinn 1908-9 og farkennari
frá 1909-11 og fær strax orð á sig fyrir
lagni og samvizkusemi i starfi. Siðar
árið 1914, situr hann kennaranámskeið
I Reykjavik.
Vorið 1911 verður búsetubreyting
hjá þessu fólki. Það flyzt frá Hall-
bjarnarstöðum i Skriðdal að Mjóanesi
i Skógum. Á Hallbjarnarstöðum hafði
þvi farnazt vel frá þvi fyrsta, en fátt er
svo gott, að eigi geti hugsazt annað
betra. Mjóanes var i tölu góðbýla,
einkum fyrir hina rómuðu veðursæld i
Skógum og fagra umhverfi, enda yfir
nafninu óbein reisn allt aftan úr öld-
um.
1 Mjóanesi var mikill búskapur á
þessum árum, systkinin öll á bezta
aldri, félagslega sinnuð og féllu vel inn
i umhverfið. Heimilið orðlagt fyrir
gestrisni og myndarskap. Mátti með
fullum rétti segja, ,,að þar væri skáli
um þjóðarbraut þvera", þvi fjölfarin
leið lá þar um hlaðið. Er þar vel að
minnast stórra hópa riöandi fólks úr
fjörðum niðri á hinar vinsælu sumar-
samkomur i Hallormsstaðaskógi og
var eins og sjálfsagður hlutur, að allir
gengju i bæinn. sumpart til hressingar
eða næturdvalar. Þar var lika i þeirri
tið einna helzti samkomustaður unga
fólksins á Norður-Völlum fyrir boðs-
böllin góðu, sem oft voru fjölmenn og
ánægjuleg.
Mjóanes var eignarjörð þeirra
Framhald á bls. 23.
islendingaþættir
24