NT - 07.06.1985, Blaðsíða 9

Föstudagur 7. júní 1985
HEYOO
J'-L
\ %t *?U*«*
*A> * <*'4<
Hljómtæki
■ Er krabbameinsvaldandi
efni að finna í mjólkinni sem
við drekkum daglega? Nýlegar
sænskar rannsóknir benda til
að svo geti e.t.v. verið.
Efni þau sem hér um ræðir,
kallast „aflatoxín" og eru
a.m.k. sum þeirra mjög virkir
krabbameinsvaldar. Hérlendis
er hvorki til aðstaða né tækni
til að greina þessi efni, hvorki
í mjólk, né öðrum matvælum,
hvað þá að hægt sé að segja tii
um magn þeirra, ef þau á
annað borð fyndust.
Sænskar rannsóknir sýna ó-
tvírætt fram á að aflatoxín er
að finna í sænskri mjólk, þótt
í litlu magni sé. Svíar íhuga nú
að setja nýjar reglur um afl-
atoxín í mjólk. Þar í landi eru
að vísu til reglur um hámarks-
innihald aflatoxína í matvör-
um almennt, en þau mörk eru
talin allt of há fyrir mjólk.
Reglugerðir af þeirri gerð
sem Svíar hyggjast nú setja
sér, eru þegar til í nokkrum
löndum, m.a. í Sviss og þær
rannsóknir sem hér hefur verið
minnst á sýna að aflatoxín í
sænsku mjólkinni eru skammt
undir þeim mörkum sem gilda
í Sviss.
Sérfræðingar hjá sænsku
matvælastofnuninni „Livsme-
delsverket" segjast ekki telja
það magn aflatoxína sem
mælst hefur í þarlendri mjólk,
vera hættulegt heilsu þeirra er
neyta mjólkur, en vilja engu
að síður stefna að því marki að
útrýma þessum efnum alveg úr
mjólkinni.
Kemur úr fóðrinu
Aflatoxín í mjólkinni er tal-
ið eiga rætur sínar að rekja til
þess að slík efni sé að finna í
fóðri kúnna og mun þá fyrst og
fremst átt við kraftfóður. Það er
vissulega ekki nema lítið brot
af aflatoxíninnihaldi fóðursins
sem fer út í mjólkina eða á
bilinu 1-1,5%, en þetta getur
engu að síður orðið til þess að
töluvert magn mælist í mjólk-
inni.
Á sjöunda áratugnum kom í
ljós að mikið magn aflatoxína
var að finna í jarðhnetumjöli
sem Svíar fluttu inn og notuðu
í kýrfóður. Þetta varð til þess
að 1972 var endanlega hætt að
nota þetta mjöl í Svíþjóð, en
eftir sem áður hafa þessi efni
fundist í ýmsu kjarnfóðri.
Aflatoxín á íslandi
Neytendasíðan hafði sam-
band við Rannsóknarstofnun
landbúnaðarins og Hollustu-
vernd ríkisins til að afla upplýs-
inga um þessi efni og hvort þau
væru þekkt hérlendis.
„Þetta er krabbavaldur, - og
mjög sterkt svoleiðisj' sagði
Ólafur Reykdal hjá Rannsókn-
arstofnun landbúnaðarins.
„En þetta hefur aldrei verið
mælt hérna og það er ekki
aðstaða til að gera það.“ Ólaf-
ur kvaðst heldur ekki vita til að
innihald aflatoxína hefði verið
Stór-sparifjáreigandi
■ Hinir háu herrar, sem
stjórna peningaútgáfu
þjóðarinnar eru búnir að gera
mér ljóta grikkinn, án þess að
þeir eða ég hafi gert mér grein
fyrir því fyrr en alveg nýlega.
Nú er fjármálum heimilisins
hjá mér eins háttað og hjá
allflestu venjulegu launafólki
með eina fyrirvinnu. Obbinn af
laununum fer í ákveðna staði;
- Gjaldheimtuna,
Veðdeildina, Lífeyrissjóðinn,
Rafveituna, Póst og Síma
o.s.frv. Eftir er mánaðarlega
lúsarögn, sem við eigum að
borða fyrir og þar er vissara
að halda á spöðunum. Að
minnsta kosti þýðir ekki að
brjóta í sér tönn í sama
mánuðioggert er viðbílinn
eða þarf að borga
tryggingarnar.
Núna í allmarga mánuði er
þessi lúsarögn að verða æ
lúsarlegri og þessar 200-300 kr.
á dag í fæðið er á einhvem
óskiljanlegan hátt búið fyrir
miðjan mánuð. Nú skuluð þið
ekki halda að þetta stafi af
óvæntum útgjöldum, nei, í þann
lið er lagt til hliðar hér á
heimilinu að þeirri reynslu
margfenginni, að óvænt útgjöld
nema í hverjum mánuði 20% af
mánaðarlaunum. Óvæntum
útgjöldum er m.a.s. skipt niður
í liði; bílaviðgerðir, tannlæknir,
gjafir, viðhald húsnæðis og
„freistingar" sem em lögleg og
sjálfsögð útgjöld. (Einn liðurinn
heitir hins vegar „vitleysa“ og er
að vísu löglegur en hreint ekki
sjálfsagður).
Það rann loks upp fy'rir mér
ljós, -smámyntin! Síðan tíu
króna myntin kom er e.t.v. allt
að helmingurinn af þessum 200-
300 krónum í smámynt. Og
dóttir mín litla hefur þann
samning við mig, að hún megi
tæma smámyntina úr buddunni
minni í sparibaukinn sinn til að
safnasér fyrirhjóli.
Þess vegna sit ég með sveittan
skallann að búa til mat úr helst
engu. - Dóttir mín hins vegar
orðin stór-sparifjáreigandi.
■ Er aflatoxín að
finna í íslensku mjólk-
inni? Þeirri spurningu
getur enginn svarað
hérlendis, því mæli-
tækin eru ekki til!
NT-mynd: Sverrir
Krabbameinsvald
ur í mjólkinni?
- Svíar hafa fundið aflatoxín í mjólkurvörum

öpnto her >
SNttnti
JÖLK
'RMt
< wm i’
Gotter
að vita
- ný ritröð
fyrir neytendur
■ „Gott er að vita“ er nafn á
nýrri ritröð frá Sambandi ís-
lenskra samvinnufélaga gefur
út um neytendamál. í fyrsta
tölublaðinu sem þessa dagana
er verið að dreifa í verslanir
um allt land, er fjallað um
hljómtæki og koma þar frani
ýmsar gagnlegar upplýsingar,
einkum fyrir þá sem hafa í
hyggju að fjárfesta í slíkum
tækjum en þarna er einnig að
finna ýmislegt sem getur kom-
ið þeim að gagni sem þegar
eiga hljómtækjasamstæðu.
Rit og bæklingar af þessu
tagi eru algengt fyrirbrigði víða
erlendis og eru þá gjarna gefin
út af neytendasamtökum eða
opinberum stofnunum. Hér-
lendis hefur hins vegar mjög
skort upplýsingar af þessu tagi.
í eins konar forystugrein á
baksíðu ritlingsins, segir að
tilgangur útgáfunnar sé að
veita neytendum hagnýtar
leiðbeiningar og upplýsingar
er hjálpi þeim til að haga
vörukaupum sínum og vöru-
notkun í sem bestu samræmi
við þarfir og fjárhagsgetu.
Höfundar þessa fyrsta rits í
ritröðinni eru tveir sérfræðing-
ar; Steinþór Þóroddsson, raf-
eindavirki og Ólafur Á.Guð-
mundsson, verkfræðingur. Að
sögn Guðmundar Guðmunds-
sonar, fræðslufulltrúa Sam-
bandsins, er ætlunin að vanda
mjög val höfunda að upplýs-
ingaritum þessum og fá til hina
færustu sérfræðinga.
Ef framhaldið verður í svip-
uðum gæðaflokki og þetta 1.
rit af „Gott er að vita", þá er
hér á ferðinni hið þarfasta
framtak og er gott til þess að
vita.
mælt hérlendis yfirleitt og
sagðist telja litlar líkur til að
svo væri.
„Við höfum ekki sett nein
mörk fyrir aflatoxín,“ sagði
Jón Gíslason hjá Hollustu-
vernd ríkisins, aðspurður um
málið. „Hins vegar eru þetta
efni sem ekki eiga að finnast í
mjólkinni og ég hef eiginlega
enga sérstaka ástæðu til að
ætla að þau séu í henni.“
Neytendasamtökin:
Hver ákveður matseðilinn?
■ Neytendasamtökin hafa
tekið afstöðu gegn ýmsum
atriðum í frumvarpi til laga um
framleiðslu, verðlagningu og
sölu á búvörum, sem nú liggur
fyrir Alþingi. Á stjórnarfundi í
Neytendasamtökunum 30. maí
s.l. var gerð samþykkt um
þetta efni og er þar m.a. lýst
andstöðu við að fleiri búvörur
verði teknar undir framleiðslu-
stjórn, en nú er.
I bréfi sem Jóhannes Gunn-
arsson, formaður Neytenda-
samtakana, skrifaði landbún-
aðarnefnd neðri deildar Alþing-
is, er einnig mótmælt „öllum
áformum um nýja lögfestingu á
kjamfóðurskatti og framleiðslu-
stjómun svína- og fuglaafurða.“
Kjamfóðurskatturinn er talinn
bitna fyrst og fremst á þessum
afurðum og muni því verða til
þess að beina neyslunni fremur
að öðrum búvömm. Með að-
gerðum sem þessum álíta Neyt-
éndasamtökin því að verið sé að
„ákveða matseðilinn fýrir
fólkið", eins og það er orðað í
bréfinu.
í samþykkt þeirri er áður var
getið er skorað á Alþingi að
samþykkja ekki frumvarpið í nú-
verandi ntynd, heldur láta taka
það fyrir í sérstakri nefnd fyrir
næsta Alþingi og í lok sam-
þykktarinnar lýsa Neytenda-
samtökin sig reiðubúin til þátt-
töku í slíkri nefnd.
Jón sagði ennfremur að
hvorki hjá Hollustuverndinni
né annars staðar hérlendis,
væru til tæki til að mæla þetta
og því væri ekkert eftirlit með
aflatoxínum hérlendis, hvorki
í mjólk né öðrum matvælum.
„í matvælalöggjöfinni eru
ákvæði um það að matvæli
megi ekki innihalda skaðleg
efni og ef svo færi að aflatoxín
fyndust í matvælum hérlendis,
yrði sú vörutegund stöðvuð á
þeim forsendum að hún inni-
héldi efni sem eru skaðleg
heilbrigði manna.“
Jón kvað litlar líkur til að
aflatoxínmælingar yrðu teknar
upp hérlendis fyrr en eftir
nokkur ár, en að því væri að
sjálfsögðu stefnt.
Nýmiólk f JSigg;|
Wýmiólk /
llíiríf ’f/t!
Nýmjólk
,.\A Hýmjólk
íW%\ lliíri
4
9