NT - 10.09.1985, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 10. september 1985 9
þess vel vitandi aö fjármál
hans voru í mikilli óreiðu og að
hann var að sökkva í skulda-
súpu. Reynt var að tala um
fyrir honurn, en allt kom fyrir
ekki. Tiedge var búinn að
starfa í 19 ár í gagnnjósna-
deildinni og var þar einn af
fremstu sérfræðingum um mál-
efni þýska alþýðuiýðveldisins
og þeirra mála sem þar voru
brugguð og höfðu yfirntenn
hans fullt traust á þekkingu
hans og trúmennsku - það var
ekki álitið að hann væri veikur
hlekkur í öryggiskeðjunni.
Því var það eins og sprengju
væri kastað á Bonn þegar aust-
ur-þýska fréttastofan ADN til-
kynnti að Hansjoachim væri
kominn austur yfir og hefði
beðið þar um hæli. Sagt var að
yfirvöldin hefðu umsóknina til
athugunar. Varla var búist við
að henni yrði hafnað.
Varla starf hæfur
Nú hefur Tiedge verið í
heimsfréttunurn í rúmar tvær
vikur. Mikið hefur verið gert
uppskátt um einkalíf hans, en
lítið sem ekkert um störf hans
í leyniþjónustunni.
Auk þess að vera drykkfelld-
ur og þunglyndur þjáist Tiedge
af sykursýki, háunt blóðþrýst-
ingi og spiki. Hann hefur verið
sendur í afvötnun og megrun
af hálfu gagnnjósnadeildarinn-
ar, en án sýnilegs árangurs.
Einnig er vitað að hann mis-
þyrmdi konu sinni. Hann fékk
■ í sínu fínasta pússi með
glas í hendi. Tiedge í veislu
árið 1981.
ákúrur af yfirmönnum sínum
fyrir að koma til vinnu órakað-
ur og sjúskaður, aö leyniskjöl
lágu á glámbekk á heimili
hans. Hann var búinn að missa
ökuskírteini sitt. Þrjár dætur
hans á unglingsaldri eru í slag-
togi með eiturlyfjaneytendum.
Hann átti enga nána vini og
umgekkst aðeins drykkju-
bræður sína á kránum. Lífsstíll
hans breyttist ntjög til hins
verra þegar kona hans dó árið
1982, en hún lést af höfuðhöggi
er hún féll á vaskborð.
En hvað Tiedge hefur að-
hafst sem njósnari fyrir þýska
alþýðulýðveldið er Íítið vitað
um, eða látið uppskátt um.
Enginn vafi leikur á að hann
hafði aðgang að leyndarmálum
sem eru ómetanleg fyrir aust-
ur-þýsku öryggisþjónustuna.
Ef hann lætur uppi alia þá
vitneskj u sent hann býr yfir um
njósnaþjónustu Vestur-Þýska-
lands mun það ekki orðum
aukið að moldvörpustarf hans
er alvarlegasta njósnamálið
sem upp hefur kontið í þýska
sambandslýðveldinu. Þar nteð
er talið málið af svipuðum toga
sem varð Willy Brandt kansl-
ara að falli á sínum tíma.
Áhrifamikil staða
Stofnunin sem Tiedge vann
við hefur á sinni könnu eftirlit
og gagnnjósnir í stofnun sern
hefur aðsetur í Köln, en heyrir
undirsambandsstjórnina. Hún
er aðskilin frá leyniþjónust-
unni sem hefur höfuðstöðvar í
Bayern og þekkt er undir
skammstöfuninni BDN. Þarað
auki er starfandi leyniþjónusta
sem hefur hermál á sinni
könnu, MAD. Tiedge hafði
ekki bein sambönd við síðar-
nefndu stofnanirnar, en allar
leyniþjónusturnar skiptast á
upplýsingum, svo að svikarinn
getur einnig gefið mikilvægar
upplýsingar um innri starfsemi
BDN og MAD.
En fyrst og fremst er hann
gagnkunnugur þeirri stofnun
sem hann vann sjálfur hjá.
Hann þekkir í smáatriðum
hvernig gangnjósnadeildin
starfar. Hann getur kjaftað frá
veikum hlekkjum í starfsem-
inni og hverjir vinna á vegum
stofnunarinnar heima og er-
lendis, ekki síst í þýska alþýðu-
lýðveldinu. Hann getur auð-
veldlega komið upp um flesta
þá gagnnjósnara sem þar
starfa.
Þá er ekki ónýtt fyrir leyni-
þjónustu Austur-Þýskalands
að geta fengið upplýsingar frá
fyrstu hendi um alla þá sem
ráðnir eru til mikilvægra starfa
í stofnunum þýska sambands-
lýðveldisins, en Tiedge vann
m.a. við það að rannsaka feril
þeirra og gefa grænt ljós á
hvort viðkomandi umsækjend-
ur fengj u traustsyfirlýsingar frá
gagnnjósnastofnuninni í Köln.
þýska alþýðulýðveldiö og önn-
ur kommúnistaríki.
Vestur-Þýskaland er hlið
•njósnaraherskaranna til Vest-
urlanda. Skipting Þýskalands
hefur mikil áhrif á þessa þróun.
Margir Vestur-Þjóðverjar eiga
ættingja í Austur-Þýskalandi,
þar eru þeir nokkurs konar
gíslar. Með því að hóta að gera
ættingjum í Austur-Þýskalandi
miska, er oft auðvelt að fá
þegna þýska sambandslýðveld-
■ Zimmermann innanríkisráðherra getur orðið sá sem næst
veltur úr embætti vegna njósnahneykslisins.
Versti kosturinn
valinn
Menn velta fyrir sér hvernig
á því stcndur að Tiedge var
ekki fyrir löngu búinn að fá
pokann sinn, þar sem auösætt
átti að vera að honum var ekki
treystandi. Heribert Hellen-
broich fyrrum yfirmaður gagn-
njósnastofnunarinnar, en var
látinn fara, segist hafa verið í
erfiðri aðstöðu. Átti liann að
hjálpa Tiedge eða fá honum
annað starf og lækka í tign þar
sem hann væri síður hættuleg-
ur öryggishagsmunum ríkis-
ins? Síðari kosturinn hefði haft
það í för með sér að Tiedge
yrði lítillækkaður og gæti það
sært stolt hans og haft í för
með sér að hann færi að selja
óvinunum leyndarmál.
Hellenbroich ákvað að
reyna að styðja við bakið á
undirmannisínum. Innanríkis-
ráðuneytið, sem gagnnjósna-
þjónustan heyrir undir stóð að
baki hans í þeirri ákvörðun.
Þessi ákvörðun kostaði Hell-
enbroich stöðuna.
Herskari njósnara
Þýskalandi. SvovarmeðGúnt-
er Guillaume og konu hans.
Þau flúðu vestur fyrir tjald árið
1956. Hans hlutverk var að
ganga í flokk sósíaldemókrata
og safna þar upplýsingum og
jafnvel að hafa áhrif á stefnu
flokksins. Hann vann sér slíkt
traust í flokksapparatinu að
hann varð einn af nánustu
ráðgjöfum Willy Brandt og
einkaritari hans er hann varð
kanslari. Guillaume var hand-
tekinn 24. apríl 1974. Sjö dög-
unt síðar sagði kanslarinn af
sér.
Um svipað leyti komst upp
um annan njósnara sent hafði
svipaðan feril. Renate Lutze
var flóttamaður frá Austur-
Þýskalandi. í 10 ár var hún
starfsmannastjóri í varnar-
málaráðuneytinu. Þá komst
loks upp að hún hafði útvegað
húsbændum sínum austan
tjalds þúsundir leyniskjala úr
ráðuneytinu og var hún hand-
tekin ásamt manni sínum, sent
einnig var austur-þýskur
njósnari.
Rómantísk ævintýri
einkaritaranna
Ekki verður tölu á alla þá
einkaritara komið sem fallið
hafa í net erlendra njósnara. í
Bonn eru herskarar miðaldra
■ Heribert Hellenbroich, yfírmaður gagnnjósnadeildarinnar
frá 1. ágúst s.l. Hann var rekinn eftir nokkurra vikna starf í
embætti.
Einkaritarar háttsettra
manna í Vestur-Þýskalandi
hafa ýmist komist undan eða
verið handteknir síðustu vik-
urnar. Einkaritari efnahags-
málaráðherrans komst undan
en einkaritari forsetans var
handtekinn fyrir njósnir.
Álitið er að í Vestur-Þýska-
landi starfi 20-25 þúsund
njósnarar, langflestir fyrir
isins til að veita útsendurum
bræöraþjóðarinnar í austri um-
beðnar upplýsingar, unr
stjórnmál, hermál, efnahags-
mál, verkalýðsntál, iðnaðar-
upplýsingar og sitthvað fleira.
Áuðvelt er að koma flugu-
mönnum vesturfyrir tjald. Þeir
slást einfaldlega í för með
öðrunt flóttamönnum og fá
hæli og atvinnu í Vestur-
kvcnna, sem eru einkaritarar í
þeim fjölmörgu stjórnardeild-
um sem þar hafa aðsetur. Þær
virðast auðveld bráð, og að-
feröin til að fá þær til að gerast
föðurlandssvikarar er næstum
alltaf hin sania. Konurnar eru
margar ógiftar og einmana.
Ungir myndarmenn koma sér
í færi, daðra við kvenfólkið,
'eru rausnarlegir, þær yngjast
upp og upplifa löngu gleymda
rómantík. í fyrstu fá elsk-
hugarnir þær til að gera sér
smágreiða, síðan stærri og
stærri og vesalings kerlingarn-
ar eru fastar í gildrunni. Þær
verða að gjöra svo vel og halda
áfram að stela skjölum og
kjafta frá ráðagjörðunt, annars
er hótað að koma upp um
föðurlandsvik þeirra. Þannig
verða konurnar að halda áfram
að njósna löngu eftir að elsk-
hugarnir eru horfnir úr lífi
þeirra.
Dularfullar jatningar
Flestir mciriháttar njósnarar
sem dæmdir eru í Vestur-
Þýskalandi, sitja inni í örfá ár
og er þeim þá skipt fyrir vestur-
þýska njósnara eða aðra sem
dæmdir liafa verið fyrir ein-
hverjar sakir í Austur-Þýska-
landi.
Undantekningin er Otto
John, fyrsti yfirmaður leyni-
þjónustu Þýska sambandslýð-
veldisins. Enn er margt á huldu
um mál hans og veröur senni-
lega aldrei upplýst að fullu.
Hann hvarf í Vestur-Berlín
20. júní 1954. Þrem dögum
síðar heyrðist rödd hans
skyndilega i austur-þýska út-
varpinu þar sem hann réðist
harkalega á Konrad Adenauer
þáverandi kanslara og gagn-
rýndi af hörku stjórnarfarið í
Vcstur-Þýskalandi og stjórn-
málastarfsemi þar.
17 mánuðum síðar skaut
honum aftur upp í Vestur-
Berlín og gaf þá skýringu á
framferði sínu. að hann hafi
verið numinn á brott með
valdi, gcfin deyfilyf og að yfir-
lýsingar þær sent hann gaf í
útvarpinu hafi aðeins vcrið til
að bjarga eigin skinni. Dóm-
stólar létu sér ekki segjast og
Ötto John var dæmdur í fjög-
urra ára fangelsi fyrir landráð.
Otto John er nú 76 ára gamall
og hefur margoft farið fram á
að mál sitt verði tekið upp að
nýju, en án árangurs. Leyni-
þjónustumaðurinn fyrrverandi
lieldur fast við sakleysi sitt.
Enginn hefur trú á að öll
kurl séu kontin til grafar þótt
nokkrir njósnarar hafi verið
staðnir að verki í Þýska sam-
bandslýðveldinu undanfarnar
vikur. Enn eru margir njósnar-
ar starfandi í stjórnarstofnun-
um og iðnfyrirtækjum og
árciðanlega eiga ntörg njósna-
hneyksli enn eftir að komast
upp.
(O.Ó. - Byggt á Altfnpostcn o.fl.)
I
er og húkka eitthvert orð upp
úr fornsögunum, Eddunum
eða Hábarðsljóðum, gott ef
ekki Allraflagðaþulu, til að
nota sem nafn á auglýsinga-
stofu eða fjölritunarþjónustu.
Þessir gulnuðu og fyrnskulegu
orðaleppar verða auðvitað oft
mjög hlægilegir við slíkar
kringumstæður. Mörg útlendu
orðanna sem verslanir og ýmsir
af samkomustöðunum nota
eru gjarna miklu snyrtilegri og
skynsantlegri til síns brúks.
Það er reginmisskilnignur að
halda að útlend nöfn á búðum
hafi áhrif á tunguna til ills eða
góðs. Mörg þessara illa völdu
goðsögulega nafna og klunna-
leg nýyrðasmíðin er tífalt verra
fyrirbrigði, sem sannarlega
gæti truflað málkennd ungs
fólks og stuðlað að því að rulga
enn meir reikula þekkingu á
sögu og bókmenntum landsins.
Um allan heim er það alsiða
að grípa á lofti hljómfögur
útlend nöfn sem sóma sér vel á
litríkum skiltum í glaðlegu og
skemmtilegu borgarlífi, til þess
að auka á hinn heimsborgara-
lega blæ. Meira að segjaaustur
í Moskvu heitir fjöldi hótela
nöfnum erlendraborga og ekki
eru þeir síður þjóðlegir fyrir
sinn hatt að sögn en við og ekki
rekur einkakapítalið þá til
þess. Þeim finnst þetta aðeins
fara vel, rétt eins og svo mörg-
um í Reykjavík.
Nei, góðir hálsar! Það verð-
ur hvorki „Traffic“ eða
„Karnabær“ né „Safari", sem
ríða munu tungunni á slig.
Þessi meinlausu og hálf-gam-
ansömu nöfn fara heldur þægi-
lega í munni og gera ekkert
mein, þótt þau séu enska.
Enda er mörgum líka hollt að
hugleiða það sem Halldór Lax-
ness hefur ítrekað viljað
benda mönnum á, þótt fæstir
virðist hafa viljað sætta sig við
það: íslenskunni stafar ekki
nokkur hætta af ensku. Rétt
eins og um aldamótin er það
danskan sem sækir í penna
landans og það ekki síður
lærðra en leikra.
Atli Magnússun
■ „Morg útlendu orðanna
eru oft miklu snyrtilegri og
skynsamlegri til síns brúks en
einhverjir óskapnaðir og
samklessingar, sem eiga að
heita íslenska."