Íslendingaþættir Tímans - 03.03.1982, Blaðsíða 3

Erlendur Jónsson
bóndi á Hárlaugsstöðum
F. 21. febrúar - D. 15. nóvember 1980
baö eru liöin 107 ár siöan þau fluttu aö
Hárlaugsstööum afi og amma Erlends
bónda þar, sem hér er minnst. Þau hétu
Jén og Guörún. Jón var Tómasson bónda i
Sauöholti, Jónssonar bónda þar, Gisla-
sonar bónda á Syöri-Hömrum, Jónssonar.
Guörún var Jónsdóttir bónda á Herru,
Gislasonar á Syöri-Rauöalæk, Ásmunds-
sonar aö Kambi i Holtum, Gislasonar i
Sumarliöabæ, Sæmundssonar, sem þar
bjó llka, Asmundssonar á Minni Völlum,
Brynjólfssonar i Skaröi á Landi, Jónsson-
ar bónda þar, Eirikssonar bónda i Klofa,
Torfasonar sýslumanns I Klofa, Jónsson-
ar sýslumanns þar, ólafssonar bónda á
Viöimýri, Loftssonar rika hiröstjóra á
Mööruvöllum i Eyjafiröi Guttormssonar.
Jón og Guörún á Hárlaugsstööum komu
upp einum syni og fjórum dætrum. Sonur
þeirra var Jón bóndi lengst i Neöri-Sum-
arliöabæ. Dæturnar voru: Ingveldur sem
átti Jósafat Hjaltalin i Stykkishólmi, Vil-
borg húsfreyja á Hárlaugsstööum, Guö-
rún sem átti Bjarnhéöin Jónsson járnsmiö
i Reykjavlk og Margrét sem átti tvo Finn-
boga báöa bændur aö Galtalæk á Landi.
Fyrr Finnboga Finnbogason á Galtalæk
Arnasonar, en siöar Finnboga Kristófers-
son, bónda aö Vindási á Landi, Jónssonar,
— systurson hins fyrra.
II
Næsta vor veröa 90 ár siöan nýr bóndi
kom að Hárlaugsstööum — og kvæntist
Vilborgu heimasætu þar. Hann hét Jón
Runólfsson bónda i Ashól, Runólfssonar
bónda á Brekkum i Holtum, Nikulássonar
útvegsbónda i Narfakoti I Njarövikur suð-
ur, Snorrasonar bónda þar, Gissurarson-
ar aö Hofi á Kjalarnesi, Bragasonar aö
Lambastööum á Seltjarnarnesi, Gissur-
arsonar.
Jón Runólfsson á Hárlaugsstööum
(1865-1934), bjó þar til æfiloka. Röskur
maður, glaövær og söngfús, eins og sumir
föðurfrændur hans. Börn Jóns og Vilborg-
ar voru átta. Fimm þeirra systkina uröu
bændafólk — og bjuggu flest lengi þar i
Holtum, sinni ættarsveit.
1. Guörún átti Karl bónda f Hala, Ólafsson
bónda siðasti Ashól, ölafssonar á Efri-
Hömrum, Hallssonar bónda þar, Jóns-
sonar lengst bónda i Arbæjarhelli,
Hallssonar á Læk i Holtum Jónssonar —
og fimm börn.
islendingaþættir
2. Guölaugur bóndi á Heiöi i Holtum, átti
Höllu Sæmundsdóttur bónda aö Hraun-
túni i Birskupstungum Einarssonar —
. og þrjú börn.
3. Jón bóndi á Hérru, átti Rósu Runólfs-
dóttur siöast i Hallstúni, Ingvarssonar
bónda i Hól I Út-Landeyjum, Runólfs-
sonar i Bakkakoti, Jónssonar bónda i
Næfurholti, Runólfssonar bónda þar,
Jónssonar í Eystri-Tungu, Sigmunds-
sonar. Jón og Rósa á Herru áttu fimm-
tán börn.
4. Erlendur bóndi á Hárlaugsstöðum.
5. Runólfur pipulagningarmeistari I
Reykjavik. Hann átti Þórdisi Magnús-
dóttur, Magnússonar landshöföingja,
Magnússonar sýslumanns i Vatnsdal,
Stefánssonar amtmanns á Hvitárvöll-
um, ólafssonar stiftamtmanns I Viöey,
Stefánssonar prests á Höskuldsstööum,
Ólafssonar prests á Hrafnagili, Guö-
mundsonar bónda á Siglunesi, Jónsson-
ar. Börn Runólfs og Þórdisar voru þrjú.
6. Yngvi Kristinn bóndi i Borgarholti —
reisti nýbýli I Hárlaugsstaöatúni, sem
heföi átt aö heita Klettur eins og örnefni
I túni, skammt frá bæjarvegg. Hann
átti Þórunni Guðjónsdóttur bónda á
Neðri-Þverá I Fljótshliö, Arnasonar á
Neöri-Þverá, Guömundssonar i Kefla-
vik suöur, Arnasonar I Arnagerði, Vig-
fússonarbónda þar Jónssonar. Kristinn
og Þórunn áttu fimm börn saman.
7. Jóna Ingveldur gift i Reykjavik á tvo
syni.
8. Tómas pipulagningameistari Reykja-
vik. Atti systrungu sina Friöu Bjarn-
héöinsdóttur járnsmiös Jónssonar, en
ekki börn.
III
Erlendur bóndi á Hárlaugsstöðum
fæddist þar 21. febrúar 1899. Hann var lát-
inn heita eftir Erlendi bónda á Herru,
Eyjólfssyni — mági Guðrúnar móöur-
ömmu hans.
Erlendur (1832-98) Eyjólfsson frá
Minnivöllum kvæntist þritugur Guörúnu
eldri heimasætu á Herru, hóf búskap þar
á Herriðarhóli — og bjó þar 35 ár — til æfi-
loka. Hann var mikill búsýslumaöur — og
varö fljótt og jafnan og jafnan siðan, einn
af stærstu bændum Holtasveitar.
Enda mikils metinn og snemma vara-
hreppstjóri. En siöar kosinn fyrstur
manna oddviti hins forna Holtamanna-
hrepps. Þau Herruhjón misstu börn sin á
ungaaldri. Eigi aö siöur ólu |>au upp
nokkra nafnkennda menn: ólaf Isleifsson
lækni I Þjórsártúni, Sigurö Danlelsson
gestgjafa á Kolviöarhóli, systurson Er-
lends — og Baldvin Einarsson aktygja-
smið I Reykjavik. Ennfremur aö nokkru
leyti, þá bræöur Jón lækni og Eyjólf rak-
ara og rithöfund Jónssyni bónda á Þver-
læk — bróðursyni Guörúnar og systursyni
Erlends.
Erlendur á Hárlaugsstööum ólst upp i
hópi systkina sinna — og sýndist fljótt
mannvænlegur. Tólf ára gamall var hann
aö vorlagi ekill i vegavinnu, og siöan vor
eftir vor. Rúmiega tvitugur réöist hann i
þjónustu Vegageröar rikisins, þegar
Holtavegur var endurbyggöur og grjóti
ekiö I undirlag á miklum hluta hans. Þar
ók Erlendur þungri vélhnyöju, sem
þrýsti grjótinu niöur i veginn — og sléttaöi
yfirborö þess. Þaö verk þótti fara vel úr
hendi — enda var hann lagvirkur og
slyngur ökumaöur. Þá var kveöin þessi
gamanvisa:
Vinnur mör úr mötunni.
Margséöur á götunni
fara ör aö iöjunni
Erlendur á hnyöjunni.
Geiri heitnum vegamálastjóra geöjaö-
ist vel aö Erlendi — og fól honum 1927
3