NT - 29.06.1985, Blaðsíða 8

Þórarinn Jóhanns-
son frá Ríp
Fæddur 21. jan. 1891.
Dáinn 14. júní 1985.
Þeim fer nú fækkandi sem
muna aftur fyrir síðustu alda-
mót. Einn þeirra Þórarinn Jó-
hannsson frá Ríp, tengdafaðir
minn, er nú fallinn í valinn.
Þórarinn var fæddur að
Skíðastöðum í Laxárdal að baki
hins reisulega Tindastóls 21.
jan. 1891. Sex vikna gömlum
var honum komið í fóstur hjá
Ragnheiði Eggertsdóttur og
Markúsi Arasyni, og ólst hann
að öllu leyti upp hjá þeim, fyrst
að Eyhildarholti og síðar að
Ríp í Hegranesi. Þau reyndust
honum sem bestu foreldrar og
mat hann þau meira en annað
fólk, sem hann kynntist á lífs-
leiðinni. Þau hjón dvöldu hjá'
honum meðan ævin entist þenn,
en þau önduðust háöldruð. Þór-
arinn tók við búi gömlu hjón-
anna að Ríp þegar kraítar
þeirra þurru.Áður fyrr hafði
verið tvíbýli að Ríp, en áríð
1931 tók Þórarinn við báðum
helmingunum og bjó síðan á
allri jörðinni þar til synir hans
tóku við búrekstrinum.
Ríp var erfið jörð í þá daga.
Heyskapur fór að miklu leyti
fram á bökkum Héraðsvatna og
allt var bundið og flutt á hestum
heim. Sú heybandsleið var bæði
löng og ströng og reyndi á þolrif-
in, bæði í mönnum og hestum.
Þórarni búnaðist vel á Ríp og
hefur atorka hans og dugnaður
vafalaust átt sinn þátt í því, en
fleira kom þó til. Hann varð
þeirra gæfu aðnjótandi að fá
hina ágætustu eiginkonu, Ólöfu
Guðmundsdóttur frá Ási í
Hegranesi, en þau gengu í
hjónaband á vordögum 1918.
Það reyndist honum mikið gæfu-
spor og hefur Ólöf staðið við
hlið hans íblíðu og stríðu síðan.
Hún lifir hann nú í hárri clli.
Ólöf og Þórarinn eignuðust tíu
börn, sem öll eru hin mannvæn-
legustu. Sum búa í Skagafirði
en önnur hafa flutt til fjarlægari
byggðarlaga. Ólöf og Þórarinn
munu nú eiga 92 afkomendur.
„Það viröist eins og við Ólöf
mín höfurn átt eitthvert erindi
sarnan," sagði Þórarinn við mig
nýlega, þegar hann var að segja
mér hvað þau ættu orðið marga
afkomendur.
Ríp var bæði þingstaður
hreppsins og kirkjustaður og
þar var því ávallt mikil gesta-
nauð. Öllurn sem að garði bar
tóku húsbændur með sömu
meðfæddu gestrisninni, og þó
að húsakynni væru fátækleg á
meðan búið var í gamla bænum,
bætti hjartahlýja húsráðenda
það fylliíega upp.
Þórarinn var lengst af ævi
fremur heilsuveill. Hann gekk
undir mikla læknisaðgerð 1924
og aðra 1954. Þrátt fyrir það var
hann atorkumaður til vinnu,
þegar heilsa hans leyfði, en nú
síðustu árin var hann þrotinn að
líkamlegum kröftum, en and-
lega var hann fullkomlega skýr
til hinstu stundar.
Hann var minnugur og kunni
frá ýmsu að segja frá gamla
tímanum, bæði frá mönnum og;
málefnum - frá því gamla ls-
landi, sem leið undir lok á
heimstyrjaldarárunum síðari,
um svipað leyti og menn á
mínum aldri voru að komast til
þroska. Þeim fækkar nú óðum
sem muna þá tíð, þegar Jón
Ósmann ferjaði fólk og fénað
yfir vestari ós Héraðsvatna eða
þegar ísinn á Vötnunum var
notaður sem þjóöbraut' til að
flytja jólaglaðninginn heim.
Við Þórarinn kynntumst ekki
fyrr en hann var þrotinn líkam-
legri heilsu. Ég minnist þess vel,
að við hjónín vorum von að aka
norður að Ríp, að minnsta kosti
einu sinni á hverju sumri, og
dvelja þar í nokkra daga hjá
Ólöfu og Þórarni. Stundum var
orðið nokkuð áliðið dags þegar
komið var að Ríp, en alltaf voru
þó gömlu hjónin vakandi og
tóku innilega á móti okkur. Nú
verður tómlegra að koma
norður, þegar Þórarinn er ekki
lengur við hlið Ólafar að taka á
móti ferðalúnum gestum. Síð-
astliðið ár dvöldu gömlu hjónin
hjá Þórði syni sínum og Sol-
veigu tengdadóttur á Sauðár-
króki.
Fyrr á þessu bjarta og fagra
vori sá ég Þórarinn í hinsta sinn.
Hann mun þá hafa rennt grun í
að endalokin væru skammt
undan og skömmu áður en hann
kvaddi mig sagði hann; „Þú
manst að skila þakklæti frá
mér til Þórðar míns og Solveig-
ar, fyrir allt sem þau hafa gert
fyrir okkur Ólöfu mína.“
Nú kveðjum við mætan mann
sem lokið hefur giftudrjúgu
starfi á langri ævi. Eg bíð þess
að góður Guð létti tengdamóð-
ur minni, Ólöfu missinn, sem
ég veit þó að í hennar huga er
aðeins tímabundinn. Börnum,
ættingjum og vinum votta ég
dýpstu samúð.
Ævar Jóhannesson.
Kveðjuorð
Mig langar til að skrifa nokk- •
ur kveðjuorð um afa minn,
Þórarinn Jóhannsson, bónda frá
Ríp, sem í dag verður jarðsung-
inn frá Rípurkirkju í Skagaíirði.
Afi var maður sem ég hef frá
fyrstu kynnum borið mikla virð-
ingu fyrir og litið upp til, og nú
þegar hann er allur, verður
minningin um hann fyrst og
fremst tengd slíkum tilfinning-
um.
Ég kom til sumardvalar á Ríp
í fyrsta sinni níu ára gömul og
var þar upp frá því meira og
minna í 11-12 ár.
Frá því að ég man fyrst eftir
afa, var hann heilsulítill, slæmur
til gangs og sjón og heyrn farin
að dofna. Ekki lét gamli maður-
inn jtetta á sig fá og var alltaf
þvílikt ljúfmenni í allri um-
gengni að undrún sætti. „Ég er
eins og góðu börnin, geri bara
eins og mér er sagt“, varð
honum stundum að orði, þegar
verið var eitthvað að vesenast
með hann. Hann fylgdist
spenntur með öllu því sem í
kringum hann var að gerast og
var óspar á spurningarnar, enda
var allt á hreinu hjá honum.
Skipti þar engu máli hvort verið
var að ræða sauðburðinn á Ríp
eða árangur barnabarns í skóla
- allt vissi afi. Hann hafði líka
svo gaman af að lifa, var svo
þakklátur fyrir tilveruna og
kunni svo vel að njóta hennar.
Margoft man ég eftir því að
hann kallaði á mig og sagði
eitthvað á þessa leið: „Komdu
hingað Sigga mín og lofaðu mér
að kyssa þig fyrir þetta“. Svona
var hann þakklátur fyrir það
sem fyrir hann var gert og
vanþakklæti var ég aldrei vör
við hjá honum.
Hlutur ömmu í lífi afa má
heldur ekki gleymast. Hún létti
undir með honum og tók þátt í
heilsuleysi hans, las fyrir hann
blöðin og endurtók fyrir hann
fréttir þær sem hann heyrði
ekki. Öll hennar tilvera hefur í
gegnum árin snúist kringum afa.
Það er víst óhætt að segja, að
þau háfi veitt hvort öðru þá
hamingju í 67 ára löngu hjóna-
bandi, sem allir sækjast víst
eftir. í þessu hjónabandi varð'
þeim tíu barna auðið og eru
afkomendur þeirra nú orðnir
milli 90 og 100 talsins.
í síðasta skiptið sem ég-hitti
afa vorum við að tala saman um
ýmislegt og inní umræðurnar
slæddist sú spurning, hvort hann
væri ekki ánægður nú, þegar
komið væri að leiðarlokum og
ferðin hefði gengið svona vel.
„Jú“, hann játti því og sagði að
það væri vissulega guðsþakkar-
vert hversu vel til hefði tekist.
Þakklæti væri honum efst í huga
og þakklæti var líka það sem
hann bað fyrir til allra sem hlut
áttu að máli, kvöldið sem hann
andaðist.
Eftir að fjölskyldan varð svo
stór sem raun ber vitni, varð
það afa mikið keppikefli að
reyna að halda henni saman svo
sem kostur var. Ríp var í þessari
viðleitni hans sannkallað ætt-
aróðal og þangað kom meginh-
luti ættarinnar árlega eða oftar
til að heimsækja ömmu og afa,
svo og önnur ættmenni. Þar var
því ætíð fjölmennt og mikið um
að vera og þannig var það
einmitt sem amma og afi vildu
hafa það. Allar heimsóknir voru
vel þegnar og þakkarverðar.
Fyrir rúmlega fjórum árum
gerðist sá hörmulegi atburður
á Ríp, að Olöf Þórðardóttir,
sautján ára gömul dóttir Þórðar
Þórarinssonar, varð bráðkvödd
heima hjá sér. Hafði hún nýlega
eignast dóttur. Enginn kunni
skýringar á þessum atburði og
sorgin lagðist geysilega þungt á
nánustu skyldmenni. Gömlu
hjónin á Ríp voru niðurbrotin
og afi sagði við mig, að hversu
mikið hefði hann ekki viljað
gefa fyrir að fá að fara í stað
Ólafar. Amma varð fyrir áfalli
stuttu síðar - á svo skömmum
tíma breyttist svo margt.
En afi sá sýn, sem veitti
a.m.k. honum fullnægjandi
skýringu á dauðsfallinu. Ójarð-
nesk vera kom til hans og sagði
honum að Ólöf hefði verið köll-
uð burt svo skyndilega af sér-
stakri ástæðu. Atburðurinn
hefði ekki mátt gerast fyrr, því
að hún varð að fæða af sér
dóttur hér á jörðinni áður en
hún færi. Þessi dóttir yrði lifandi
eftirmynd móður sinnar, for-
eldrum Ólafar sálugu til hugg-
unar í harmi þeirra. Sjálf þurfti
Ólöf hinsvegar að fara, því að
hún varð að fá ákveðinn „að-
lögunartíma", og svo átti hún
að taka á móti afa sínum og
ömmu, þegar þeirra tími kæmi.
Hjá afa er sá tími nú kominn.
94urra ára hefur hann þreyttur
lokið göngu og verðskuldar
hvíld. Eg veit að hann hefði
heldur kosið að falla að hausti
til - méð grösum og skepnun-
um, en engin ræður sínum næt-
urstað.
Ferð hans jarðneska líkama
lýkur nú á þeim stað, sem hann
helgaði krafta sína og lífsstarf,
ættaróðalinu, Ríp. Þar verður
hann lagður við hlið fósturfor-
eldra sinna, Ragnheiðar og
Markúsar í Rípurkirkjugarði.
Mig langar að þakka afa góða
samfylgd og votta ömmu inni-
legustu samúð. Guð veri með
henni á þessari stund, sem hún
hefur kviðið svo lengi.
Hér hvílast þeir, sem þreyttir
göngu luku
íþagnar brag.
Eg minnist tveggja handa, er
hár mitt struku
einn horfinn dag.
Og ég sem drykklangt drúpi
höfði
yfir dauðans ró,
hvort er ég heldur hann, sem
eftir lifir,
eða liinn sem dó?
Steinn Steinarr.
Sigga.
Laugardagur 29. júní 1985 8
Ingveldur Magnúsdóttir
Ijósmóðir Vorsabæ
í dag fer fram frá Ólafsvalla-
kirkju jarðarför Ingveldar
Magnúsdóttur frá Vorsabæ á
Skeiðum, en hún lést á Sjúkra-
húsi Suðurlands 21. júní s.l.
eftir stutta legu þar.
Er mér bæði Ijúft og skylt að
minnast þessarar frænku
minnar, svo mikið á ég henni að
þakka.
Ingveldur var fædd á Eyrar-
bakka 1. mars 1891 og var því
94 ára, þegar hún lést. Foreldrar
hennar voru þau hjónin Magnús
Brynjólfsson Bjarnasonar frá
Laugardælum og Friðsemd
Eiríksdóttir frá Vorsabæ. For-
eldrar Friðsemdar voru þau
Eiríkur Hafliðason frá Birnu-
stöðum og Ingveldur Ófeigs-
dóttir hins ríka í Fjalli, en sá
frændgarður - Fjalls - Birnu-
staða - og Reykjaættir eru fjöl-
mennar á Skeiðum.
Friðsemd hafði átt við marg-
víslegt mótlæti að stríða þar til
hún kynntist Magnúsi, sem
reyndist henni vel. Stundaði
hann vinnu við Lefoli verslunina
á Eyrarbakka og sjóróðra en
kaupavinnu á sumrin - og kom-
ust þau hjónin sæmilega af, eftir
því sem gerðist á þeim tíma.
Sumarið 1891 fóru þau hjónin
upp að Vorsabæ með Ingveldi
þá aðeins 19 vikna gamla, en
þar bjuggu Helga, systir Frið-
semdarog Jón Einarsson, bóndi
hennar. Var Magnús þar í
kaupavinnu um sumarið. Frá
fjögurra ára aldri er Ingveldur
svo í Vorsabæ á sumrin í fóstri
hjá þeim Jóni og Helgu, en
móðir hennar hjá Eiríki, bróður
sínum, í Miklholti og faðir
hennar í kaupavinnu. En eftir
fermingu, þá 14 ára að aldri
kemur Ingveldur alkomin að
Vorsabæ. Olu þau Jón og Helga
hana upp eins og dóttur sína,
enda virti hún þau mikið
Hér í Vorsabæ lifði Ingveldur
og starfaði síðan - hjá þremur
kynslóðum, lengst hjá foreldr-
um mínum, þeim Eiríki Jóns-
syni og Kristrúnu Þorsteinsdótt-
ur og síðast hjá Helgu systur
minni. Það starf verður aldrei
metið eða þakkað að verðleik-
um. Ingveldur var rösk til vinnu
og áhugasöm, hvort sem var við
heyskap eða mjaltir og mikill
dýravinur. En nokkra sérstöðu
hafði hún á heimilinu miðað við
það sem þá tíðkaðist, og verður
nú að því vikið.
Það hefur löngum þótt göfugt
starf að hjálpa sængurkonum og
orðið ljósmóðir er táknrænt og
eitt fegursta orð íslenskrar
tungu. Svo virðist sem konum í
þessari ætt hafi verið starfið
hugleikið og þær verið nærfærn-
ar við sængurkonur. Er til sú
saga í ættinni, að Ingveldur
Ófeigsdóttir, ömmu Ingveldar,
hafi fundist í draumi hún hjálpa
huldukonu í barnsnauð, og hún
svo mælt um, að hún og niðjar
hennar yrðu lánsamar í starfi.
Nokkuð var, að hún hjálpaði
mörgum konum og var leitað til
hennar þótt hún væri ekki lærð
ljósmóðir. Helga Eiríksdóttir,
dóttir hennar tók við af henni.
Hún var lærð ljósmóðir og
gegndi því starfi lengi í Skeiða-
hreppi, eða í um 40 ár. Og
þegar hún fór að eldast hvatti
hún Ingveldi, systurdóttur sína
til að læra ljósmæðrafræði.
Ingveldur fór á Ijósmæðra-
skólann í Reykjavík haustið
1916 og lauk þar námi á 6
mánuðum. Skólanum stjórnaði
þá Guðmundur Björnsson,
landlæknir og hafði með hönd-
um bóklega kennslu, en Þórunn
Björnsdóttir, ljósmóðir, kenndi
sjálf yfirsetustörfin.
Ingveldur tók svo við ljós-
móðurstarfinu vorið 1917. Var
umdæmi hennar Skeiðahreppur
og fremstu bæir í Biskupstung-
um og Gnúpverjahreppi.
Gegndi hún því starfi til ársins
1945, eða í 28 ár - og höfðu þá
Ijósmæður setið í Vorsabæ í nær
því heila öld. Alls tók Ingveldur
á móti 158 börnum, 86 svein-
börnum og 72 meybörnum og
því átt sinn þátt í að hjálpa til
lífs og ljóss flestum Skeiða-
mönnum, sem nú eru miðaldra.
Ingveldur var greind kona og
minnisgóð og sagði vel frá. Æsku-
árin, fyrst á Eyrarbakka og
síðar í Vorsabæ, voru henni
ofarlega í huga og kunni hún
þar frá mörgu að segja. Þá var
hún vel verki farin og hög í
höndum og vettlinga prjónaði
hún fram að því síðasta. Hún
keypti prjónavél ung að árum
og prjónaði allt fyrir heimilið,
en það kom sér vel á þeim tíma.
Einnig tók hún prjón og leituðu
margir til hennar í því efni.
Ingveldur átti eina alsystur,
Guðrúnu, húsmóður í Reykja-
vík og einn hálfbróður, Kjartan
Stefánsson, bónda í Flagbjarn-
arholti í Landssveit. Var mjög
kært með þeim systkinum og
Ingveldur heimsótti þau oft
meðan þau voru á lífi, og síðar
börn þeirra en við þau batt hún
mikla tryggð.
Hagur æskuheimilisins í
Vorsabæ og velferð okkar
systkinanna var Ingveldi fyrir
öllu og þar vildi hún starfa og
eyða ævikvöldinu. Svo er Helgu
systur fyrir að þakka að henni
varð að ósk sinni, því að frá
Vorsabæ þurfti hún ekki að fara
nema stuttan tíma í lokin. Helga
veitti henni húsaskjól ásamt
þeirri nærfærni og umhyggju
sem hún þarfnaðist og var henni
svo mikils virði.
Ingveldur giftist ekki og átti
■ Eins og sjá má á meðfylgjandi mynd er Stóra fiskabókin geysimikið rit og á bókarkápu er mynd af
íslenska þorskinum.
Frá vinstri Gísli Blöndal framkvæmdastjóri Veraldar, Gunnar Jónsson fískifræðingur og Þorsteinn
Thorarensen, en tveir síðasttöldu sáum um útgáfuna.
Stóra f islcabókin
■ Bókaklúbburinn Veröld
hefur gefið út fimmtu bókina í
bókaflokki um lífið á jörðinni.
Bókin sem nú er komin út er
„Stóra fiskabók Fjölva“ en áður
hafa komið út: Stóra f uglabók-
in, Stóra skordýrabókin, Stóra
blómabókin og Stóra þróunar-
bók mannsins.
Stóra fiskabókin er skrifuð af
tékkneska fiskafræðingnum
Stanislav Frank en þýdd og
staðfærð af Gunnari Jónssyni
og Þorsteini Thorarensen, og
hefur það verk tekið nokkur ár.
í fréttatilkynningu frá Veröld
segir að „í Stóru fiskabókinni er
lögð áhersla á að útskýra þróun-
arsögu fiskanna hvernig þeir
fyrstu urðu til upp úr lægri
dýrum, hvernig brjóskfiskarnir
þróuðust og síöar komi til bein-
fiskarnir í óþrotlegri fjöl-
breytni.“
Bókin er 600 bls. að stærð og
prýdd fjölda mynda.