NT - 02.08.1985, Side 7

Þorgeir Kjartansson:
Vettvangur
Ævintýraeyjan
■ Fyrirsvosemhálfriannarri
öld sigldi þrímastra skúta lens
inn Faxaflóann; í sólskini aö
sagter. Innanborðs vareinvala
lið vísinda-, lista- og ævintýra-
manna. Stigu þeirá land, þess-
ir úrvalsmenn og hneigðu sig
fyrir hnípinni þjóð og nokkr-
um miskotrosknum embættis-
mönnum.
Þarna var kominn Paul Gai-
mard, sá er kynnti sig sem Pál
Pálsson; einstæður dugnaðar-
forkur eða axjónmaður, haf-
andi í eftirdragi nokkra af
merkustu vísindamönnum
Frakka á þessum tíma, að
ógleymdum Ágústi Mayer list-
málara og kvennagullinu
Marmier sem var rithöfundur í
hjáverkum.
Þessir karlar voru hingað
komnir til að gera eina allsherj-
arúttekt á eyjunni bláhvítu og
skeggjum þeim er hana
.byggðu.
Áður en þeir lögðu upp,
höfðu þeir kallað saman alla
fremstu vísindamenn
Frakklands, - og reyndar utan
Frakklands, svo sem land-
fræðinginn þýska von
Humboldt, - til skrafs og ráða-
gerða, svo að úttekt þessi
mætti verða sen nákvæmust og
vandlegust. Þá skrifuðu þeir
Jóni nokkrum Sigurðssyni sem
var 23ja ára námsmaður í
Kaupmannahöfn og fengu til
baka ítarlegar upplýsingar um
hugsunarhátt og umgengnis-
venjur íslendinga, sem og
ábendingar um hverja væri
ráðlegt að tala við.
Þessi íslandsferð var m.ö.o.
eins vendilega undirbúin og
kostur var, enda gekk hún öll
að óskum.
Telja sumir þetta vera upp-
hafið að einstæðu milliríkja-
ævintýri, sem ekki sé enn séð
fyrir endann á, cn aðrir álíta
að för Páls Gaimard liafi ein-
ungis verið útsmoginn leikur
Frakka í nýlendurefskák stór-
veldanna, - og segja sem svo,
að landgráðugir herforingjar
hafi þarna sent góðviljaðan
betriheimsboðanda á undan
sér til að undirbúa jarðveginn
fyrir valdatöku.
Þetta atriði mun reyndar
vera eitt helsta deiluefni ís-
lenskra fræðimanna um þessar
mundir og ekki laust við að
franskir kollegar þeirra séu
farnir að klóra sér í skegginu
og spyrja sömu spurninga.
Heimspekingurinn Claude-
Levy Strauss álítur aftur á móti
að sögn Sig. Jónssonar líffræð-
ings í París að meginástæða
fyrir ferð Gaimards hafi verið
áhugi á þjóðtrú, þjóðsögum og
goðafræði íslendinga, að
ógleymdum gullaldarbók-
menntunum, þ.e. íslendinga-
sögunum.
Þess má geta að Einar
Pálsson, einn af sérfræðingum
okkar í þeim efnum er á sama
máli og Levy-Strauss.
En hver svo sem ástæðan
var fyrir hingaðkomu Páls Gai-
mard, þá er eitt víst: Þetta var
góður gestur. Ekki aðeins
hann skálaði við höfðingja
heldur var sú virðing sem hann
sýndi íslenskri alþýðumenn-
ingu ósvikin. Þetta var forvit-
inn maður, einlægur og kurt-
eis. Slíkri framkomu hafði fólk
ekki átt að venjast af hálfu
útlenskra, því dönskum oflát-
ungum hafði tekist að telja
flestum sem heyra vildu trú um
að hér væri einungis að finna
fáfróða molbúa.
Yfirreið Páls og hans kump-
ána stóð heilt sumar og þeir
komu víða við. Afraksturinn
var, í stuttu máli, endurheimt
sjálfsvirðing fólks, sem öld eft-
ir öld hafði mátt búa við
kúgun, skort og fyrirlitningu.
Þetta var upphaf sjálfstæðis-
baráttu.
í þann mund er Páll sáði til
gagnkvæmrar virðingar milli
ólíkra þjóða , voru félagar
hans, Jónas Hallgrímsson, Jón
Sigurðsson og fleiri mætir
menn að brýna sín andans
sverð fyrir atlögurnar í danska
drekann.
Allir vita hvernig fór; ef
einhverjir vita ekki er þeim
ráðlagt að spyrja þá sem vita.
Hálfu fjórða ári síðar kemur
saman í Kaupmannahöfn á
köldu janúarkvöldi, einn
góðra vina flokkur: Páll Gai-
mard og 38 íslendingar, flestir
námsmenn, þ.á.m. maðurinn
bakvið tjöldin, sá sem lagði
Páli línurnar og hét Jón Sig-
urðsson.
Ef einhver veit ekki hver
hann er, þá lifir alténd minning
hans á fimmhundruð-kallinum
okkar rauða.
Nú, þessir menn kætast sam-
an og skrifa síðan allir nöfn sín
á blað. Þetta blað er nú fundið
í París og mun vera hið eina í
heiminum þar sem undirskrift-
ir forvígismanna íslenskrar
sjálfstæðisbaráttu eru saman
komnar. Fundarmaður
plaggsins, Sigurður Jónsson
líffræðingur í París, hefur lýst
áhuga á að færa það þjóðinni
að gjöf.
Þó að þetta plagg bæti í
sjálfu sér ekki miklu við hina
svokölluðu staðreyndaþekk-
ingu á fortíð okkar, þá er ekki
þar með sagt að það geti ekki
haft sína þýðingu.
Að mínu mati er mikilvægi
plaggsins í senn táknrænt og
tilfinningalegt. Sá sem stendur
andspænis því hefur möguleika
á að lifa sig inn í hina sögulegu
stund.
Hvernig skyldi þessum ólíku
mönnum sem þarna komu
saman hafa liðið? Hvað hugs-
uðu þeir? Hverjar voru vonir
þeirra? Hvaða hugsjónir vildu
þeir hefja á loft? Hvert var
ákall. þeirra til framtíðarinn-
ar? - Til okkar?
Góð leið til að leita svara við
þessum spurningum er að
gaumgæfa skáldskap Jónasar
Hallgrímssonar. Ljóðlist hans
hrærði menn til einingar og
fékk þá til að gleyma öllum
ágreiningi um stundlegsmáatr-
iði. í þessari góðu veislu sungu
menn: „Þú stóðst á tindi Heklu
hám... “ og að þeim söng lokn-
um þýddi dr. Finnur Magnús-
son veisluhöldur kvæðið yfir á
latfnu fyrir Pál Gaimard. Segir
sagan að Páll hafi tárast.
Þessi herlæknir var hinum
íslensku menntamönnum ann-
ars mikil hjálparhella; hlustaði
á óskir þeirra og bar þær upp
við konung. Prestaskóli var
stofnsettur hér fyrir tilstuðlan
hans og er þá aðeins eiit talið
af mörgu góðverkinu. Þessi
maður virðist hafa verið
óþreytandi við að koma öðrum
í skilning um að í íslenskum
menningararfi fælist slíkt dýr-
mæti, að allt væri á sig leggj-
andi og öllu til fórnandi, svo að
þessi þjóð fengi svigrúm til að
ávaxta þann arf.
Slíkri framkomu hafði fólk
ekki átt að venjast af hálfu
útlenskra, því dönskum oflát-
ungum hafði tekist að telja
flestum sem heyra vildu trú
um að hér væri einungis að
finna fáfróða molbúa.
Föstudagur 2. ágúst 1985 6
■ Paul Gaimard.
Þetta gerðist fyrir bráðum
einni og hálfri öld.
Nú er árið 1985 og hér á
landi er staddur hópur franskra
ævintýra-.lista- og vísinda-
manna. Áð sögn leiðangurs-
stjóranna Luc Federmayer og
Sophie Bachelier, er ætlun
þeirra að gera eina umfangs-
mikla úttekt á oss og voru
landi.
Meðal annars gera þau
ævintýramynd fyrir franska
sjónvarpið, en einnig fræðileg-
ar og vísindalegar úttektir.
Jarðhiti, bergmyndun,
menning og listir eru meðal
annars á dagskrá.
Hér er kjörið tækifæri fyrir
þá sem áhuga hafa, að leggja
þessu fólki lið. Þau eru ekki
síður kurteis en Páll Gaimard
og félagar, og af einlægni og
forvitni eiga þau nóg.
Hér með er því auglýst eftir
íslendingum (og alveg eins út-
lendingum) sem vilja styrkja
fransk-íslenska samvinnu á
sem flestum sviðum, í þeirri
von að sá ávöxtur sem þetta
starf mun bera verði ekki síðri
en sá er íslendingar uppskáru
á ofanverðri 19. öldinni í fram-
haldi af komu hins góða gests.
Síminn er 33671.
Þorgeir Kjartansson
Þessi maður virðist hafa ver-
ið óþreytandi við að koma
öðrum í skilning um að í ís-
lenskum menningararfi fæl-
ist slíkt dýrmæti, að allt væri
á sig leggjandi og öllu til
fórnandi, að þessi þjóð fengi
svigrúm til að ávaxta þann
arf.
Mokum f iskinum upp og græðum!
Nýr frjálshyggjupostuli
■ Frjálshyggjan á miklum
uppgangi að fagna enda mála
sannast aðeinstaklingsframtak
og markaðshyggja cru væn-
legri til framfara og bættra
lífskjara en miðstýring og
ofstjórn. í gær ruddist fram á
ritvöllinn nýr andstæðingur
miðstýringar og hömlulausrar
ofstjórnar.
í skeleggri grein sem þessi
nýi frjálshyggjumaður ritar
segir m.a.: „Þessir möguleikar
eru ekki síst í sjávarútveginum
en þar ríkir nú afturhaldsstjórn
og ofstjórn sem lamar allt
frumkvæði, vilja og getu til að
takast á við ný verkefni.“
„Jafnframt benda þeir á að
ofstjórnarkastið sem nú ræður
ríkjum í sjávarútvegsráðu-
neytinu sé lamandi á allt frum-
kvæði.“
„Ofstjórnarræðið birtist
hvað skýrast í yfirstjórn fisk-
veiða...“
„Ofstjórnar og afturhalds-
viðhorfin valda því að hvergi
er minnsta hvatning til fyrir
fyrirtækin til að leggja í
nýjungar..."
„Þó var þetta borðleggjandi
fyrirtæki með stórfelldan hagn-
að og markað fyrir afurðir.“
„Verst er þó kannski það að
þessi ofstjórnar og afturhalds-
stefna, sem bannar mönnum
að bjarga sér...“
Sá sem hér mundar stílvopn-
ið er hvorki meira né minna en
Svavar Gestsson formaður Al-
þýðubandalagsins og er þetta
fyrsta grein undir heitinu „Ný
sókn“ og birtist í málgagni
sósíalisma m.m.
Milljarðar
Þegar nú formaðurinn hefur
loksins séð ljósið eru engar
neyðarráðstafanir á dagskrá,
eins og þegar hann og félagar
hans sátu sjálfir í stjórn og
sömdu drög að neyðarúrræð-
um til fjögurra ára.
Nýja sóknin á greinilega að
vera laus við alla miðstýringu
og frjáls fyrirtæki eiga að fá að
njóta sín og talað er um mark-
aði og hagnað af dulítilli vitglóru
og takið eftir, nú er það ekki
„gróði“ heldur hagnaður og er
af hinu góða.
Og fyrirsögnin er ekkert
slor. Milljarðar-þúsundir,
stendur þar. Maður sér fyrir
sér mynd af Jóakim frænda
með dollaramerkið í augunum
þegar svona ber fyrir augu. Og
svo á að hefja nýja sókn í leit
að mörkuðum og milljarðarnir
flæða.
Græðginni eru takmórk
sett
Að einu leyti gengur for-
maðurinn feti framar en aðrir
frjálshyggjumenn. Þeir viður-
kenna, flestir hverjir, að
minnsta kosti í orði, að ekki
beri að ganga of langt í eyðingu
náttúruauðlinda og að græðg-
inni séu einhver takmörk sett.
En ekki þeir, sem eru orðnir
kaþólskari en páfinn. Allt „of-
stjórnaræðið" sem formanni
Alþýðubandalagsins er svo
tíðrætt um í útlistun sinni á
hvernig fara eigi að því að
mata krókin, er kvótakerfið
sem var til að vernda fiski-
stofna.
Stjórnlyndi eða
varnaraðgerðir
Ofstjórnaræðið í yfirstjórn
fiskveiða er allt runnið undan
rifjum stjórnlyndra manna í
sjávarútvegsráðuneytinu og
minnist formaðurinn hvergi á
það í sinni nýju sókn til gullald-
ar, að þar sé um að ræða
ráðstafanir til að eyða ekki
heilum fiskistofnum og þar
með að tryggja áframhaldandi
sjávarútveg um ókomna
tíð.
Nú á að sleppa öllu lausu og
taka inn skjótfenginn gróða.
Fiski nú hver sem betur getur,
eflum markaðssóknina og gef-
um skít í fiskvernd, er hinn nýi
boðskapur.
Föstudagur 2. ágúst 1985 7
________Vettvangur______
Klassískt rit í endurútgáf u
■ Aurelius Augustinus: Vom
Gottesstaat (De cicitate dei).
Buch 1 bis 10 xxxii 622 bls.
Buch 11 - 22 xxxii - 1018 bls.
Aus dem Lateinischen íiber-
tragen von Wilhelm Thimme.
Eingeleitet und kommentiert
von Carl Andresen.
Fá rit fornaldarmanna höfðu
jafnmikil og langvinn áhrif á
hugmyndaheim kristinna
manna á miðöldum og rit Ág-
ústínusar kirkjuföður, Um-
guðsríki. Tilefni þess var að
Ágústínus taldi þörf á máls-
vörn kristninnar, en er Vest-
gotar hertóku Rómaborg árið
410 e.Kr. flýðu margir Róm-
verjar suður yfir Miðjarðarhaf
til Norður-Ámeríku. Ýmsir
þeirra kenndu kristnum mönn-
um um ósigur Rómverja, töldu
hann stafa af því að fólkið
blótaði ekki lengur hina fornu
guði. Ótrúlega margir kristnir
menn lögðu trúnað á þessar og
þvíumlíkar staðhæfingar og
þótt í mörgum kristnum
mönnum, sem brestir heyrðust
í söfnuðunum.
Þá var það að Ágústínus
gekk fram fyrir skjöldu og hóf
að rita verk sitt: Um guðsríki.
Þar andmælir hann fyrst þeirri
skoðun að fall Rómverja væri
kristnum mönnum að kenna
og eru þeir kaflar, sem um
þann þátt fjalla og eru eins
konar varnarræða fyrir kristn-
ina meginhluti fyrra bindis
þessarar útgáfu. En Ágústínus
hélt áfram og linnti ekki fyrr
en hann hafði dregið upp mikla
mynd af heimsdramanu, þar
sem hann taldi að baráttan
stæði á milli tveggja meginafla,
guðsríkisins, þar sem kær-
leikurinn og guðsástin tryggði
mönnum eilíft líf, og hins veg-
Aurelius Augustinus
Vom Gottesstaat
Buchl bís 10
ar ríkis djöfulsins, ciritas
diaboli, en það studdu þeir,
sem fordæmdir voru. Vita-
skuld hlaut þessum átökum að
ljúka með sigri hins góða, en
áður en til þess kæmi voru
mikil átök fyrir höndum.
Ágústínus vann árum saman
að þessu mikla ritverki sínu,
lauk því að sögn árið 426. Eins
og áður sagði hafði ritið gífur-
leg áhrif á heimsmynd og allan
• ■ - Svo sem ég tel engar spurn-
ingar eða gátur geta verið
óleysanlegar, munu engar
lausnir heldur geta verið
endanlegar þannig, að ekki
muni framar vakna nýjar
spurningar. Hvað „Lausn gát-
unnar“ snertir, þykir mér því
að aðalatriðið hljóti ætíð að
verða, að komizt verði á leið-
ina fram, en það tekst aðeins
fyrir það að hitta á rétta
byrjun. Þannig komst Kópern-
ikus forðum á leiðina fram,
þegar honum tókst loks að
leiðrétta skilning sinn á göngu
sólarinnar, en það tókst hon-
um á þá leið að gera sér grein
fyrir að um engan gang hennar
er að ræða. Mætti víst segja að
þessi leiðrétting hans hafi verið
upphaf hinnar vísindalegu
heimsfræði, sem svo smám
saman hefur verið að þoka
fram, og hefur það þó ekki
gerzt án mistaka og afturkippa.
Gerðist slíkt þannig, þegar á
þessari öld (um 1930) var farið
að halda því fram sem óhrekj-
anlegri vísindaniðurstöðu, að
plánetusólir, eins og vor sól
óneitanlega er, væru alger fá-
gæti, og mætti fleiri slík dæmi
nefna. Er eitt sú staðhæfing,
sem kennd er við frægasta
vísindamann aldarinnar, að
ekkert geti farið fram úr hrað-
fleygi ljósgeislans, og mun sú
staðhæfing nú af sumum virt-
um fræðimönnum ekki lengur
vera talin alveg held.
Varðandi vísindalega þekk-
ingu og skilning á lífinu og eðli
þankagang kristinna manna á
miðöldum, en þó fer því fjarri
að hér sé um nokkurt óaðfinn-
anlegt meistaraverk að ræða.
Hugsun höfundar er að sönnu
skörp og rökvís, en ritið er
laust í reipum og hugtakanotk-
un er stundum nokkuð á reiki.
Má hvort tveggja kallast eðli-
legt þegar tillit er tekið til þess
að ritið var samið á löngum
tíma og að mestu í ígripum.
þess, þykir mér sem stærsta
skrefið hafi verið stigið fram,
þegar fyrst var hér farið að tala
um lífgeislun á milli stjarn-
anna, heimssamband lífsins,
en íslenskur maður varð til
þess að gera það uppúr fyrsta
tug aldarinnar. Var upphafið
þar, að maður þessi hafði gert
sér Ijóst sambandseðli svefns-
ins og það, að undirrót drauma
sofandans væri ævinlega vöku-
líf einhvers annars. Þurfti hann
auðvitað til þess að fara að
tala um slíkt að hafa komizt að
raun um hugsana- og skynja-
flutning milli manna. Og hér
þurfti meira en það. Til þess að
fara að tala um lífsambönd á
milli sólhverfa og vetrar-
brauta, þurfti hann að hafa
gert sér ljóst, að stundum beri
það fyrir dreymandann, sem
ekki hafi getað gerzt eða verið
séð á þessari jörð. En til slíks
má (elja framandi himinsýnir
og margt fleira.
Fyrir tíu árum gaf ég út litla
bók sem ég nefndi „Drauma
og svefn“ og var meining mín
með því fyrirtæki að styðja
þessa niðurstöðu um sam-
bandseðli svefnsins og sam-
kynjunar eðli draumanna.
Hafði ég þá um marga áratugi
þaulprófað og hugleitt hana,
með þeim árangri að verða æ
sannfærðari um raunveruleik
hennar. Hefir um þessa bók
mína hvergi verið skrifað svo
ég viti, fyrr en ég sjálfur geri
það nú.
Geri ég hér að vísu ekki
Eins og vænta má hefur rit
Ágústínusar verið gefið út oft-
ar en tölu verði auðveldlega á
komið. Það hefur komið út í
glæsiútgáfum, ódýrum al-
menningsútgáfum og öllum
gerðum þar á milli. Þessi út-
gáfa er ætluð almenningi í
þýskumælandi löndum og hef-
ur það til síns ágætis að vera
handhæg.
Jón Þ. Þór
lausnir
annað en geta þess, að þar
segir frá ýmsum raunveruleg-
um og ólognum dæmum, sem
færa óhrekjanlegar sannanir
fyrir nefndum niðurstöðum.
Einnig er í bók þessari lítillega
sagt frá viðbótaskilningi af
minni hálfu, og skal hér nú, að
mestu orðrétt, tekið upp það
sem segir í niðurlagi bókarinn-
ar:
„Hjá vakandi manni má
segja, að atburðir þeir er fyrir
hann ber og hann skynjar, leika
beint á strengi minninga hans
eða vitundar. Hjá sofandi
manni verður þetta hinsvegar
með öðrum hætti: Minninga-
eða vitundarstrengir sofandi
manns taka aðeins undir með
minninga- eða vitundar-
strengjum vakandi manns.
Verður af þessu auðskilin sú
rangtúlkun hans, að um eigin
minningar hans hafi þar verið
að ræða. Hinn sofandi maður
skynjar aðeins skynjanir ann-
ars eða annarra. Og nú ætla ég
hér að síðustu að víkja að
einni lítilli athugun minni, en
hún er, að komið hefur fyrir
mig, að muna ekki hvort
eitthvað bar fyrir mig í draumi
eða ég lifði það í vöku. Slíkt
kemur hinsvegar aldrei fyrir
að ég blandi þannig saman því
sem ég hef lifað og því sem ég
hefi aðeins hugsað. Og er þetta
nokur stuðningur við það, að
draumar séu ekki einungis
hugarburður dreymandans.“
Þorsteinn Jónsson
á Úlfsstöðum
Þorsteinn Jónsson á Úlfsstöðum:
Spurningar og
Bannað að bjarga sér
En farið hefur fé betra þótt
þorskurinn og aðhaldið hverfi.
„..ofstjórnar- og afturhalds-
stefnan sem bannar mönnum
að bjarga sér...“ er greinilega
ekki í neinum takti við náttúru-
vísindin, að áliti formannsins.
Hann er búinn að ákveða að á
næstu misserum gangi ógnar-
legar síldartorfur á íslandsmið
og þá verði hægt að veiða fimm
hundruð þúsund tonn af silfri
hafsins árlega. Þá verður stand
á Goddastöðum, því hvergi er
unnið að undirbúningi þeirra
veiða.vinnslu eða markaðsleit.
í Moskvu tóku þeir fram
fyrir hendurnar á almættinu
fyrir nokkrum dögum, sögðu
veðurguðunum stríð á hendur,
og komu í veg fyrir að það
blotnaði í öllum litlu og frið-
sömu allaböllunum, sem þar
fagna sósíalöskum friði. Áð-
vífandi regni var bægt frá og
sólin skein á Kremlarmúra og
friðinn hvernig svo sem náttúran
ætlaði að haga sér.
Stjóm náttúrunnar
Með svipuðum hætti hefur
Svavar tekið að sér stjórn fiski-
gangna. Hann hefur ákveðið
að eftir nokkur misseri verði
svartur sjór af síld á íslands-
miðum og því eigi að hætta
öllu ofstjórnaræði varðandi
þorskveiðar, en snúa sér af
alefli að því að virkja markaðs-
lögmálin.
Þegar síldin kemur að skip-
an formannsins mun hún skila
milljörðum króna í þjóðarbú-
ið, en þá verður líka strax-
undirstrikað í málgagninu - að
fara að undirbúa móttöku og
markað. Hægt verður að auka
hagvöxt um 12-15% á grund-
velli sjávarútvegsins, stendur í
'Nýju sókninni.
Bjartsýni er góðra gjalda
verð, en ekki sakar þótt eitt-
hvað slæðist með af raunsæi.
Það er vægast sagt talsverður
misskilningur að halda því
fram að fiskveiðikvótinn sé
einvörðungu settur til að þeir
hjá sjávarútvegsráðuneytinu
fái útrás fyrir stjórnsemi sína.'
Kvótakerfið er til komið vegna
ofveiði og hættu á útrýmingu
fiskistofna og er sett af færustu
manna yfirsýn, vísindamanna
sem annarra, sem ætla má að
viti eitthvað um fisk og fisk-
veiðar.
Auðinn á þurrt
En stjórnun fiskveiða er
náttúrlega í andstöðu við
markaðslögmál frumskógarins
og þar með hina nýju stefnu
formannsins. En guð láti gott
á vita að hann ætlar nú að veita
stjórnvisku sinni og valdi yfir
náttúrunni til að smala síld
upp að landinu og færa volaðri
þjóð milljarða á milljarða
ofan. En aðeins ef markaðs-
málunum verði komið í æski-
legt horf, og að sjávarútvegs-
ráðuneytið láti af miðstýring-
aráráttu sinni og hætti að
banna mönnum að bjarga sér.
Þessi fyrsta grein um sókn-
ina nýju fjallar aðeins um sjáv-
arútveginn. Þar er lagst gegn
öllum boðum og bönnum af
hálfu hins opinbera en hver á
að bjarga sér eftir bestu getu
til að sækja sér gull í greipar
Ægis og nýjar aðlindir boðað-
ar. Fyrirtæki eiga að skila
hagnaði og markaðslögmál að
gilda.
Jón Baldvin má aldeilis fara
að vara sig og stuttbuxnadeild-
inni dugir ekki lengur að hrópa
báknið burt, en getur bætt við
auðinn á þurrt, ef hún kærir sig
ekki um að hafa Svavar Gests-
son hægra megin við sig í
stöðunni.
Oddur Ólafsson
Málsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútiminn h.f.
Ritstj.: Helgi Pétursson
Framkvstj.: Guðmundur Karlsson
Auglýsingastj.: Steingrimur Gislason
Innblaðsstj.: Oddur Ólafsson
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavik.
Simi: 686300. Auglýsingasimi: 18300
Kvöldsimar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn
686392 og 687695, iþróttir 686495, tæknideild
686538.

iV>T
Setning og umbrot: Tæknideild NT.
Prentun: Blaðaprent h.f.
Kvöldsímar: 686387 og 686306
Verð í lausasölu 35 kr. og 40 kr. um helgar. Askrift 360 kr.
Stjórnendur
ogtúristar
■ Bjarni Guömundsson, aðstoðarmaöur landbúnaðar-
ráðherra ritar grein í NT í gær um nýju framleiðslulögin.
Þorsteinn Pálsson, formaður Sjálfstæðisflokksins og fyrsti
þingmaður Mjólkurbús Flóamanna ætti að lesa hana
vandlega áður en hann ekur næst um héruð á Suðurlandi.
Bjarni fjallar um nýju lögin, sem samkomulag var um
milli stjórnarflokkanna við afgreiðslu þeirra frá Alþingi og
bendir á, að mismunandi búgreinum hæfi
mismunandi aðferðir við framleiðslustjórnun. Þannig sé
t.d. mikill munur á því að stýra framleiðslu sem hefst á
túnrækt og endar með mjólkurframleiðslu og þeirri sem
hefst með kjarnfóðurkaupum og endar með förgun
nokkurra mánaða kjúklings. Fyrrnefndu búgreininni sé
erfitt að breyta svo að hún falli að snöggum markaðssveifl-
um, gagnstætt þeirri síðarnefndu, sem eigi sér mun
skemmri og einfaldari framleiðsluferil. Pessum ólíku
aðstæðum mæta lögin með tvenns konar heimildum til
framleiðslustjórnar: Annars vegar með búmarki og hins
vegar með heimild til að leggja giald á innflutt fóður til
skepnueldis og hráefni í það. Akvörðun um beitingu
ákvæða um framleiðslustjórn er í höndum landbúnaðar-
ráðherra og Bjarni bendir á í grein sinni í NT í gær, að
þar er ekki um breytingu frá eldri lögum að ræða.
Morgunblaðið og Þorsteinn Pálsson þyrluðu upp miklu
moldviðri þegar landbúnaðarráðherra beitti þessu stjórn-
tæki við framleiðslustjórn í landbúnaði í samræmi við
tilgang nýsettra laga og tekjuöflun ríkissjóðs samkvæmt
fjárlögum. Jafnframt var unnið hratt og örugglega í
samráði við bændur um hásláttinn, að reglum um endur-
greiðslu samkvæmt framleiðslumagni eftir þörfum mark-
aðarins fyrir viðkomandi búvöru eins og lögin segja til um.
Hjá Morgunblaðinu og Þorsteini hét þetta að hækkun
kjarnfóðurgjalds væri ekki rétta leiðin til framleiðslu-
1 stjórnunar, einhliða ákvörðun Framsóknarflokksins sem
ekki hefði verið kynnt samstarfsflokknum og allskyns
tölur um hækkanir á landbúnaðarvörum settar fram sem
tilgátur.
Nú hefur moldviðrinu slotað. Bændur, hagsmuna-
samtök þeirra og landbúnaðarráðuneytið hafa unnið
saman að lausn málsins og Morgunblaðið hefur eftir einum
forystumanni kjúklingabænda nú að þetta líti allt mun
betur út en á horfði í fyrstu. Hækkun á eggjum,
kjúklingum og svínakjöti nemur frá níu til ellefu prósent-
um, sem er auðvitað mikil hækkun, en þetta er það
stjórntæki, sem stjórnarflokkarnir eru sammála um að
nota beri til þess að stjórna framleiðslunni og einnig er
ætlað að ná inn eitt hundrað milljónum í ríkissjóð
samkvæmt fjárlögum.
Bjarni Guðmundsson bendir á það í niðurlagi greinar
sinnar að nú reyni ekki hvað síst á bændasamtökin. Það
reyni á að bændur geti náð saman, bæði innan búgreina
og með heildarsamtökum. Nái þeir ekki saman, muni
engin lög geta tryggt hagsmuni þeirra. Nái þeir samstöðu
muni hin nýju lög geta orðið bændasamtökunum veiga-
mikið tæki til framfara og hagræðingar í búvöruframleiðslu
og vinnslu öllum til hagsbóta. Framsóknarflokkurinn og
ráðherrar hans hafa alla tíð unnið ötullega að því með
bændum að finna leiðir til hagræðingar og uppbyggingar í
landbúnaði og frumkvæði komið frá þessum aðilum í
sameiningu.
Formaður Sjálfstæðisflokksins og Morgunblaðið koma
hins vegar að þessu máli með upphrópunum og rangtúlk-
unum.
Þorsteinn Pálsson getur ekki endalaust hagað sér eins
r og túristi í landi stjórnmálanna.