Íslendingaþættir Tímans - 03.03.1982, Blaðsíða 1

ISLENDIIUGAÞÆTTIR
Miövikudagur 3. mars 1982 - 9. tbl. TÍMANS
Jóhann Jónasson
forstjóri frá Öxney, sjötugnr
I Morgunblaðinu fyrir 20 árum stóð
m-a- eftirfarandi i afmælisgrein eftir
Sgurð Bjarnason, sendiherra i London.
..Jóhann Jónasson, forstjóri Græn-
metisverslunar landbúnaðarins á i dag
fimmtugsafmæli (2. mars 1962). Þessi
heiðursmaður er kominn af kjarnmiklu og
góðu bændafólki i Breiðafjarðareyjum.
Þaðan hóf hann sóknina á menntabraut-
'ia i Menntaskólanum á Akureyri, þar
sem hann lauk stUdentsprófi voriö 1936.
Mikið vorum við glaðir þegar þeim á-
fanga var náð, og öll ætluðum við að vinna
stórvirki, þegar út i lifið kæmi. Við áttum
veröldina skuldlausa.
Jóhann Jónasson frá öxney var mest
kempa á velli af okkur öllum. Hann var
lika næstelstur, góður drengur, vel
greindurog ágætur félagi. Hann hóf fyrst
"óm i Háskóla Islands og Kennaraskólan-
um og lauk þar heimsspekiprófi og kenn-
araprófi vorið 1937. 1 svipaðan mund hóf
hann landbúnaðarnám við landbUnaöar-
háskólann i Asi i Noregi og dvaldi þar
sumarið 1937 við undirbúningsnám i land-
búnaöarfræðum. Um haustið hóf hann
nám i landbúnaðarkennaraháskólanum i
Sem i Asker. Þaðan lauk hann kandidats-
prófi i árslok 1939 og komst hingað heim
öl tslands aftur i janúar 1940. Gerðist
hann siðan ráðunautur hjá Búnaðar-
sambandi Kjalarnesþings og starf-
a6i hjá þvi og Reykjavikurbæ sem
ræktunarráðunautur til ársins 1946. Þá
gerðist hann bústjóri á forsetabúinu á
Bessastöðum.Stundaði það starftil ársins
1956. Hafði hann þar m.a. merkilega for-
.ystu um kornrækt sem lánaöist m jög vel á
forsetabúinu undir forystu hans. Ræktaði
hann aðallega bygg en gerði jafnframt
athyglisveröar tilraunir með linrækt, sem
einnig gekk vel.
Arið 1956 var Jóhann ráðinn forstjóri
viö hina nýju Grænmetisverslun land-
búnafearins”.
1 framhaldi af þvi sem Sigurður
Bjarnason skrifar um Jóhann Jónasson
fimmtugan þáer óhættað undirstrika að
búsjisla þeirra hjóna, Margrétar
Sigurðardóttur og hans á Bessastöðum
var þeim til sóma. Þau gerðu forsetabúið
og. þetta gamla höfuðból þannig Ur garði
að öll þjóðin var þakklát fyrir.
Það var tekið til hendi á Bessastöðum
1946 þegar Jóhann tók þar við bústjórn
enda að mörgu sem þurfti aö hyggja eftir
margra ára deyfð og vanrækslu á jörðinni
Bessastaðabýli var unnið frá órækt i kjör-
rækt. Ræktunarframkvæmdir og upp-
bygging staðarins var byltingu likust svo
ótrúlegar voru framkvæmdir örar og
djarfar á þeim árum. Valdar kýr voru
settar á hvern bás i f jósi og hænsnabúiö
var einnig til fyrirmyndar á þeim tima.
Stolt staðarins, Bessastaðatjörn og
æðarvarpið i kring, gleymdist heldur
ekki. Krian fékk einnig sitt friöland svo
þaðan má segja að Bessastaðanes hafi
endurvaknað sem ósnortin náttúra Para-
dis þrátt fyrir ágang og nærveru vaxandi
þéttbýlis.
maður og náði hann fljótt trausti og góðu
samstarfi við úrvalsbændur i sveitinni.
Þaö var honum lika ómetanlegur styrkur
i aium þeim framkvæmdum sem uröu
fyrstu ár hans á Bessastöðum.
Alþekkt er bæöi hérlendis og erlendis,
hvaö þau bústjórahjón á Bessastöðum
voru gestrisin. Þau blönduðu geði við
gesti og gangandi. Þráttfyrir óþrjótandi
verkefni i bústjómarvafstri frá morgni til
kvölds, þá virtust þau hjón og aöstoðar-
fólk þeirra hafa nægan tima til að sinna
gestum sem skoöa vildu bii og stað. Og
ekki stóðá að gera nábúum greiða efkost-
ur var á, og var þaö gagnkvæmt frá hlið
sveitunga þeirra einnig, sem leiddi til ó-
metanlegsstuðnings við alla uppbyggingu
búskapar á þjóðarjöröinni Bessastööum.
Forsetabúið aö Bessastöðum var stolt
þjóðarinnar á þeim tima. þar var staðar-
legt bæði utanhiíss og innan. Grænar
grundir og búfé á beit var táknrænn
rammi utanum látlaust stilhreint forseta-
setur islensku þjóðarinnar, sem hefur i
aldaraöir taliö sig bændaþjóðfélag.
Þaö er þvi söknuður okkar samtiðar og
leitt til þess að vita að vegna breyttra
þjóðfélagsaðstæðna, ólæknandi verðbólgu
með fleiru var ekki mögulegt aö búa litlu
fyrirmyndarbúi þar nema i um tvo ára-
tugi. Stutt sögubrot það? Crvalsbú-
peningur frá Bessastaðabúi sést ekki
lengur á beit i haga eða á gróskumiklu
ræktunarlandi, það er liðin tiö. Uppbygg-
ing Jóhanns Jónassonar þar hefur boriö
lægri hlutfyrirdýrtið og kröfu um frekari
þróun i landbúnaði. Ahugasvið Jóhanns
hefurfyrstog siöast verið i landbúnaðar-
málum og þegar hann hverfur frá bú-
stjórn á Bessastöðum og gerist forstjóri
Grænmetisverslunar landbúnaöarins
1956, þá sest hann að með sina 8 manna
fjölskyldu að Sveinskoti á Alftanesi. Þar
stundaöi hann m.a. nokkurn fjárbúskap
heima fyrir en auk þess haföi hann
„beitarhús” á föðurleifð sinni útii öxney
á Breiðafiröi. Svo það má segja að
sauökindin hafi veriö honum nokkuö kær.
A þessum árum annaðist Jóhann Jónas-
Jóhann er að mörgu leyti félagslyndur
*
Arnað heilla