NT - 07.05.1985, Qupperneq 8

Snæbjörn Jónsson
fyrrum bóndi að Snæringsstöðum í Vatnsdal
Fæddur 30. október1897
Dáinn 27. apríl 1985
Þegar ég var drengur lærði ég
það í landafræði Karls Finn-
bogasonar að Vatnsdalur í
Húnaþingi væri fegurstur
fjalldala norðanlands - kannske
á íslandi öllu. Þessu átti ég ekki
erfitt með að trúa því að af
mínu heimahlaði sá ég fjöllin i
austan Húnaflóans lauguð blá-
móðu fjarlægðarinnar og inn
milli þeirra var þessi ævintýra-
dalur. En þetta var aðeins
bernskumynd.
Fullorðinn maður kom ég
fyrst í Vatnsdal. Jú, víst var
hann fallegur en samsvaraði þó
varla þeim myndum sem landa-
fræðin og fjarlægðin höfðu dreg-
ið upp í vitund minni. En þarna
var það sem fundum okkar
Snæbjarnar Jónssonar, sem þá
var bóndi á Snæringsstöðum,
bar fyrst saman.
Býlið hans var kannske ekki
það reisulegasta í dalnum þegar
litið var þangað heim, en sú
alúð og heimilishlýja sem þar
mætti mér ókunnugum ferða-
manni hefur í áratugi orðið mér
hugstæðari en fyrstu áhrifin af
svipmóti dalsins. Þau hjón Snæ-
björn og Herdís Guðmunds-
dóttir, hans glæsilega svipheiða
kona, gerðu mér dagstundina
svo glaða að þau hughrif héldust
jafnan síðan í samskiptum
okkar. Nú eru þau bæði horfin
af sviðinu. Hann þann 27. apríl
s.l.
Snæbjörn Jónsson fæddist að
Þórormstungu í Vatnsdal 30.
október 1897. Foreldrar hans
voru Ásta Bjarnadóttir og Jón
Hannesson. En þegar hann var
tíu ára flutti fjölskyldan að
Undirfelli og þar ólst Snæbjörn
upp og var heima hjá foreldrum
sínum þangað til hann sjálfur
stofnaði heimili. Á þeim árum
var það alsiða að bændur tóku
kaupafólk í heyskaparvinnu,
stundum langt að. Til hjónanna
á Undirfelli kom eitt sumar ung
stúlka vestan frá Unaðsdal við
ísafjarðardjúp. Árið 1920 er
hún orðin eiginkona Snæbjarn-
ar og þau hefja búskap í Þór-
ormstungu. Þar bjuggu þau í
fjögur ár en fluttu þá að Snær-
ingsstöðum, sem þá voru niður-
nítt hjáleigukot með túnskækil
sem gaf af sér fjörutíu hest-
burði. Þarna bjuggu þau yfir
fjörutíu ár, og þó ekki væri
kannske hægt að líkja býli
þeirra við kongsríki, þegar
þau fluttu þaðan, var út frá
bænum þeirra sléttur og véltæk-
ur töðuvöllur sem gaf af sér sjö
hundruð hestburði.
Þau ár sem mæðiveikin eyddi
bústofni bænda urðu Snær-
ingsstaðahjónum erfið og svo
fór að þau gáfu upp búskap sinn
fyrr en ella mundi. Þeim var
Vatnsdalurinn kær, einkum
Snæbirni, sem þar var fæddur
og uppalinn, og þau bæði höfðu
gefið jörðinni starfsþrek sitt. í
Vatnsda! var lífið aldrei hvers-
dagslegt. Þar var alltaf eitthvað
að gerast. Þótt áin liði fram með
iygnum straumi var mannlífið á
bökkum hennar þrungið orku
og athöfnum.
Ég þekkí ekki lífsgöngu Snæ-
bjarnar af öðru en því ‘f twn
hefur mér sjálfur sagt og þeim
skyndimyndum sem borið hafa
fyrir augu mín þegar ég nokkr-
um sinnum var gestur á heimili
hans á Snæringsstöðum og síðar
hitti hann sem aldraðan mann í
Hveragerði. En það hygg ég
óhætt að segja að hann hafi
orðið að lúta því lögmáli sem
gefið var í árdaga, að neyta síns
brauðs í sveita síns andliti.s og
þar mun öllu hafa verið vel til
skila haldið.
Kynni okkar Snæbjarnar
urðu mest eftir að hann var
sestur í helgan stein eða öllu
heldur þurfti ekki að vinna ann-
að en það sem honum sjálfum
gott þótti. Þá áttum við alloft
stundir saman. Það voru góðar
stundir. Og þótt fölva ellinnar
hefði dregið yfir hár og vanga
fannst mér bjartur logi æskunn-
ar blika í döprum augunum
þegar hann minntist á gleðifundi
vatnsdælskrar æsku á fyrstu ára-
tugum 20. aldar.
Ég veit að Snæbjörn átti góða
elli. Hann sá syni sína alla þrjá
vaxa til manndóms og menning-
ar og stóð í nánu sambandi við
þá og fjölskyldur þeirra allt til
þess að degi lauk. Synir þeirra
hjóna Herdísar Guðmundsdótt-
ur og Snæbjarnar Jónssonar
eru: Jón, endurskoðandi búsett-
ur í Reykjavík, kvæntur Ás-
gerði Bjarnadóttur frá Uppsöl-
um í Miðfirði, þau eiga þrjú
börn. Þórður, garðyrkjumaður
í Hveragerði. Kona hans er
Ingibjörg Jónasdóttir. Þau eiga
fimm börn. Bjarni, bifvélavirki
í Hveragerði, kvæntur Margréti
Kristjánsdóttur frá Reykjavík.
Þau eiga þrjú börn.
Eitt sinn skal hver deyja, og
þegar ellin hefur yfirbugað lífs-
þróttinn er engum hryggðarefni
að ganga til náða. En það er
vinum og vandamönnum gott
að líta til framtíðarinnar og eiga
þá að baki glaðar minningar um
horfinn vin.
Þannig mun þeim farið sem
minnast Snæbjarnar og fylgja
honum síðasta spölinn.
Þorsteinn Matthíasson.
Við óbreytt störf við arinn
sinn
um árin hversdagsgrá
býr dalsins fólk, og dylur
hvern
sinn draum og innstu þrá.
Af rökkurdjúpri dul er full
hvers dáins ævisögn.
- Og dalir íslands grafa gull
í gleymsku sína og þögn.
Erindi þetta úr ljóði Guð-
mundar Böðvarssonar, „í minn-
ingu,“ skal vera upphaf minna
hinstu kveðjuorða til afa míns,
Snæbjörns Jónssonar frá Snær-
ingsstöðum í Vatnsdal. Þar
standa rætur hans, enda var
hann í þeirri sveit fæddur og þar
tók hann út þroska sinn. Þar háði
hann og lengstum lífsbaráttu
sína. Hann heyrði til aldamóta-
kynslóðinni, kynslóð, sem lifað
hefur stórfelldara breytinga-
skeið í þjóðlífinu en væntanlega
nokkur önnur f íslandssögunni.
Hann var síðasti liður síns
ættleggs, sem starfaði við hina
hefðbundnu starfsgrein for-
Afmælis- og
minningargreinar
Þeim, seni óska birtÍRgar á afmælis- og eða
minningargreinQm í blaðinu, er bent á, að þær
þurfa að berast a.þt.k. tveim dögum fyrir birtingar-
dag. Þær þurfa að vera vélritaðar.
feðranna, landbúnaðinn. Það
var einmitt við þá iðju, sem ég
umgekkst og kynntist afa mín-
um bezt.
Ég varð sem sagt þeirrar
nauðsynlegu reynslu aðnjótandi
að kynnast landinu, eins og
forfeðurnir höfðu gert, þ.e. við
sveitastörf. Kynslóðin sem nú
vex út grasi, fer því miður á mis
við slíkt að mestu.
Á hverju sumri um 8 ára
skeið fannst mér ég vera nánasti
samverkamaður afa míns. Hjá
honum lærði ég að vinna. Hann
lét strákinn hafa skyldum að
gegna, en slíkt eru forréttindi
slíkum. Allir, sem afa kynntust,
vita, að þar fór heiðarlegur,
samviskusamur og skyldu-
rækinn maður. Þessir mannkost-
ir eru nú á hverfanda hveli. Þeir
dugðu aldamótakynslóðinni til
stórfelldrar framfarasóknar.
Þær kynslóðir, sem á eftir henni
komu, hafa búið við skilyrði,
sem eru hinum gömlu mönnum
framandi. En okkur, sem kynnt-
umst þessu fólki, er leiðin vörðuð.
Þátt afa í fyrrnefndri framfara-
sókn má helztan vafalítið telja
miklar nýræktir og þar með
stórfellda aukningu ræktaðs
lands á sinnj jörð. Man ég ekki
betur en hvert ár væru nokkrar
nýræktaraðgerðir í gangi. Þar
um má sannarlega segja, að
verkin tala, og hefur ásjóna
þeirrar jarðar aldrei breytzt
meira en í búskapartíð þess,
sem nú er kvaddur.
Þar kom árið 1964, að þau
hjónin, afi minn og amma,
brugðu búi og fluttust til höfuð-
borgarinnar. Enn héldust okkar
kynni náin, því að maðurinn var
ungur í anda, þótt árin færðust
yfir hann. Unglingunum þótti
oft gott á vit hans að ganga.
Stjórnmálin voru ungs manns
gaman og iðulega rækilega reif-
uð okkar á millum. Eftir á að
hyggja þykir mér, að skoðanir
hans beri merki víðsýnum
manni. Hann fylgdist rækilega
með gangi mála, svo lengi sem
heilsan leyfði.
Líklega hef ég ekki teflt jafn-
oft við nokkurn mann og afa
minn. Það var eftir að hann
fluttist suður. Þær skipta vafa-
laust hundruðum, skákir okkar.
í byrjun var hann að sjálfsögðu
betri aðilinn; strákur seig á, en
náði aldrei yfirburðum. Það var
sem þessir tveir skákmenn
lærðu hvor á annan. Árið 1974
varð ég þeirra ánægju aðnjót-
andi, að fá afa ásamt foreldrum
mínum í heimsókn til Þránd-
heims, þar sem ég þá var við
nám. Átti ég þess kost að aka
honum um víðar sveitir Þrænda-
laga og allt til Svíaríkis. Er mér
enn í fersku minni lifandi áhugi
gamla mannsins á öllu því ný-
stárlega er fyrir augu bar. Þótti
öldruðum bónda af íslandi víða
búsældarlegt meðal frændþjóða
vorra.
Sem lokaorð þessarar kveðju
til afa míns vel ég gera eftirfar-
andi vísuorð úr fyrrgreindu ljóði
að mínum:
Á himni sínum hækkar sól.
Um heiðblá loft og tær
hún lýsir enn þitt land í náð,
og Ijóma sínum slær
um hina mjúku, hljóðu gröf.
Og hljóta loks þú skalt
eitt kveðjuljóð, svo litlagjöf,
að launum fyrir allt.
K jurni Jónsson
Stefán Jón Jónsson
skólastjóri frá Skörðum
Fæddur 6. mai 1929
Dáinn 30. apríl 1985
■ Það var sólskin úti þann
dag, daginn sem Stefrán Jón
Jónsson, kennari minn, góður
félagi, samkennari og vinur
kvaddi þennan heim. Það er
lögmál lífsins að fæðast, alast
upp og fylgja straumnum. Það
er ætlast til þess af okkur að við
föllum inn í ákveðið lífsmynst-
ur, sem umhverfið hefur ákveð-
ið fyrir okkur.
Það er í mörgum tilfellum
þægilegra að fylgja þessum
straumi en hitt að voga sér að
lifa samkvæmt eigin vilja. Það
er þægilegra að falla inní mynstr-
ið þá smýgur maður betur gegn-
um almenningsálitið en fórnar í
leiðinni hluta síns raunverulega
persónuleika. Þetta verður oft
til þess að við verðum ekki eins
hreinskilin hvert við annað eins
og við ættum að vera. Stefán
þorði að vera hann sjálfur og
það eru hetjur sem það þora.
Kynni mín af Stefáni hófust,
þegar ég byrjaði í barnaskóla,
þá var Stefán eini kennarinn og
stundum líka skólabílstjóri á
Rússanum sínum. Suma vetrar-
morgna var kalt að labba í veg
fyrir skólabílinn og Stefán var
býsna næmur á hvort nemand-
anum var kalt eða ekki, bauð þá
sæti við miðstöðina sem var
fram í hjá honum. Þetta var
heiðurssæti og gaman að
hreykja sér í því þar til næsti
krakki kom í bílinn.
Prófin í barnaskólanum voru
eins og gengur í senn kvíða- og
tilhlökkunarefni, kvíði fyrir
verkefnunum og tilhlökkun
vegna stemningarinnar, sem
fylgdi þessum prófdögum. Það
var skemmtileg stemning, sem
þeir sköpuðu Stefán og séra
Sigurður Haukdal, sem var
prófdómari. Þeir voru svo kátir
í prófum og reyktu vindla, síðan
þykir mér vindlalykt svo góð.
Og árin liðu. Næsta samstarf
okkar var í ungmennafélaginu
Dagsbrún þar sem Stefán var
aftur minn leiðbeinandi en hann
stjórnaði ótal leikþáttum og
leikritum í félaginu og vissi vel
hvað hann söng í þeim efnum.
Andrúmsloft það, sem ríkir að
tjaldabaki síðustu mínútur fyrir
sýningu erengu öðru líkt. Þegar
hnén skjálfa og hjartað hamast
er gott að hafa einhvern, sem
veitir styrk og uppörvun. Það
gerði Stefán með því m.a. að
leggja lófa mjúklega á öxl eða
brosa hlýlega.
í leikritum hjá Dagsbrún lék
Stefán stór hlutverk og skilaði
þeim meðsnilld. Þærerusterkar
í minningunni svipmyndir úr
„Syndum annarra“ og „Stormi í
grasinu“.
Ég réði mig sem kennara í
skólanum hjá Stefáni og kenndi
með honum tvo vetur. Þá var
margt breytt frá því ég gekk
sjálf í barnaskóla. En hugur
Stefáns til nemenda sinna var
jafn hlýr og umhyggja fyrir
velferð þeirra í framtíðinni
óbreytt.
„Ég vil að þú vinnir þetta eins
og þér hentar best og á eigin
spýtur ég ætla ekki að skipta
mér af því. En þú mátt alltaf
leita til mín ef þú heldur ég geti
liðsinnt þér,“ sagði hann minn
fyrsta dag í kennslunni.
Ég leitaði líka oft til hans og
þekkti af fyrri reynslu að það
varóhætt.
Ég er þakklát fyrir að hafa
kynnst honum Stefáni.
Megi blessun og gleði fylgja
honum í nýjum heimkynnum
og styrkur veitast fólkinu hans.
Við sjáumst síðar Stefán.
Kannske verður sólskin þann
dag.
Ingibjörg Marmundsdóttir
Það var dapur dagur í barna-
skólanum í Gunnarshólma í
Austur-Landeyjum, þriðjudag-
urinn 30. apríl s.l., þegar það
fréttist að Stefán skólastjóri
væri látinn. Að vísu hafði hann
átt við veikindi að stríða um
nokkurt skeið, en að endirinn
yrði þessi gat okkur síst grunað.
Já, börnin voru hnípin og grát-
andi og við sem störfum við
skólann döpur og eins og tóm
innra með okkur.
Það er nú svo að þegar skapa-
dægur einhvers vinar eða kunn-
ingja kemur, þá er okkur hinum
aðeins ætlað að vera áhorfend-
ur. En minningarnar er ekki
hægt að taka frá okkur. Ég veit
að í dag munu eldri sem yngri
nemendur Stefáns svo og sam-
starfsfólk við skólann minnast
hans með trega og þökk.
Stefán Jón Jónsson byrjaði
hér kennslu 1954 og hefur kennt
hér nær óslitið síðan, fyrst um
mörg ár einn en síðan með
fleirum. Hann var góður kenn-
ari, sérstaklega var honum hug-
leikin íslenska og greinar henni
skyldar, það var gaman að ræða
við Stefán um þau mál. Það var
auðheyrt að íslensk menning
var honum í blóð borin og um
hana vildi hann standa vörð.
Mig langar sérstaklega að
minnast á einn þátt Stefáns í
skólastarfinu, en það var hversu
gott andrúmsloft honum tókst
ætíð að skapa innan skólans og
hve fúsir nemendur voru að
vinna með honum. Hann þurfti
ekki að beita hávaða eða yggli-
brún til að fá þá á sitt band. f
skóla þar sem þannig andi ríkir
er gott að starfa. Hjá þannig
skólastjóra er gott að vera nem-
andi.
Hjartans þakkir skulu Stefáni
hér færðar frá nemendum, for-
eldrum, kennurum, starfsfólki,
skólanefnd svo öðrum þeim sem
áttu samstarf við hann vegna
skólans.
Innilegar samúðarkveðjur
sendi ég þér Stella, og fjölskyldu
þinni og bið Guð að blessa
ykkur minningarnar.
Viðar Marmundsson.
Fuglar þar flugu, -
frjálsir vængir glóðu. .
Lokkandi súgur
lyftir blárri móðu.
Pað voru svanir,
- söngfuglarnir góðu.
Jóh. úr Kötium.
Hann Stefán er dáinn. Hann
sem var með okkur fyrir nokkr-
um dögum síðan. Það er svo
erfitt að trúa því, að við eigum
ekki eftir að sjá hann oftar.
Skólinn okkar verður tómlegur
án hans.
Það er svo margs að minnast
og margt að þakka. Stefán var
ekki bara mjög góður kennari;
hann var einnig vinur okkar.
Hann hafði sérstakt dálæti á
ljóðum og las mikið. Hann sagði
okkur sögu um ljóðið sem hon*
um fannst fallegast. Það var:
„Álftirnar kvaka“ eftir Jóhann;
es úr Kötlum. Þá lagði hantt
mikla áherslu á góðan framburð.
á íslensku máli. Stefán hafði
einstaka hæfileika til að segja-
frá og fá okkur til að hlusta. 1
tímum sagði hann okkur oft
miklu meira en stóð í skólabók*
um. Aldrei skammaðist hann
heldur ræddi málin í ró og næði
og hann treysti okkur til að.
virða þær fáu reglur sem hanö
setti. Þá fylgdist hann vel með
okkur í íþróttum, hvatti okkur
og gaf okkur góð ráð. Á vorih
þegar lömbin og folöldin voru
að fæðast gladdist hann með:
okkur yfir hverju nýju lífi. Stef*’
án reyndi að undirbúa okkur vel
undir unglingsárin og framtíð-
ina og sagði okkur margt úr
sinni æsku.
Stefán var ekki heill heilsu
þennan seinasta vetur. Það
sýndi vel hug hans til okkar,
þegar hann lá veikur um síðustu
jól og komst ekki á jóla-
skemmtunina, að hann hringdi
í skólann og fékk að hlusta á
jólaguðspjallið og kórsönginn í
gegnum símann. Þá var hann
þakklátur og glaður. Það mætti
lengi rifja upp ýmis atvik en hér
látum við staðar numið.
Við þökkum fyrir þá dýrmætu
reynslu að hafa kynnst Stefáni
og lært af honum, mun það
verða okkur ógleymanlegt.
Við biðjum Guð að geyma
hann og megi hann hvíla í friði.
Stella og Hrafnkell, við sendum
ykkur okkar innilegustu samúð-
arkveðjur. Guð gefi ykkur styrk
í ykkar miklu sorg.
Kallið er komið,
komin er nú stundin,
vina skilnaðar viðkvæm stund.
Vinirnir kveðja
vininn sinn látna,
er sefur hér hinn síðasta blund.
Margs er að minnast,
Margt er hér að þakka.
Guði sé loffyrir liðna tíð.
Margs er að minnast
margs er að sakna
Guð þerri tregatárin stríð.
V. Briem
6. bekkur f.h.
nemenda Grunnskóla
A-Landeyja.
í dag þriðjudaginn 7. maí
verður jarðsunginn okkar
yndislegi skólastjóri Stefán Jón
Jónsson sem andaðist 30. apríl
s.l.
Það er margt sem kemur í
hugann á stund sem þessari. Frá
því að við vorum í barnaskólan-
um í Gunnarshólma. Það er
sama hvað kemur í hugann,
hvort sem um var að ræða
saklaust apríl-gabb okkar
krakkanna eða alvarlega
kennslustund, þá tók Stefán
okkur alltaf vel. Og ekki er nú
hægt að segja að hann hafi verið
að æsa sig yfir því ef læti voru,
þvílíkur rólyndis maður sem
hann var. Þær voru ófáar
kennslustundirnar sem Stefán
var með okkur í tíma og var að
tala við okkur um lífið og tilver-
una. Og ekki síst að undirbúa
okkur fyrir framtíðina. Þannig
hefur hann verið einstakur að
ná okkur krökkunum með sér.
Við krakkarnir sem komum frá
Stefáni vöktum líka athygli þeg-
ar við komum í Gagnfræðaskóla
fyrir sögu og ljóðalestur en í
þeim greinum var hann alveg
sérfræðingur. Þær hafa líka rifj-
ast upp stafsetningarreglurnar
og annað einmitt á þann hátt
sem Stefán setti þær upp. Það er
víst ábyggilegt að það væri ein-
hver verr á veg kominn í námi
ef Stefáns hefði ekki notið við.
Er það því mikill heiður fyrir
okkur að hafa kynnst honum
jafnt við kennslu sem annars-
staðar. Og munum við seint
gleyma þeim stundum sem við
áttum með honum. Við kveðj-
um okkar ástkæra skólastjóra
með miklum söknuði og vottum
fjölskyldu hans og öðrum að-
standendum okkar dýpstu
samúð.
F.h. nemenda árin ’79-82.
Bjarki, Bryndís, Helen,
Kristín, Guðbiörg Á,
Guðbjörg V, Ómar.