NT - 03.07.1984, Qupperneq 16

Þriðjudagur 3. júlí 1984 16
■ Hassplöntur og þrír pokar með amfetamíni. Pokinn lengst t.v. innihélt kókaín. Efnin
voru gerð upptæk í nóv. s.l.
■ Amfetamín og hassolía sem lagt var hald á í Eyrarfossmálinu í maí s.l.
M Á vana* og fíkniefnamál hafa talsvert verið
til umræðu í NT að undanförnu, enda virðist
sem íslendingar standi nú frammi fyrir þeim
ógnvænlega vágesti sem lagt hefur undir sig
hinn vestræna heim á fáum árum. Vágestur
þessi er erfiður viðureignar því hann felur sig,
læðist aftan að þeim er síst mega við því og
bíður við hvert fótmál veiklyndrar æsku og
olnbogabarna þjóðfélagsins.
íslendingar hafa fram til
þessa álitið sína afskekktu eyju
á hjara veraldar nokkuð
hólpna gegn þessum óboðna
gesti þó framsýnir menn hafi
reyndar varað við þeim hætt-
urn sem steðjað gætu að ís-
lenskri æsku. Og víst er um
það að þeir spádómar hafi
ræst. Viðtöl við fíkniefnaneyt-
endur níunda áratugarins
varpa bláköldu ljósi á líf og
hugsunarhátt Reykjavíkur-
unglinganna sem í sí-vaxandi
mæli ánetjast eiturefnum af
ýmsu tagi. Lítið er spurt um
eftirverkanir og þær hrikalegu
afleiðingar sem slíkt hefur í för
með sér eins og dæmin sanna,
enda ekki mikil dómgreind
sem virðist liggja að baki
háskalegu fikti barna og-ung-
linga við kjólfald dauðans.
Við eigum von á mikium
dauðsfillum á næstu
árum, því þetta sprautu-
tímabil hófst ekki fyrr
en í janúar. Það var eins
og skyndilega hefðu all-
ar flóðgáttir opnast og
fólk fór að vaða í æðarn-
ar á sér.
Dauðinn ekki
það versta:
„Dauðinn er ekki það
versta“, sagði einn viðmæl-
enda NT og má það til sanns
vegar færa. Á sjúkrahúsum
borgarinnar finnast tilfelli þar
sem lífið framundan virðist
ekki bera annað í skauti sér en
kvalræði og angist og „með
hverjum einum þjást ótal
aðrir“, sagði einn viðmælenda
NT. Þeirra þjáningum lýkur
ekki þó endi. sé bundinn á
þjáningar hinna eiginlegu fórn-
arlamba eitursins.
Dauðsföll af völdum eitur-
efna og ofnotkunar lyfja eru
yfirleitt skráð sem sjálfsvíg,
enda örðugt um vik að færa
sönnur á hvernig sltk dauðsföll
gætu annars borið að höndum.
Ef gluggað er í skýrslur land-
læknisembættisins kemur í
Ijós, að sjálfsvíg voru tuttugu
og átta á síðasta ári eða 11,8 á
hverja hundrað þúsund íbúa
og hafa ekki verið meiri í
áratug. Hafa ber í huga að
íslendingar eru fámenn þjóð,
svo sveiflurnar milli ára virðast
ekki vera miklar - en það
munar um hvert mannslífið.
Þá er það ekki minna
áhyggjuefni að vart varð 25%
aukningar á innlögnum á Borg-
arspítalann á síðasta ári vegna
sjálfsvígstilrauna og hjá
drengjum nítján ára og yngri
hefur tíðni sjálfsvíga aukist á
síðustu árum samkvæmt upp-
lýsingum landlæknisembættis-
ins.
Að sögn Ólafs Ólafssonar,
landslæknis, þá er aukning
sjálfsvíga ekki talin ýkja
marktæk þar eð um fá tilfelli er
að ræða. Ólafur sagði hinsveg-
ar að geðveiklun eða ofneysla
áfengis eða lyfja' haldist oft í
hendur við sjálfsmorðstíðni.
Ólafur bcnti einnig á, að sums-
staðar virðist sem tíðni sjálfs-
víga haldist í hendur við at-
vinnuleysi eða efnahags-
kreppu. Á tímabilinu '66-11
var sjálfsmorðstíðni með
mesta móti síðan athuganir
hófust en um þær mundir voru
vissir erfiðleikar í þjóðarbú-
skapnum og atvinnuleysi.
Blaðamaður hefur jafnframt
sterkan grun um að einmitt á
því sama tímabili hafi fíkni-
efnanotkun ungs fólks verið
með mesta móti fram til þess
tíma.
/ vetur opnuðust
allar flóðgáttir.
Nú gæti einhver hugsað sem
svo, að hér væri einungis unr
að ræða fíkniefni sem viðgeng-
ist hafa í áraraðir eins og
kannabisefni, róandi lyf og
rokgjörn efni á borð við lím,
þynni og bensín. Svo er þó
ekki. Vissulega eru fyrrgreind
efni enn í fullri notkun, og er
Á einu ári verður þetta
fólk gjörsamiega ómeð-
höndlanlegt. Við hófum
orðið að gefast upp við
að meðhóndla bráð-
myndarlega krakka,
því þau eru orðin alveg
glötuð, bæði andlega og
líkamlega. Það er ekk-
ert hægt fyrir þau gera.
Ávana- og fíkniefni:
það áhyggjuefni út af fyrir sig
þó annað bættist ekki ofan á.
Nú mun svo komið að mun
hættulegri efni hafa bæst á
listann og ganga nú í Reykja-
vík í sama mæli og fyrrgreindu
efnin. Er þá einkum átt við
amfetamín, kókaín aðviðbætt-
um geðlyfjum ýmiskonar og
jafnvel heróíni.
„Við eigum von á miklum
dauðsföllum á næstu árum,
því þetta spraututímabil bófst
ekki fyrr en í janúar á þessu
ári", sagði Helgi Kristbjarnar-
son, læknir á geðdeild Land-
spítalans, í samtali vió NT.
„Það var eins og skyndilega
hefðu allar flóðgáttir opnast
og fólk fór að vaða í æðarnar á
sér. Við sáum sáralítið af þessu
fyrir áramót nema þá hjá
einhverju fólki sem kom er-
lendis frá. En að þetta væri
iðkað hérlendis vissum við ekki
fyrr en á þessu ári“, sagði
Helgi ennfremur. „Sjálfur hef
ég enn ekki séð að það hafi
orðið dauðsföll af völdum
fíkniefnanna beint, en þess er
ekki langt að bíða. Hinsvegar
hefur fólk fyrirfarið sér og
mjög alvarlegar tilraunir til
sjálfvígs hafa verið gerðar af
sjúklingum sem eru mjög háðir
þessunt efnum. En hérna er
fólk sem maður hefur á tilfinn-
ingunni að geti ekki átt mjög
Iangt eftir. Ég er hér með
kornungar stelpur, afburða-
nemendur og íþróttafólk sem
hefur farið í þessar sprautur, í
algjöru fikti, virðist vera. Á
einu ári verður þetta fólk alveg
gjörsamlega ómeðhöndlan-
legt. Við höfum orðið að gefast
upp við að meðhöndla hérna
bráðmyndarlega unglinga,
vegna þess að þau eru orðin
alveg glötuð, bæði andlega og
líkamlega. Það er ekkert hægt
fyrir þau að gera." Aðspurður
sagði Helgi að fólk sprautaði
sig aðallega með amfetamíni
og hvítu dufti sem það sjálft
vissi ekki hvað væri. Helgi
sagðist jafnframt álíta mjög
líklegt að heróínið gengi hér-
lendis. „Yfirleitt er morfínefn-
um blandað saman við amfeta-
mínið og þannig sett á ntarkað-
inn", sagði hann að lokum.
Yfirvöld áhugalaus
Óneitanlega vakna ýmsar
spurningar um afstöðu og að-
gerðir af hálfu yfirvalda, við
Dauðsföll af völdum lyfja frá 1977 til 1982
(Ársskýrslur rannsóknastofnunar í lyfjafræði)