NT - 21.09.1985, Qupperneq 9

Laugardagur 21. september 1985 9
fram:
fullt starf umtalsverða launa-
uppbót.
Annars ber það ef til vill
frelsishernum og skipulags-
hæfileikum þeirra verðugast
vitni, að það borgar sig ekki
fyrir hjúkrunarfræðing að vera
í fullri vinnu. Þeir hafa mun
meira uppúr því að skrá sig í
'háift starf og taka svo „extra-
vaktir“ sem nemur hinum
helmingnum. Á þennan hátt
geta þeir drýgt laun sín um 10
þúsund krónur á mánuði. En
því miður má ekki hækka
fastakaupið!!
En frelsisherinn og heil-
brigðismálapostular hans láta
ekki deigan síga, heilbrigðis-
kerfið skal einkavætt. Eins og
við mátti búast eru það reyk-
vískir frelsishermenn sem
ganga á undan í þessurn
efnum. í fyrra vetur afsalaði
Reykjavíkurborg sér allri
ábyrgð af áfengisvörnum og
fékk þær SÁÁ í hendur, þrátt
fyrir að slíkt væri ekki talið
fýsilegt af þeim mönnum sem
einna mesta reynslu og þekk-
ingu hafa af áfengisvörnum á
íslandi. Með þessu er ekki
verið að gera lítið úr starfi
SÁÁ heldur því viðhorfi frels-
ishersins að heilsugæslu og öllu
amstrinu af henni skuli komið
yfir á einkaaðila, hvað sem
tautar og raular.
Frelsishetjan talar
Petta nánast trúarlega boð-
orð er nú enn einu sinni á
dagskrá hér í Reykjavík í
sambandi við útboð á rekstrin-
um á heilsugæslustöðinni í
Drápuhlíð. {hádegisútvarpinu
í gær, ræddi fréttamaður við
þann frelsishermanninn sem
kom með þessa tillögu í hcil-
brigðisráði, Katrínu Fjeldsted.
Par reis andagift frelsishersins
einna hæst og sýndi svo ekki
varð um villst hverjir djúpvitr-
ingar og hagkvæmnishugsuðir
eru þarna á ferð. Eftir að hafa
velt yfir því vöngum frammi
fyrir alþjóð að trúlega væri það
gíæpur þegar lög eru brotin,
svaraði Katrín spurningum
tréttamanns nánast út í hött.
Víst sagði hún það alkunna
staðreynd að rekstur heilsu-
gæslustöðvanna hefði reynst
sérstaklega hagkvæmur, en nú
skyldi gera tilraun - tilraunar-
innar vegna. Hún hefði allt
eins getað sagt hlustendum að
þeim kæmi ekki við hvers
vegna bjóða ætti út rekstur
heilsugæslunnar. Tilraunir sagð-
ist þessi hámenntaða frelsis-
hetja ekki gera í einhverjum
tilgangi og því ættu menn ekki
að vera að spyrja um ástæður
eða hugsanlegar útkomur.
Henni fannst ekki einu sinni
taka því að fóðra þetta útboð
með því að verið væri að auka
hagkvæmni, enda yrði það efa-
laust of flókið mál fyrir hlust-
endur að skilja. En fáuni dett-
ur víst annað í hug en þessi
tilraun sé enn einn liðurinn í
því að einkavæða heilbrigðis-
kerfið. Hrokinn og mannfyrir-
litningin sem skín út úr svona
málílutningi er því miður al-
gengur hjá frelsishernum, sern
varla mun una sér hvíldar fyrr
en viðskeytið „einka" verður
komið fyrir framan alla þá
þjónustu sem ríkið nú veitir
landsmönnum.
Ef sá draumur þeirra rætist
geta þeir í einkasamkvæmum
talað um gildi einkaskóla,
einkaspítala, einkatrygginga
og svo vitanlega einkatilrauna
sem ekki þurfa að vera gerðar
af neinni ástæðu annarri en
þeirri að frelsishernum datt í
hug að gera nú svolítið einka-
átak. Megi sá dagur vera langt
undan að þessi draumur rætist
og því fyrr sem Islendingar
losna frá þessum ófögnuði því
betra.
Birgir Guðmundsson
gangi í launamálapólitíkinni,
þegar saman fer vanmat á eigin
vinnuframlagi og áhugaleysi á
þeim leiðum sem þó eru tiltæk-
ar til að breyta hlutunum.
Ég vinn hjá verkalýðsfélagi
og það er sama sagan þar og í
flestum öðrum slíkum félög-
um, ákaflega mikil félags-
deyfð, þó innan um séu ein-
staklingar sem hafa virkilegan
áhuga á að breyta kiörum
sínum til batnaðar með pví að
leggja eitthvað á sig sjálfir.
Það er með kjaramálin eins
og svo rnörg önnur mál sem
snerta heildina, við ræðum
vandann fram og aftur, við
sjáum ótal lausnir meðan við
tölum saman yfir kaffibolla í
eldhúsinu, síðan ekki söguna
meir. Þetta dugir ekki, konur
verða að ræða málin og berjast
fyrir úrbótum á réttum víg-
stöðvum. Það er á vinnustaðn-
um sjálfum og með því að
standa við bakið á trúnaðar-
manni vinnustaðarins og síðast
en ekki síst að vera virkar í
starfi stéttarfélagsins.
Konur eru allt of tregar til
að taka við hvers kyns trúnað-
arstörfum fyrir hönd stéttar-
félaga, oft végna þess að þær
vantreysta sér sökutn reynslu-
leysins, einnig vegna hræðslu
við óvinsældir trúnaðarstarfs-
ins og þegar á reyni standi
vinnufélagarnir ekki nógu þétt
saman. Því miður eru dæmi
um slíkt alltaf að gerast vegna
þess að fólki finnst það ekki í
þess verkhring að vinna að
eigin kjarabótum, heldur sé
það forustumannanna í verka-
lýðshreyfingunni.
En forustan nær aldrei
lengra en hinn almenni félags-
maður hefur áhuga á sjálfur, ef
hann er óvirkur, er forustan
lömuð.
Þá finnst mér það dragbítur
innan kjarabaráttunnar, hvað
við vitum lítið og erum áhuga-
litlar um störf og kjör hverrar
annarrai. Það næst aldrei nein
samstaða eða áhugi til brcyt-
inga, nema vandamálin sem
fjallað er um hverju sinni, séu
öllum kunn.
85-nefndin á Akureyri hefur
haft forgöngu um vikulegan
þátt í blaðinu Degi undanfarna
mánuði, sem nefnist kvenna-
kjör. Þar hafa konur frá ólík-
um vinnustöðum lýst störfum
sínum, aðbúnaði og kjörum. Það
gekk illa að hleypa þessum
þætti af stokkunum, því konur
voru hræddar við að segja frá
einhverju sem neikvætt var við
vinnustaðinn, vegna ótta við
atvinnurekandann. En eftir að
fyrsta viðtalið birtist, komu
fleiri í kjölfarið og eitt er víst
að margt athyglisvert hefur
komið fram í þessum þáttum
sem líta má á sem jákvæða
tilraun til fræðslu og upplýs-
inga um hin ólíku störf og kjör
kvenna.
Á þessu síðasta ári kvenna-
áratugarins líta konur til baka
og sjá, að vissulega hefur
margt áunnist í jafnréttismál-
um síðustu tíu árin.
Hvað varðar launamál
kvenna, þá er ljóst að lítið
hefur miðað á tímabilinu og á
sumum sviðum er um afturför
að ræða.
Á fundi í miðstjórn ASÍ í
janúar síðastliðinn, var sam-
þykkt tillaga þess efnis að
livetja þær nefndir sem annast
undirbúning vegna loka
kvennaáratugarins, til að taka
launamál kvenna til umfjöllun-
ar og gera þau að aðaímáli í
þeim aðgerðum sem framund-
an eru vegna loka kvennaára-
tugar Sameinuðu þjóðanna.
Á Akureyri er starfandi ’85
nefnd, á svipaðan hátt og í
Reykjavík og undirbýr hún
ýmsar sýningar og uppákomur
vegna ársins. Ákveðið hefur
verið að hvetja konur til að
endurtaka kvennafiídaginn og
leggja niður vinnu, utan heim-
ilis, sem innan, 24, október n.k.
oghalda fundi um launamálin.
Þær raddir hafa heyrst að
ekki sé hægt að endurtaka þá
miklu þátttöku og stemning-
una sem ríkti 24. október 1975.
Annað kom þó í Ijós á fjöl-
mennum fundi á Ákureyri í
vetur.
Bæði kom fram hjá eldri
konum eftirsjá vegna þess að
þær tóku ekki þátt 1975, en
sögðust hiklaust verða mcð
nú. Einnig kom fram sú ábend-
ing frá ungum konum að l()
árgangar kvenna hefðu bæst við
hópinn frá 1975 og þær konur
hefðu ekki hvað síst ástæðu til
að ræða þessi mál.
Ég vil að lokum nota þetta
tækifæri'hér til að hvetja ykkur
allar, hvar og hvernig sem
störfum ykkar kann að vera
háttað, að hugleiða hvort ekki
sé ærin ástæða fyrir konur að
taka sér frí einn dag og nota
hann til að kryfja til mergjar
stöðuna í launamálum kvenna
og jafnframt leiða til úrbóta.
Staðreyndin er nefnilega sú,
að við verðum að gera það
sjálfar, því það gerir það eng-
inn annar fyrir okkur.
Úlfhildur Rögnvaldsdóttir.
■ Greinahöfundarnir í hópi landsfundarfulltrúa á Laugarvatni. Gerður situr vinstra megin á miðri mynd og Úlfhildur til hægri.
Úlfhiidur Rögnvaldsdóttir:
Dragbítur innan kjarabaráttunnar
hve áhugalitlar við erumumstörf ogkjör
■ „Véróskumfullsjafnréttis
fyrir konur og karla að lögum
og í framkvæmd laganna, og
vér viljum gera alla þjóðina
færa um að nota sér slík rétt-
indi. Vér óskum að tryggja
konum jafngóð lífsskilyrði og
körlum við alla þá atvinnu sem
þær komast að.“
Þessar óskir bar Bríet Bjarn-
héðinsdóttir fram í ræðu sem
hún flutti á hátíðisdegi kvenna
19. júní 1918. Mikið vatn hefur
runnið til sjávar síðan þá og
lög um launajöfnuð karla og
kvenna tók gildi í áföngum á
árunum 1961-67 og lög um
jafnrétti kvenna og karla árið
1976.
En hún Bríet hefur séð það
þarna um árið að ekki er nóg
að hafa lögin fullgild, ef menn
láta sér framkvæmd þeirra í
léttu rúmi liggja.
Það er í sjálfu sér ekki
einfalt mál að framfylgja lög-
um sem kveða á um að greiða
skuli konum'og körlum jöfn
laun fyrir jafnverðmæt og sam-
bærileg störf, því alltaf er erfitt
að vega og meta þegar verið er
að bera slfkt saman.
En staðreyndin er nú samt
sú að hefðbundnu kvenna-
störfin virðast alltaf lenda neð-
ar í starfsmati, miðað við önn-
ur hliðstæð störf.
Við höfum í höndunum
niðurstöður úr ótal könnunum
sem gerðar hafa verið á undan-
förnum árum sem segja m.a.:
Skipting í karla og kvennastörf
er augljós, meiri hluti kvenna
vinnur við þjónustu-, verslun-
ar- og iðnaðarstörf, þær eru í
meirihluta í störfum ófaglærðs
verkafólks, þær eru mun færri
í stéttum eigenda, sérfræðinga,
stjórnenda og faglærðra, mjög
margar konur vinna hlutastörf.
Þegar laun hafa verið um-
reiknuð og miðuð við fullt
starf allt árið kemur í Ijós að
karlar liafa að jafnaði 49%
hærri laun en konur. Auk
þessa er mikill rnunur á launum
kvenna innbyrðis eftir búsetu,
en vegna mikillar þenslu í
atvinnulífi í Reykjavík undan-
farið, hafa laun þar hækkað
langt umfram laun annars stað-
ar á landinu.
Ég held að niðurstöður þess-
ara kannana hafi ekki komið
konum svo mjög á óvart hvað
launamismun kynja varðar,
því vafalaust þekkja flestar
útivinnandi konur dæmi um
slíkt frá eigin vinnustað.
Ástæðurnar eru ótalmargar.
Hin aldagamla verkaskipting
kynjanna á sér djúpar rætur.
Litið er á karlinn sem fyrir-
vinnu heimilisins. Konur fara
síður í langskólanám. Virðing-
arleysi og vanmat er á þeim
störfum sem unnin eru inni á
heimilunum. Þetta vanmat er
því miður allt of algent meðal
okkar kvenna og við erum
gjamar á að sætta okkur við lítið.
Bónusvinna sem viðgengst í
mörgum kvennastarfsgreinum
er kafli út af fyrir sig sem ég
hætti mér ekki inná að þessu
sinni. Algengt er að giftar
konur líti á laun sín sem
viðbót við tekjur húsbóndans og
því skipti ekki öllu máli hvort
þau séu aðeins hærri eða lægri.
þar sem aðeins sé um hlutastarf
að ræða.
Þetta bitnar svo á konum
sem þurfa að sjá íyrir öðrum á
einföldum launum og stað-
reynd er það, að þeim fer
fjölgandi konunum sem eru
fyrirvinnur heimila.
Oft hefur heyrst að ekki sé
við að búast breytingum á kjör-
urn kvenna innan blandaðra
stéttarfélaga, þar sem karlar
ráða lögum og lofum og við-
semjcndur undantekningarlítið
karlar. En það hefur sýnt sig
að málin ganga ekkert skár hjá
félögum sem eru kynskipt.
Það er nefnilega ekki aðal-
atriðiö hvort formaður stéttar-
félagsins er karl eða kona, það
sem skiptir máli er áhugi og
samstaða félaganna sjálfra um
málefni heildarinnar.
Ég veit að konur scm vinna
langan vinnudag utan heimilis
og innan finnst það lítið spenn-
andi að sækja fundi í stéttarfé-
laginu, þegar úr mörgu er að
velja til að verja frítímanum.
Én er ekki von að hægt
þeim sem hafa með heilbrigð-
ismál að gera. Láglaunastefna
stjórnvalda hefur eins og áður
segir leitt til stórfellds flótta
hjúkrunarfræðinga í önnur
störf. Nú er málum svo komið
að heilu deildirnar eru lokaðar
vegna skorts á starfsfólki (sbr.
t.d önnur barnadeildin á
Landspítalanum). Allstaðar
vantar hjúkrunarfræðinga og
til að koma í veg fyrir kata-
strófu hafa Akureyringar haft
visku til að bjóða þeim hjúkr-
unarfræðingum sem koma í
y