Íslendingaþættir Tímans - 03.03.1982, Blaðsíða 13

s'nna á landskika að Varmá í Mosfells-
sveit, uns úr rættist með að útvega stofn-
nninni nothæft framtiðarland, þar sem
byggjamættiupp aðstöðu. Slikt hafði mér
°g hlutaðeigandi sérfræðingum ekki tek-
jst vegna tregðu og skilningsleysis vald-
“afa allt frá ti'mum nýsköpunar stjórnar.
^turla tök þessu með jafnaðargeði, hóf
starf við jurtakynbætur á Varmá án þess
jm hafa svo mikið sem skýli til að matast
•f'yrstu árin vann Sturla einkum að kal-
rannsóknum og kynbótatilraunum á ýms-
nm islenskum grastegundum með þeim
rangri siðar aö rækta upp islenskan
vallarfoxgrasstofn, sem hlaut nafnið
Korpa og er harðgerður og þolnari en
j*stir aðrir stofnar þessarar mikilvægu
tegundar og gefur mikla og góða upp-
skeru og hefur þvi mikið fjárhagsgildi
jyrir islenskan landbúnað. Þá hefur
Sturlu tekist að velja stofn af islenskum
túnvingli sem landgræðslan hefur notað
v>ð uppgræöslu örfoka mela.
Sturla sýndi þolgæði, gjörhygli og yfir-
®tisleysi 1 starfi, fjölyrti ekki um, hvaö
hann hyggðist láta mikiö eftir sig liggja,
heldur sýndi frábæra stundvisi og ritaði
Jtm niðurstöður sinar jafnóðum og þær
águ fyrir, en það vill dragast hjá of
mörgum. Samstarf okkarvar ágættog við
hugsuðum öll ráð sem okkur hugkvæmd-
lst til að bæta úr aðstöðuleysinu fyrir til-
faunastöð i jarðrækt. Loks tókst um miðj-
an sjötta áratuginn að £á leigða landspildu
nr Korpúlfsstaöalandi fyrst til sjö ára, er
sjhar tókst að framlengja sem nú er
Korpa kölluö. Þangaö flutti Sturla til-
munir sinar fyrir um aldarfjórðungi
siöan. Þá var hafist handa með uppbygg-
mgu þar og reynt að vanda hana.enhægt
miðaði af þvi að allar fjárveitingar voru
skornar við nögl, liklega meðal annars af
Pvi aö okkur Sturlu Friðrikssyni tókst
^undum aö gera dálitið Ur næstum engu.
é8 lét af starfi deildarstjóra Búnaðar-
öeildar i árslok 1962 var gott geymsluhús
tyrir uppskeru og vélar auk vinnuaðstöðu
^idir þaki fullbyggt og tilraunagróðurhús
1 oyggingu á Korpu.
Sturlá bætti einnig við þekkingu sina á
sJotta áratugnum. Hann fékk orlof til
mmhaldsnárns og hélt til háskólans i
^skatoon i Saskatchewanriki i Kanada
1957 og vann þar viö kynbótatilraunir I
meira en ár á belgjurtinni lusernu, einni
mikilvægustu fóðurjurt i mörgum iöndum
tempruöu beltanna. Vegna starfa viö
“únaðardeild varð hann að halda heim
öur en þessu verki var lokið en 1961 hafði
ann lokið þvi og samið doktorsritgerð
nm það sem hann varði þá við Saskatoon
háskóla.
Kér skal geta helstu tilrauna- og rann-
sóknaéita Sturlu við BUnaðardeildina til
9g2. Þau eru: Samanburðartilraunir með
nokkra erlenda grasfræstofna i Fjölriti
únaðardeildar nr. 2, 1952, og i Ritum
únaðardeildar A- og B-flokki: Rannsókn
kali túna, B-fl. nr. 7, Samanburður á
Kartöfluafbrigðum A-fl. nr. 9, Gras- og
islendingaþættir
belgjurtategundir I islenskum sáötilraun-
um, B-fl., nr. 9 og Eggjahvitumagn og
lostætni túngrasa B-fl. nr. 12. Auk þessara
rita skrifaði Sturla fjölda leiðbeinandi
greina á þessu timabili i búfræðirit eins og
Frey, Arbók landbUnaðarins, Garöyrkju-
ritið, Búfræðinginn og Handbók bænda og
i ýmis fleiri ritinnlend sem erlend, eins og
I Náttúrufræðinginn, Arbók hins Islenska
fornleifafélags, N.J.F.-ritið o.fl.
Þá er vert að geta þess að Sturla gerði
fyrstu skipulögðu beitartilraun með kýr á
Islandi á Varmá 1952 og hann var mikil-
virkur meö ræktunar og notkunartilraun-
ir á fóöurkáli. Fann ég, að þar var feitt á
stykkinu og vann sem mest ég mátti að ná
tiltrú bænda við að skapa sumarauka með
kálræktun og öðru grænfóðri.
A sjöunda áratug aldarinnar veröur
nokkur breyting á störfum Sturlu
Friðrikssonar, þótt staða hans væri
óbreytt. Ahugamálum hans fjölgar og
hann dreifir kröftum sinum meira en
áður, enda hafði bættst við starfslið jarð-
ræktardeildar með heimkomu dr. Björns
Sigurbjörnssonar sérfræðings i jurtakyn-
bótum og deildarstjóraskipt'urðu lika við
stofnunina. NU veröur Sturla altekinn af
áhuga á vistfræði og gerir sér manna
fyrst hérlendis ljóst, hve mikilvæg þessi
visindagrein er, einmitt fyrir land-
búnaðinn. Rannsóknir Sturlu beinast I
þessa veru, þótthann héldi áfram sínum
jurtakynbótarannsóknum.Hann skrifaöi I
auknum mæli greinar um vistfræðií ýmis
ritog ruddi brautina að rannsóknum á þvi
hvaða möguleikar væru fyrir hendi til
uppgræðslu örfoka landa i mismunandi
hæö yfir sjávarmáli, í samráði og sam-
vinnu við Landgræöslu rikisins Veöurstof-
una og Orkustofnun. Sérstaklega rann-
sakaði hann, hvaða grastegundir kæmu
helst til greina til uppgræöslu og hefur
ritað um þær rannsóknir bæöi tilrauna-
skýrslur og timaritsgreinar. Siðar fór
annar sérfræöingur Rannsóknarstofn-
unar landbúnaðarins sem þá var um ára-
bil einnig landgræðslufulltriíi Land-
græöslu rikisins inn á þetta svið án sam-
starfs viö Sturlu og án þess að virða það
brautryðjandastarf sem þegar hafði veriö
unnið á margar vættir fiska. Fékkst
Sturla littum þaö enda Island stórt og hélt
áfram si'nu striki með tilraunareiti og
kynbætur grasstofna. Þá um skeið vann
Sturla stórvirki i kyrrþey, samningu
bókarinnar Líf og land um vistfræði Is-
lands.er hann gaf út á eigin kostnaö 1973.
Bók þessi er að minum dómi frábært
byrjunarverk, auðlesin og auðskilin bæöi
leikum og lærðum, en auðvitaö hvorki
fullkomin né gallalaus. Hefur rikt um
þetta ágæta verk undarleg grafarþögn og
virðistþað ekkihafa veriðmikils metiö er
höfundur sótti um prófessorsstöðu I vist-
fræði viö Háskóla íslands skömmu eftir
útkomu þessarar bókar. Háar stöður og
fram i byggist ekki ávallt á miklum afrek-
um og viðtækri þekkingu.
Myndun Surtseyjar, sem afleiðing goss-
ins ihafinu suðvestanviö Vestmannaeyjar
er hófst 14. nóvember 1963, var vatn á
myllu Sturlu Friðrikssonar. Ný eyja var
sköpuð fædd hreinúr skauti jarðar. Þar lá
ljóst fyrir einstakt tækifæri til þess að
fylgjastmeð og rannsaka hvernig gróður-
rikið og dýrarikið hasla sér völl þar sem
ekkertlifer fyrir. Rannsóknarráð rikisins
lét máliö til sin taka og I samráði við
nokkra náttúrufræðinga og áhugamenn
stofnaði Surtseyjarfélagið sem beitti sér
fyrirog vann að rannsókn þessara mála.
A þann veg þróuöust málin að Sturla
Friðriksson tók forystuna og leiddi lif-
fræðirannsóknir á eynni, safnaði gögnum
og ritaði margar greinar um, hvernig lif
hófst á Surtsey. Þetta var að visu ekki i
verkahring hans sem sérfræðings i jurta-
kynbótum, en náttúrufræöiþekking hans
samfara vistfræðiáhuganum og visinda-
legri nákvæmni i starfi gerði hann sjálf-
kjörinn til þessa verks. Sturla gerði yfir-
litsrit um allt þetta efni á ensku undir
heitinu Surtsey. E volution of life on a vol-
canic island, sem Butterworths i London
gaf út 1975íglæsilegri myndskreyttri bók.
Hefur verk þetta aukið hróður Sturlu um
viða veröld.
Siðan 1965 hefur Sturla átt sæti I Erfða-
fræðinefnd Háskóla Islands og veriö jafn-
framt framkvæmdarstjóri nefndarinnar.
Nefnd þessi var stofnuð af þeim prófessor
Nielsi P. Dungal, dr. Sigurði Sigurðssyni,
landlækni og Sturlu vegna ábendinga er-
lendra mannfræðinga, sem bentu á að
vegna einangrunar á liðnum öldum,
mannfæðarogóvenju fullkomins skýrslu-
halds væri sérlega góð aðstaða til mann-
erfðafræðirannsókna á Islandi. Með
reglugerð 1966 var fjölgaö um tvo menn I
nefndinni. Nefndin hefur unnið mikið
starf við aö tölvuskrá mikiö af mann-
fræðiupplýsingum úr fæðingarskrám,
manntölum, hjúskaparvottoröum og
dánarvottorðum allt frá 1910 og ýmsar
heilsufarslegar upplýsingar. Hefur þegar
verið unnið úr sumum þessum gögnum
ýmislegt um arfgengi blóöflokka og nokk-
urra sjúkdóma o.fl. sem hér er ekki rúm
til aö rekja. Sturla hefur ritaö allmargar
greinar um þessar rannsóknir ýmist einn
eða með öðrum til flutnings á ráöstefnum
eða birtingar i' visindaritum.
Sturla tók aö sér ritstjórn timaritsins
Islenskar landbúnaðarrannsóknir er þaö
hóf göngu sina 1968 og gegndi þvi starfi til
1972affrábærrikostgæfniog vandaði ritiö
sérstaklega. Hann átti h'ka sæti i ýmsum
nefndum um landbúnaðarmál og var I
stjóm félaga á sviði náttúrufræði og land-
búnaðar t.d. formaöur Hins islenska
náttúrufræðifélags 1956-’57 og var í til-
raunaráði landbúnaöarins um árabil
.Arið 1973 var Sturla Friðriksson gerður
félagi Alþjóðanáttúrufriöunarsjóðsins
(World Wildlife Fund) en i þeim félags-
skap eru bæöi náttúrufræðingar og ýmsir
þjóðarleiðtogar t.d. var Bernhard prins
eiginmaöur Júliönu Hollandsdrottningar
lengi forseti þessara samtaka. Sturla og
13