NT - 12.05.1985, Qupperneq 8

Sunnudagur 12.maí 1985 8
í stað feimnislegra brosa kemur
,NT.mynd Ám> Bjarna).
Á undanförnum árum hafa rán og gripdeildir
farið í vöxt á götum Reykjavíkur. Fólk er ekki
lengur jafn öruggt og það var og að sálfsögðu
er slíkt áhyggjuefni bæði fyrir hinn almenna
borgara svo og yfirvöld.
Á síðastliðnu ári dæmdi Sakadómur
Reykjavíkur í sex málum þar sem rán eða
gripdeildir höfðu átt sér stað. í mörgum
þessara tilvika hafði verið ráðist á fólk úti á
götu og það.um hábjartan dag. Það sem gerir
þessa atburði enn óhugnanlegri er sú staðreynd
að fórnarlömbin eru í mörgum tilvikum
hjálparlaus og lasburða gamalmenni. Þegar
gamalt fólk á í hlut geta afleiðingar árásar og
ofbeldis verið enn alvarlegri en þegar ráðist er
á yngra fólk. Dæmi eru um að hinir öldruðu
hafi orðið fyrir varanlegri örkuml og orðið að
dveljast á stofnunum í langan tíma, eftir að
hafa orðið fórnarlömb ofbeldismanna.
Sem betur fer hefur lögreglu tekist að hafa
upp á árásarmönnum í flestum þessara tilvika.
Þó er talið að nokkuð sé um dulin brot í þessum
brotaflokkum þar sem árásirnar eru ekki
kærðar og koma því ekki til kasta lögreglunnar.
Fólk hræðist þá eftirmálana og það að þurfa
hugsanlega að bera vitni gegn
ofbeldismönnum.
Ákveðin
þróun
Hjá Rannsóknarlögréglu
ríkisins hafa mörg mál vegna
rána og gripdeilda verið rann-
sökuð á undanförnum árum.
Við ræddum við fjóra rann-
sóknarlögreglumenn, þá Sig-
urbjörn Víði Eggertsson,
Gísla Pálsson, Gunnleif Kjar-
tansson svo og Þóri Oddsson
vararrannsóknarlögreglustjóra,
en þeir hafa allir haft afskipti
af rannsókn slíkra mála.
Þórir Oddsson sagði að tölu-
legar upplýsingar bentu til þess
að rán og gripdeildir færu mjög
í vöxt.
„Því er ekki að neita að við
þykjumst sjá ákveðna þróun í
þessum málum og fólk á götum
borgarinnar er ekki eins öruggt
og margir halda. Nú síðast var
ráðist á fjörgamla konu, sem
fædd er 1899, og það segir
nokkuð um eðli þessa ófagnað-
ar sem við er að stríða."
Peningar
fyrir eitri
Margt bendir til þess að
þeir, sem ráðast á fólk á götum
úti og ræna það, séu að útvega
peninga til kaupa á eiturlyfj-
um. Alla vegana hafa þær
skýringar oft heyrst þegar of-
beldismennirnir eru yfirheyrð-
ir. Gunnleifur taldi því öruggt
að fjölgun kærumála héldist í
hendur við sívaxandi notkun
eiturlyfja hér á landi. „Við
vitum ekki hvað þetta er stór
hópur manna, sem fremur slík
ódæði, en margir þeirra eru
það sem við köllum „gamlir
kunningjar lögreglunnar".
Mér er nær að halda að þetta
séu fáir en mjög forhertir
menn. Við verðum líka varir
við að aðrir afbrotamenn líta
niður á þá, sem þessi brot
fremja, og er ef til vill ekki að
undra það. Árásir á fólk, þegar
um rán er að ræða, valda oft
óskaplegum þjáningum."
Rannsóknarlögreglumenn-
irnir bentu einnig á að
hætta væri á því að gamalt fólk
einangraðist enn meira en
áður, vegna hræðslunnar við
að verða fyrir árásum. Ef þessu
heldur áfram sem horfir, má
vænta þess að fólk loki sig
meira inni og tortryggni gagn-
vart náunganum aukist.
Fórnar-
lömbin eldri
borgarar
En hvernig árásir er hér um
að ræða?
Viðmælendur okkar töldu
að hvert og eitt tilvik væri
einstakt út af fyrir sig en þó
mætti sjá ákveðið munstursem
væri sameiginlegt í mörgum
árásanna. Eins og áður segir
eru fórnarlömbin oft eldri
borgarar en þó eru á því
undantekningar. Þannig var
fyrir skömmu dæmt í máli þar
sem ráðist var á 39 ára gamlan
mann á Vitatorgi í Reykjavík
í því skyni að ræna hann verð-
mætum. Sá hinn sami komst
undan árásarmönnunum, sem
voru þrír piltar, en þeir eiga að
baki sér langa og fjölskrúðuga
sögu afbrota.
í flestum tilvikum eru árás-
armennirnir tveir eða fleiri.
Oftast er um unga pilta að
ræða en upp á síðkastið hefur
borið á því að konur eða ungar
stúikur séu í slagtogi með þeim
eða þá í vitorði. Bentu lögreglu-
mennirnir á það að fólk væri ef
til vill ekki eins vart um sig ef
það sæi til hóps, þar sem
kvenfólk væri með í för og
teldi því að árásar væri ekki að
vænta úr þeirri átt.
Þegar ofbeldi er beitt við
það að afla fjármuna, flokkast
það á máli laganna undir „rán“
en ef ekki er um ofbeldi að
ræða er talað um „gripdeildir".
í skýrslu um starfsemi Saka-
dóms Reykjavíkur á síðast-
liðnu ári, þar sem dæmt hafði
verið í ráns- og gripdeildarmál-
um kemur fram að í langflest-
um tilvikum hafði ofbeldi verið
beitt eða í fimm tilvikum af
sex.
Eiga sér
einskis ills
von
Það er einnig einkennandi
um árásir af því tagi sém hér
um ræðir að þær eiga sér
stuttan aðdraganda þannig að
fórnarlambið á sér einskis ills
von. Fólki er hrint í götuna og
fyrsta höggið kemur oftast aft-
an frá. Ef til vill er tilgangurinn
í flestum tilvikum sá, að verða
sér út um fjármuni, en við
byltuna eða átökin verður fólk
oft fyrir varanlegum meiðsl-
um.
Við spurðum rannsóknar-
lögreglumennina hvort hægt
væri að gefa fólki einhver góð
ráð til dæmis hvernig því væri
að haga sér þegar það verðúr
fyrir árás. Gísli sagði slíkt vera
erfitt. „Flestum er það í blóð
borið að bera hönd fyrir höfuð
sér og reyna að verjast. Yfir-
leitt gefst fólki enginn tími til
að hugsa á svona stundu og
viðbrögðin eru því meira og
minna ósjálfráð.
Það mætti þó benda á að þeir,
sem t.d. fylgja fólki til síns
heima eftir fjölskylduboð eða
aðra skemmtan, sjái til þess að
viðkomandi komist örugglega
inn til sín. Einnig mætti benda
eldra fólki á að bera eins lítil
verðmæti og hægt er í hand-
töskum. Nær væri að hafa slíkt
í kápu- eða jakkavösum enda
þess dæmi að handtöskur hafi
verið hrifsaðar af fólki.
Svartur
ferhyrningur
Það kemur í Ijós að mörg
þeirra rána sem framin hafa
verið í Reykjavík á síðastliðn-
um árum hafa átt sér stað í og
í kringum miðborgina. í stór-
um dráttum afmarkast þetta
svæði af Skúlagötu að norðan
og Miklubraut að sunnan og
svo á milli Garðastrætis og
Rauðarárstígs að austan. A
þessu svæði eru flestir skemmti-
staðir borgarinnar auk þess