NT - 12.12.1985, Blaðsíða 15

M
Rangt að Guðmund-
ur hafi verið
vinur Himmlers
Leiðrétting vegna sjónvarpsfréttar
■ Vegna fréttar í Sjónvarpi um
nýútkomna bók dr. Þórs White-
head skal eftirfarandi tekiö fram:
1. Það er rangt að Guðmundur
Einarsson hafi verið persónu-
legur kunningi Heinrichs
Hintmler eða að milli þessara
manna hafi verið persónuleg
tengsl. Að sögn dr. Þórs (og
það er staðfest af ekkju Guð-
mundar) var Guðntundi boðið
opinberlega til móttöku hjá
Himmler einu sinni. Var það
árið 1936. TJm bréfaskipti er
ekki vitað.
2. Afskipti Guðmundar af hugs-
anlegri leirmuna- og jarðefna-
vinnslu á íslandi á vegum Þjóð-
verja voru ekki bundin því
hverjir stóðu að baki henni í
Þýskalandi, þ.e. nasistar. Guð-
mundur taldi sig skipta við þýsk
stjórnvöld. Árið 1927 byrjaði
hann að vinna að þessum mál-
um hérlendis á eigin vegum og
síðan á vegum Skipulagsnefnd-
ar atvinnumála. Hann og Jó-
hannes Nordal verkfræðingur
unnu áætlun um stofnun verk-
smiðju sem hlaut góðar undir-
tektir stjórnvalda, en af fram-
kvæmdum varð ekki. Samvinna
varð við danska, sænska og
þýska aðila urn rannsóknirnar.
Enn síðar var athugunum hald-
ið áfram með aðstoð Nýbygg-
ingarráðs og Framkvæmda-
bankans eftir að hann kom til
sögu. Það er Ijóst að þegar út-
sendari hinnar nasísku stjórnar,
Gerlach sendiherra á Islandi,
kom því til skila að þýsk stjórn-
arstofnun hefði áhuga á að
sinna umræddu máli taldi Guð-
mundur ekki rangt að taka því
boði. Ennfremur er ljóst að
þegar árið 1940 er úti um sam-
skiptin þótt hvergi sé skjalfest
hvers vegna svo fór.
3. Þaðerloksbrýntaðframkomi:
í fyrsta lagi:
Guðmundur frá Miðdal var
ekki viðriðinn neins konar
undirróður, njósnir eða þess
háttar. Það staðfestir dr. Þór í
bók sinni og væntanlega betur í
komandi bók. Hið sama er ljóst
af samskiptum Guðmundar og
Breta og Bandaríkjamanna.
í öðru lagi:
Guðmundur kom aldrei ná-
lægt samtökum nasista á íslandi
né má finna í rituðu máli eftir
hann stuðning við þá eða slíka
stefnu. Hugmyndir hans um
þjóðerni, líkamsrækt, listiro.il.
voru vissulega þjóðlegar í göml-
um stíl enda var hann einn af
framámönnum Ungmennasam-
bands íslands. Þess ber líka að
gæta að hann nam í Múnchen í
Þýskalandi allöngu fyrir 1930 og
þá í anda þýskrar þjóðernis-
stefnu, ef eitthvað er, en ekki
þess sem síðar kristallaðist úr
henni.
í þriðja lagi:
Það kemur fram af gögnum
að Guðmundur var mikill vinur
Þjóðverja; einnig eftir að stríðs-
stefna þeirra var fram komin,
en þá þegar fór andstaða hans
vaxandi líkt og meðal nær allra
annarra íslenskra Þýskalands-
vina sem ekki voru tengdir ís-
lenskum nasistum. Þess vegna
mistókst Gerlach sendiherra
ætlunarverk nasista hérlendis
og þess vegna mun Guðmundur
hafa talið samvinnu urn leir-
muna- og jarðefnavinnslu úti-
lokaða þegar á leið - og það
áður en Bretar gengu hér á
land.
í stuttri frétt Sjónvarpsins komu
fram mörg tilefni til rangtúlkana og
missagna. Hennar vegna og vegna
alrangrar, gamallar tímaritsgrein-
ar sem dubbuð var upp í „njósna-
skýrslu“ í lok viðtalsbókar við Pétur
Kidson Karlson í fyrra (Iðunn)
þarf langa greinargerð til þess að
skýra aðild Guðmundar Einars-
sonar að sögu 3. áratugarins. Mun
hún væntanleg. Rétt er að taka
fram að lokum að ættingjar Guð-
mundar fengu að líta yfir hluta af
bók dr. Þórs Whitehead. Þótt ein-
hver munur sé á túlkunum hans og
þeirra þá ber að fara viðurkenning-
arorðum um verk dr. Þórs.
F.h. ættingja
Guðmundar Einarssonar
Ari Trausti Guðmundsson
Fimmtudagur 12. desember 1985 15.
■ Háskólarektor og samstarfsmenn hans við kynningu bókarinnar.
NT-mynd Ámi Bjarna.
Heimskingi I mörgum myndum
íslensk samheitaorðabók lítur dagsins Ijós
■ Það mun vera tilviljun ein að um
líkt leyti og menntamálaráðherra er
að boða til mikillrar sóknar til eflingar
íslenskrar tungu að út kemur íslensk
samheitaorðabók sú fyrsta sinnar teg-
undar. Bókin er gefin út og kostuð af
Styrktarsjóði Þóbergs Þórðarsonarog
konu hans Margrétar Jónsdóttur en
sjóðurinn er í eigu Háskólans.
Þau hjónin gáfu skólanum aleigu
sína og mun Þórbergur hafa langt á það
áherslu að útgáfa samheitaorðabókar
skyldi sitja í fyrirrúmi varðandi úthlut-
un úr sjóðnum.
Ritstjóri bókarinnar sem nú sér
dagsins Ijós er Svavar Sigmundsson
og hcfur hann verið það frá upphafi
en Bókabúð Máls og Menningar ann-
ast dreifingu hennar og bókin kostar
tæpar 3 þúsund krónur.
Það vekur nokkra athygli að orðið
„heimskingi" er þaö orð í íslenskri
tungu sem á sér hvað flest samheitin
eða að minnsta kosti 76 orð. Það ætti
því ekki að verða nein vandræði með
að senda þeim tóninn sem það eiga
skilið sérstaklega ef menn hafa bók-
ina atarna undir höndum.
Fyrir utan samheitin, sem áður er
minnst á, er að finna ein 44 þúsund
uppflettiorð í bókinni auk þess sem
andheiti eða orð andstæðrar merking-
ar er að finna við hvert tiltekið orð.
Það er því óneitanlega nokkur
menningarviðburður að útkomu
þessarar bókar um leið og hún er skerf-
ur til varðveislu íslenskrar tungu.