NT - 22.06.1985, Blaðsíða 7

\\ Laugardagur 22. júní 1985 7
LL
opinber gjöld, konur og karlar,
skyldu hafa pólitískan kosn-
ingarétt og kjörgengi. Petta
brást og ástæðan var:
... að ekki mætti hætta
almennum kosningarétti
karlmanna fyrir þá sök.
Konurnar gætu beðið.
Pessu mætti breyta síðar
með einföldum lögum, þeg-
ar konurnar væru orðnar
nógu þroskaðar. (Kvenna-
blaðið 1909 no.6)
Mótbárur karla
gegn jafnrétti kvénna
Helstu rökin sem karlmenn
komu með á móti jafnrétti
kvenna voru:
Að þetta væri ekki rétti
tíminn til að konur fengju
jafnrétti. Konur væru óþrosk-
aðar og óvanar að taka þátt í
almennum málum og þær
gerðu sér ekki grein fyrir því
um hvað þær væru að biðja og
vissu ekkert um þær skyldur
sem ábyrgðinni fylgdi, vantaði
reynslu, æfingu og þjóðmála-
þroska, sem karlmenn hefðu
aflað sér á liðnum tímum mann
fram af manni, og þannig að
erfðum fengið.
Einnig óttuðust þeir að frið-
ur og festa heimilislífsins rask-
aðist og hjarta konunnar kóln-
aði og hinn eðlilegi verkahring-
ur breyttist í illt horf fyrir
þjóðlífið ef konur fengju jafn-
rétti og hagnýttu sér það eftir
eigin geðþótta.
Rýmkun
kosningaréttar 1915
Konur höfðu fengið kosn-
ingarétt og kjörgengi til sveita-
stjórna í Reykjavík og Hafnar-
firði árið 1907 og 1909 í öðrum
kaupstöðum og hreppsfélög-
um. Það var ekki fyrr en 1915
sem kosningaréttur var rýmkað-
ur og varð þá fyrst nokkurn
veginn almennur. Þá voru felld
niður skilyrði um kyn, stöðu,
lærdómspróf og útsvars-
greiðslu. Pá fengu konur og
hjú kosningarétt til Alþingis,
en þó með nokkrum tak-
mörkunum.
Kosningaaldur þeirra átti
fyrst að vera 40 ára en skyldi
svo lækka á hverju ári um eitt
ár og átti ekki að komst niður
í 25 ár fyrr en eftir 15 ár. Með
stjórnarskránni 1920 var hið
sérstaka aldursmark kvenna og
hjúa fellt niður og varð kosn-
ingaréttur þeirra þá sami og
annarra.
Blómaskeið kvennafram-
boða varáárunum 1908-1922.
Þá var tími breytinga. Alþýðu-
flokkurinn og Framsóknar-
flokkurinn voru stofnaðir
1916. íhaldsflokkurinn var
stofnaður 1922. Árið 1922 er
fyrsta íslenska konan kosin á
Álþingi en það var Ingibjörg
H. Bjarnason og var hún kosin
af sérstökum kvennalista.
Kvennalistinn var meðal 5
um lífsins og meðbyr líka.
Starfsþjálfunin er að sönnu
nauðsynleg, en hún á ekki að
koma of snemma. Hún á ekki
að koma fyrr en hinn almenni
menntunarþorsti hefur verið
slökktur.
Skólakerfið á að vera
sjálfstætt
Raunar logar samfélagið í
ógreinilegum hugtökum á
þessu sviði og það er mikið
tískuorð núna að laga skóla-
kerfið að þörfum atvinnuveg-
anna. En það má aldrei gera
nema að takmörkuðu leyti því
áð þá byrjum við að miða
menntun þegnanna við að þeir
geti gegnt ákveðnum störfum,
en hugum síður að því að
byggja þá upp alhliða. Pannig
myndum við eignast fiskverk-
unarfólk sem ekki hefði lært
ensku, dönsku, sögu eða ís-
lensku því að það kæmi að
engu gagni við flökunarborðið.
Við myndum eignast lækna
sem væru svo sérhæfðir og
■ Hver er sú menntun sem
aldrei verður tekin frá einstakl-
ingnum? Það er sú menntun
sem gerir okkur að þroskuðum
og upplýstum mannverum.
lista sem buðu fram við þessar
kosningar og varð hann 3ji í
röðinni, fékk 22,4%. Kosn-
ingaþátttaka var frekar dræm
eða 41,1%. 52,7% karla kusu
en 32,2% kvenna.
Frá 1922 og fram til dagsins
í dag hafa 17 konur setið á
Alþingi, lengst af eða fram til
1949 sat ein kona á þingi. Þær
voru ýmist ein eða tvær á
árunum 194^-1971, frá 1971-
1983 sátu a*jafnaði 3 konur á
þingi, en eftir kosningar 23.
apríl 1983eru9konuráþingi.
Engin kona sat á Alþingi á
árununt 1938-1946 og 1953-
1956.
Ýmislegt var sambærilegt
með Kvenréttindahreyfing-
unni á íslandi og hreyfingum
annarra landa.
Forystukonur voru margar
mjög vel menntaðar og úr efri
stéttum þjóðfélagsins.
Á stefnuskrám var kosninga-
réttur og ýmis önnur lagaleg
ákvæði efst.
Hreyfingar liðu fljótt undir lok
þegar lagalegu áhrifin voru
tryggð. En lagalegu ákvæðin
hafa á engan hátt tryggt konuni
heimskir að ekki væri hægt að
ræða við þá um annað en
læknisfræði. Og við myndum
eignast verkfræðinga sem
kynnu ekkert í sögu lands eða
þjóðar, hefðu aldrei hugsað
um umhverfisvernd eða lang-
tíma afleiðingar verka sinna.
M.ö.o. við myndum eignast
vélmenni hvert á sínu sviði.
Petta myndi ekkert gagna at-
vinnulífinu þegar til lengdar
léti því að það myndi staðna.
Innan hverrar starfsgreinar
myndi fækka þeim einstakling-
um sem gætu hugsað fram á
veginn.
Skólakerfið á þvert á móti
að vera sjálfstætt og miða að
þvf að efla alhliða þekkingu og
þroska nemenda sinna. Aðeins
á síðustu stigum þess á hin
eiginlega starfsþjálfun að taka
við og hún þarf raunar ekkert
að vera í höndum skólakerfis-
ins. Hún getur alveg eins verið
í höndum atvinnuveganna
sjálfra.
Fólk sem er með
eitthvað innaní höfðinu.
Því sjálfstæðara sem skóla-
kerfið verður því betra fólki
skilar það útí lífið. Fólk sem
er með eitthvað innaní höfðinu
1 sem ekki er hægt að taka frá
aukna hlutdeild í þjóðlífinu. -
Síst á stjórnmálasviðinu.
Lokaorð
Eftir vinnslu þessa verkefnis
eru margar spurningar sem
enn leita á.
Hver var ástæðan fyrir því
að konur fengu ekki kosninga-
rétt um leið og karlmenn?
Hver er ástæðan fyrir því að
enn í dag nýta þær sér ekki
þann rétt sem skyldi?
Eflaust eru ástæðurnar
margar. En eitt er víst að
þessar aldamótakonur voru
hörku konur, og ég leyfi mér
að efast um að stjórnmálabar-
áttu kvenna hafi farið mikið
fram á þessum 80 árunt, hver
sem ástæðan er.
HEIMILDASKRÁ:
Audur Styrkársdóttir. Kvcnnaframboðin
1908-1926. Félagsvísindadcild Háskóla
íslands. örn og örlygur.
Esther Guðmundsdóttir. 1983. Konur og
stjómmál. Reykjavík. Jafnrcttisráð, Lauga-
vcgi 116.
Gils Guðmundsson. 1950. öldin okkar.
Reykjavík, Iðunn.
Kvcnnablaðið. 30 ágúst 1902,30. nóv. 1902.
31. jan. 1908 21. dcs 1909. Útgcíandi og
ritstjóri, Bríct Bjarnhcðinsd.
Lög nr. 10. 12. maí 1882.
Lög nr. 35. 6 nóv. 1902.
því. Og þegar öllu er á botninn
hvolft þá kemur þetta atvinnu-
vegunum betur til góða, því
að þetta fólk getur hugsað
fram á veginn, hugað að
nýjungum og breytingum,
fremur en það fólk sem hefur
sérþjálfunina eina að vopni.
Á varðbergi gegn
sérhæfingu
Þess vegna er rétt að hvetja
ungt fólk til að varast að sér-
hæfa sig of snemma, heldur
sækja af krafti þá almennu
menntun sem gerir fólk hæfara
á öllum sviðum lífsins. Þegar
fólk hefur gert það er fyrst rétt
að gefa sérhæfingunni gaum,
en vera þó alltaf á varðbergi
gagnvart henni og vanrækja
ekki að mennta sig á öðrum
sviðum lífsins. Það er bæði
nauðsynlegur varnagli ef sér-
hæfingin bregst manni og það
gerir fólk að öflugri og verð-
mætari einstaklingum. Og við
skulum gjalda varhug við þeirri
þróun í skólakerfinu að færa
sérhæfinguna stöðugt niður-
ávið. Sú menntun sem verður
ekki með nokkrum ráðum tek-
in frá einstaklingnum borgar
sig best fyrir þjóðfélagið líka,
þegar til lengdar lætur.
Baldur Kristjánsson.
Málsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Núlíminn h.f.
Ritstj.: Helgi Pétursson.
Framkvstj.: Guðmundur Karlsson
Markaðsstj.: Haukur Haraldsson
Auglýsingastj.: Steingrímur Gislason
Innblaðsstj.: Oddur Ólafsson
Tæknistj.: Gunnar Trausti Guðbjörnsson
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík.
Sími: 686300. Auglýsingasimi: 18300
Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn
686392 og 687695, íþróttir 686495, tæknideild
686538.
Setning og umbrot: Tæknideild NT.
Prentun: Blaöaprent h.f.
Kvöldsímar: 686387 og 686306
Verð í lausasölu 35 kr. og 40 kr. um helgar. Askrift 360 kr.
Við þinglokin
■ Pingið sem lauk störfum sínum í gær verður
helst minnisstætt fyrir það að það stóð lengur fram
á vorið en nokkurt annað þing.
Þingfundir einkenndust af löngum umræðum,
einkum utan dagskrár. Margir þurftu að láta ljós
sitt skína og fjöldi flokka gerði það að verkum að
umræður teygðust úr hófi, jafnvel um hin smæstu
mál.
Samt er það svo að meginstörf þingsins fara ekki
fram á þingfundum. Hin raunverulegu þingstörf
fara fram á fundum nefnda og þingflokka.
Framanaf vetri gengu þingstörf hægt og um það
má ekki síst kenna þingmönnum stjórnarflokk-
anna. Þeir veltu málum fyrir sér viku eftir viku,
mánuð eftir mánuð og niðurstaða í mörgum
málum kom ekki fyrr en á síðustu dögum þingsins.
Þá var fundað dag og nótt og oft virtist sem lítil
yfirvegun ríkti. Úrslit mála urðu tilviljunum háð
og augnabliks stemmningar fleyttu jafnvel inn í
lagasöfn illa ígrunduðum hugmyndum.
Það er umhugsunarefni að þetta þing stóð
lengur en áður hefur þekkst. Þó að þingmenn séu
á launum þá hefur verið gert ráð fyrir því hingað
til að þeir nýttu sumartímann til þess að ná
tengslum við fólkið í landinu og kynna sér
atvinnulíf og mannlíf.
Langt þinghald einangrar þingmenn frá þjóðinni
og þeir verða óeðlilega háðir þeim þrönga hópi
manna, fulltrúa hagsmunasamtaka, sem hefur
atvinnu sína af því að hafa áhrif á þingmenn.
Eitt af því sem var jákvætt við þetta þing var að
samþykkt voru ný þingsköp sem takmarka mjög
utandagskrárumræðu og fyrirspurnartíma. Það er
nauðsynlegt á tímum þegar flokkar og flokksbrot
verða mörg og þingmannaskipti ör. Pá vill þingið
breytast úr löggjafarsamkomu í kynningarvett-
vang fyrir flokka og menn.
Helstu mál þingsins voru tvímælalaust laga-
frumvörp sem stuðla að nýsköpun í atvinnulífi s.s.
lög um þróunarfélag, Byggðastofnun og lög um
framleiðslu, sölu og meðferð landbúnaðarafurða.
Pá má nefna samræmdar aðgerðir í húsnæðismál-
um, en harma verður að húsnæðissamvinnufélög
fengu ekki lagalega viðurkenningu.
Af öðrum merkum tíðindum má nefna að
þingmenn samþykktu í einu hljóði friðarafstöðu í
nafni íslendinga þar sem m.a. er kveðið á um að
Island skuli ekki geyma kjarnorkuvopn.
Pá gleymum við ekki nýjum útvarpslögum sem
marka e.t.v. afdrifaríkari tímamót í íslensku
þjóðlífi en margan grunar. Að því máli hefði mátt
vinna af meiri yfirvegun og rósemi, en í því máli
og fleirum kom fram að þingmenn virðast um of
háðir þrýstingi utanaðkomandi afla.
Nú er spurt. Hvernig verður tíminn notaður
fram að næsta þingi? Reynsla vetrarins kennir
okkur að undirbúa þurfi mál betur og fyrr til þess
að unnt verði að dreifa vinnu þingsins og ákvörð-
unum þess yfir allan þingtímann. Því þarf strax að
hefja undirbúning að næsta þingi.
Það ætti að vera hægt. Friður ríkir nú í kringum
ríkisstjórnina. Nýir kjarasamningar hafa drepið á
dreif öllum bollaleggingum spekúlanta um nýjar
kosningar og allt bendir til þess að ríkisstjórnin
geti óhindrað tekist á við verkefni sitt.
Það verður hún að gera.