NT - 26.03.1985, Qupperneq 6

Þriðjudagur 26. mars 1985 6
Vettvangur
Olafur Gíslason:
Fjárdrápið í Tálknanum og riðu-
mál í Vestur-Barðastrandarsýslu
■ Morðin á fénu á Tálknan-
um eru óréttlætanleg hvernig
sem á málið er litið. Féð var
heilbrigt, hafði nóg að éta og
leið vel þarna í frelsinu. Sam-
kvæmt mati kunnugra er ekk-
ert auðveldara en að smala
Tálknann, en þá þarf að sjálf-
sögðu einhver vitglóra að vera
með í för. Sú tilraun til að
smala Táknann fyrr í vetur,
mistókst einfaldlega vegna
þess að óvanir menn æddu þar
um fyrirhyggjulaust, án þess
að hirða um að hafa fyrirstöður
þar sem við átti og ráku því
hópinn afvega úr höndum sér.
Annars voru kindurnar í
Tálknanum ekki fyrir neinum.
Það var eigendanna sjálfra að
ákveða tímalengd veru þeirra
þarna, þar sem ekkert amaði
að þeim. - Morðin í Tálknan-
um eru afbrot sem þeir sem
settir eru til að halda uppi
lögum og rétti eiga að refsa
fyrir en ekki að fremja.
I'eir sem að morðunum
stóðu reyna með litlum árangri
að hreinþvo sig af allri sök.
En það trúir enginn fullyrðing-
um þeirra að hver kind hafi
verið dauðskotin. Staðreynd-
irnar tala líka öðru máli. -
Menn sem fóru á vettvang
daginn eftir drápin, til að
kanna valinn fundu tuttugu og
þrjár kindur dauðar af tuttugu
og níu sem skotið var á. Blóð-
slóðir benda til þess að kind-
urnar hafi verið að dragast
áfram blæðandi og tættar ettir
riffilkúlurnar. Og þær sex sem
ekki fundust hafa getað dregist
eitthvað burt, hve mikið særð-
ar veit enginn. Degi eftir
ódæðisverkin í Tálknanum sá-
ust þar, úr flugvél, lifandi
kindur.
Tvær af þeim kindum sem
fundust voru skotnar í gegnum
höfuðið, en í hinum öllum
voru kúlurnar víðsvegar um
skrokkinn.
Ein af annarri velta þær um
holsærðar og limlestar og
þannig liggur hópurinn þegar
morðingjarnir yfirgefa vígvöll-
inn undir myrkur. Þegar næsti
dagur rís koma aðrir vargar og
fullkomna verk hinna með því
að kroppa augun úr ósjálf-
bjarga kindunum og rekja úr
þeim garnirnar. Og yfir þessa
viðurstyggð leggur formaður
Dýraverndunarfélags fslands
heilaga blessun sína. Að ein-
hverju leyti mun jafnvel þessi
kvenpersóna bera ábyrgð á
misþyrmingum kindanna í
Tálknanum með vitlitlum
áróðri sínum. - Hún segist
vera búin að eiga í löngu stríði
við bændur á þessu svæði. Á
hún þar m.a. vafalaust við það
þegar hún gerði að lögreglu-
máli þann góða sið bóndans í
Raknadal við Patreksfjörð að
láta fé sitt liggja við opið vetur
einn. Þó kona þessi sé kulvís
gildir annað um sauðkindina
ef ekki er búið að skjóta úr
henni allt þrek með langvinn-
um innistöðum. Henni líður
aldrei betur en þegar hún fær
að vera frjáls úti, hefur þokka-
lega nóg i sig og smáskjól í
verstu veðrum.
Dýraverndunarlög eru
nauðsynleg til að styðjast við í
ýmsum málum, en valkyrjan í
forsæti Dýraverndunar-
félagsins virðist hengja sig í
lagabókstafinn dómgreindar-
laust. Ráðlegast væri fyrir hana
að ganga úr félagi þessu áður
en hún hengir sig í lögunum í
bókstaflegri merkingu, því for-
maður dýraverndunarfélags
sem lýsir velþóknun sinni á
tilgangslausum pyntingum og
kvalafullu og langvinnu lífláti á
skepnum er ekki íormaður í
réttu félagi.
Dýralæknamafían virðist
vera stór framkvæmdaaðili
þessa máls og reyndar allsráð-
andi á öllum stigum þess, til
lítils framdráttar fyrir málefn-
ið. Þarna kemur fram sú háska-
lega oftrú á dýralæknum, sem
margir hafa á þeim og þeir á
sjálfum sér. Þetta er sú grilla,
sem grípur menn sem eru búnir
að þjálfa hæfileika sína til
cinhver árangurs á einu sviði,
að þar með séu þeir orðnir
alvitrir. Þó er komin fullkom-
iega örugg reynsla á það að ef
dýralæknar hætta sér út fyrir
sitt þrönga sérsvið, verða þeir
eins og riðusjúkar rollur eða
kálfar sem hleypt er úr fjósi í
fyrsta sinn, þeir kunna einfald-
lega ekki fótum sínum forráð.
Gott dæmi upp á þetta er
Sigurður Sigurðsson dýralækn-
ir, fararstjóri Sauðfjárveiki-
varna á eyðimerkurgöngu
hennar. Eftir þrjátíu ára dá-
svefn í vin nokkurri rýkur
hann allt í einu upp með and-
fælum og hleypur á hvað sem
fyrir er. Álpast hann vestur á
firði og fer eins og logi yfir
akur um byggðir Vestur-
Barðastrandarsýslu og heimtar
af bændum að þeir skeri niður
heilbrigða fjárstofna sína til
samlætis niðurskurði riðusjúks
fjár í Barðastrandarhreppi,
eina riðusýkta svæðinu í sýsl-
unni. - Þcgar bændur malda í
móinn, ræðst hann til atlögu
við jaðarbyggðirnar og nær
þar nokkrum árangri með
prettvísi, en er fljótlega stöðv-
aður. Heldur hann nú uppi
skæruhernaði gegn bændum
með dyggum stuðningi nokk-
urra heilaþveginna aðdáenda
sinna, innan sýslu og utan.
Vegna undanfarandi reynslu
af framgöngu Sigurðar í riðu-
málum hér í sýslu, er nú svo
komið að bændur á svæðinu
vantreysta honum 100% um
að hann sé óhlutdrægur í sýna-
rannsóknum. Dæmið frá Ösi í
Mosdaþfrá því ívorersláandi.
Þar eltir hann í sjóinn vetur-
gamlan hrútkægil með krón-
iska liðabólgu, drepur hann
þar og galdrar í hann riðu á
staðnum. Með þessu fær hann
vilja sínum framgengt; bónd-
inn samþykkir niðurskurð, en
vísindaáhugi Sigurðar endist
ekki svo langt að honum detti
í hug að taka sýni úr einni
einustu kind í hjörðinni frá Ósi
við slátrun s.l. haust, til að
staðfesta frekari útbreiðslu
veikinnar á bænum. Hann veit
sem er að riðuveiki er ekki þar
til staðar. - Nú er það aftur
spurning um sýnatöku, hvaða
tilgangi hún þjónar þegar eng-
inn treystir rannsóknar-
manninum, sem ku vera eini
maðurinn á öllu landinu sem
inngrip hefur í að greina sýni.
- Vestur-Barðastrandar-
sýsla er útskagi svo kyrfilega
afskekktur með tilliti til fjár-
samgangna við önnur héruð,
að þær eru nánast fræðilega
útilokaðar, þó sérstaklega eftir
að Barðastrandarhreppur varð
fjárlaus.
Ef ske kynni að óyggjandi
riða kæmi upp í hreppum sýsl-
unnar, utan Barðastrandar-
hrepps eftir að sá hreppur
hefur verið fjárvæddur á ný,
þá ætti hinum nýja fjárstofni
þar að vera við engu hætt af
þeim sökum undir vökulu eftir-
liti og með viðeigandi aðgerð-
um. Samanber að þrátt fyrir
ekkert eftirlit áratugum saman
og aðgerðir af hálfu Sauðfjár-
veikivarna, sem frekar stuðl-
uðu að útbreiðslu veikinnar
heldur en hitt, hefur ekkert
riðutilfelli ásannast utan
Barðastrandarhrepps. - Það
sem ber að óttast er að riðu-
svæði þetta verði fjárvætt of
fljótt.
- Vegna þess að riðusmit
virðist, samkvæmt reynslu þar
um, aðeins ske í húsum en
ekki í högum, hafa bændur í
sýslunni utan riðuhreppsins
sloppið við smit í fé sínu, þrátt
fyrir andvaraleysi Sauðfjár-
veikivarna, öll þessi ár og er
það að þakka árvekni þeirra
um að taka ekki í hús flækings-
fé frá þessu eina sýkta svæði í
sýslunni. - Aftur á móti liggur
hættan á riðusmiti norðar. Á
undanförnum árum hefur fé
verið látið til lífs frá Barða-
strandarhreppi á bæi í Vestur-
{safjarðarsýslu, norðan Mjólk-
ár og kynbótahrútum frá þeim
sama hreppi dreift norður um
allan Vestfjarðakjálkann, svo
ekki sé gleymt að geta þess að
fyrrverandi dýralæknir á
Barðaströnd tók með sér fjár-
hóp þaðan og norður á Isa-
fjörð.
- Á riðufundi á Núpi í Dýra-
firði s.l. sumar, voru þaggaðar
niður þær raddir sem ræða
vildu um lífshlaup Sauðfjár-
veikivarna gegnum tíðina með
tilliti til aðgerða þeirra og að-
gerðaleysis gegn riðuveikinni,
með vantrúarhreim upp á það
að byrjandi aðgerðir þeirra nú
gæfu tilefni til bjartsýni um
farsæla stefnu í málinu. Sagt
var að nú væri það framtíðin
en ekki fortíðin sem bæri að
líta til. En einmitt í ýmsum
tilvikum þar sem huga þarf að
framtíðinni skiptir oft höfuð-
máli að hafa hliðsjón af því
sem áður var og þeim mönnum
sem ekki hefur verið hægt að
treysta til að framkvæma neitt
af viti í þrjátíu ár er ekki
sjálfgefið að treysta frekar nú
til góðra verka, þegar allt er
komið í óefni af þeirra völdum,
enda er það líka komið á
daginn að þeir eru enn van-
traustsins verðir.
Sveifla Sauðfja'rveikivarna
frá öfgum til öfga eru fullkom-
in, frá því að ekki mátti hrófla
við riðusjúkri kind frá Barða-
strandarhreppi og til þess að
ætla að þvinga fjáreigendur í
öðrum hreppum V-Barð. til að
höggva niður heilbrigða fjár-
stofna sína til samlætis Barð-
strendingum sem loksins lóg-
uðu sínu sjúka fé á s.l. hausti.
- Til staðfestingar á gömlu
öfgunum er sagan um það
þegar bændur á Fossi í Suður-
fjarðarhreppi, sem búnir voru
áratugum saman og árang-
urslaust að reyna að fá Sauð-
fjárveikivarnir til að gera
skyldu sína og stöðva ágang
fjár frá Barðastrandarhreppi
yfir í aðra hreppa, tóku nokkr-
ar ær fráriðubæjum á Barða-
strönd, sem komu fram á Fossi
í sláturtíð og sendu í slátrun á
Bíldudal. Þá fyrst varð vart við
Dýralæknamafían virðist vera
stór framkvæmdaaðili þessa
máls og reyndar allsráðandi á öll-
um stigum þess, til lítils fram-
dráttar fyrir málefnið.
Annars voru kindurnar í Tálknan-
um ekki fyrir neinum. Það var
eigendanna sjálfra að ákveða
tímalengd veru þeirra þarna.
Morðin í Tálknanum eru afbrot
sem þeir sem settir eru til að
halda uppi lögum og rétti eiga að
refsa fyrir en ekki fremja.
Að aflokinni helgi
■ Hvað sem segja má um
ríkisstjórn Steingríms Her-
mannssonar þá er það alveg
ljóst að besta svarið við erfið-
leikuni dagsins er ekki það að
boða til kosninga í vor. Sex
vikna kosningabarátta og
nokkurra vikna stjórnarmynd-
unarviðræður myndu augljós-
lega hafa það eitt í för með sér
að landið yrði stjórnlaust á
meðan og slíkt ástand er þeim
einum í hag sem nú fljóta
ofaná ístoppnum. Verðbólga
myndi magnast, erlendar
skuldir vaxa og samráð við
verkalýðshreyfingu liggja niðri
á tíma sem hefur úrslitaþýð-
ingu um það hvort að vitrænt
samkomulag næst milli ríkis-
stjórnar, verkalýðshreyfingar
og atvinnurekenda.
í fyrsta sinn í þrjú ár er
fyrirsjáanlegt að þjóðartekjur
vaxi. Við erum á leið upp úr
hinum margfræga öldudal og
því liggur allt undir að okkur
takist að halda bærilegri sigl-
ingu. Tveggja þriggja mánaða
stjórnleysistímabil gæti leitt til
þess að okkur nýttist ekki sá
byr sem fyrirsjáanlegur er og
það frumskógarástand sem
skapaðist myndi leiða til þess
eins að misskipting yxi, hinir
ríkari yrðu ríkari, þeir tatæku
fátækari.
Það er ekkert skrítið þó að
Friðrik Sophusson láti frá sér
glannalegar yfirlýsingar um
stjórnarsamstarfið rétt áður en
hann heldur í frumskóginn til
að sækja sér fyrirmyndir.
Friðrik er skynugur maður sem
veit að þögnin er hans versti
óvinur og þess vegna kastar
hann orðum á veggsem tryggja
honum þægilegt sviðsljós meó-
an hann er á námsferðalagi
sínu. Hitt er illskiljanlegra að
Þorsteinn Pálsson, sem ekkert
er að fara, skuli hlaupa til og
herða á. Hafi ætlun hans verið
að undirbúa jarðveginn fyrir
kosningaákvörðun á lands-
fundi hefur tímasetning hans
verið röng, venju samkvæmt,
því að of langt er í landsfund
til þess að hægt verði að halda
stjórnarslitaumræðunni lifandi
þangað til. Þvert á móti mundu
andstæðingar kosninga í báð-
um flokkum fá ágætt tilefni til
þess að tíunda það hvers vegna
glapræði væri að hlaupa út í
kosningar nú, þegar svo mikið
liggur við að við höldum
dampi.
Hver er skoðun
Þorsteins?
Það er annars athyglisvert
og upplýsandi að Þorsteinn
skuli vega að þeim orðum
forsætisráðherra að það hafi
verið mistök að tengja ekki á
einhvern hátt saman hækkun
skulda og kaupmátt þegar
kaupgjaldsvísitölunni var
kippt úr sambandi á miðju ári
1982. Ég hygg að það séu fáir
sem ekki geta tekið undir þessi
orð forsætisráðherra því að
þessi mistök hafa hneppt þús-
undir heimila í skuldaklafa svo
jaðrar við eignamissi. Raunar
væri rétt að rukka fortnann
Sjálfstæðisflokksins um skoð-
un á því hvort hér hefði ekki
átt að standa öðruvísi að
málum. Hann sjálfur hefur
hingað til ekki látið í Ijós
efasemdir um að svo hafi verið.
Eða hefur hann gert það? Er
hann ánægður með það sem
gerst hefur frá árinu 1979 að
skuldir manna hafa vaxið
miklu hraðar en kaupmáttur
taxtakaups?
Ekki nægiiegt tilefni
kosninga
Það hefur oft verið bent á
það hér að erfitt er fyrir Þor-
stein að vera um árabil utan
ríkisstjómar. En slíkir ertiðleik-
ar eru ekki nægilegt tilefni
kosninga frekar en þeir voru
nægilegt tilefni stjórnkerfis-
breytinga um áramótin.
Afnám útflutningsbóta
Eins og kunnugt er hefur
verið rætt um það að draga úr
útflutningsbótum til þeirra sem
flytja út kindakjöt og mjólk
þannig að eftir fimm ár verði
þær úr sögunni. Við þessu er
ósköp lítið að segja. Svo virðist
sem útflutningur landbúnað-
arvara sé vonlaust mál og við
verðum að miða framleiðslu
okkar við þarfir innanlands-
markaðs. En það er ekki þar
■ hvers vegna ekki að taka upp hvetjandi afnámskerfi útflutn
ingsbóta?