Lesbók Morgunblaðsins - 04.09.2004, Blaðsíða 7

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 4. september 2004 | 7
Sirkus
eftir Guðrúnu Evu Mínervudóttur
Sirkus (Bjartur) eftir
Guðrúnu Evu Mín-
ervudóttur lýsir litríku lífi
listamanna í kynlegum ís-
lenskum sirkus sem gera
allar mögulegar og
ómögulegar kúnstir með
líkamanum. Skemmtilega
ögrandi saga sem afsann-
ar í eitt skipti fyrir öll þá
bábilju að limirnir dansi
eftir höfðinu.
Múrinn í Kína
eftir Huldar Breiðfjörð
Ungur Reykvíkingur fær
þá flugu í höfuðið í upp-
hafi tuttugustu og fyrstu
aldarinnar að ganga eftir
endilöngum Kínamúrnum
og skrifa bók um þá
reynslu. Hann sannfærir
útgefandann sinn um
ágæti hugmyndarinnar,
sækir einkatíma í kín-
versku, kaupir sér viðlegubúnað, kveður kær-
ustuna og leggur síðan af stað. En það eru
ekki liðnir margir dagar í nýju landi, í því ein-
kennilega umhverfi sem kennt er við stærsta
mannvirki veraldar, þegar það fara að renna á
hann tvær grímur. Framundan er tæplega
3.000 kílómetra krefjandi ferðalag! Huldar
Breiðfjörð sló rækilega í gegn árið 1998 með
frumraun sinni á bókmenntasviðinu, ferða-
sögunni Góðir Íslendingar. Hann fylgir nú
þeirri bráðskemmtilegu bók eftir með Múrn-
um í Kína (Bjartur), frásögn af glímu óreynds
ferðalangs við framandi tungumál, endalausar
eyðimerkur, torkennileg skordýr, lamandi
vatnsskort og sína íslensku fordóma.
Börnin í Húmdölum
eftir Jökul Valsson
Börnin í Húmdölum
(Bjartur) er sögð stefnu-
mót Einars Áskels við Al-
ien. Hún er frumraun höf-
undar og ekki sögð við
hæfi viðkvæmra lesenda.
Sumarið er komið að fót-
um fram og börnin í Húm-
dölum – risavaxinni,
skeifulaga íbúðarblokk í
útjaðri borgarinnar – eiga sameiginlegt að
hafa erfiðar draumfarir. Sum þeirra eru sann-
færð um að inni í skúmaskotum í herbergj-
unum þeirra hafi illar verur hreiðrað um sig,
önnur heyra torkennileg soghljóð úr fata-
skápunum um það bil sem þau eiga að fara
sofa. Fullorðna fólkið lætur hins vegar eins og
ekkert sé enda er það of djúpt sokkið sjálft í
eigin vandamál og ólifnað. Börnin eiga ekki
annars úrkosti en að snúa bökum saman og
horfast í augu við ógnina.
Hér er á ferðinni fantasía sem afhjúpar í
senn ýmsar myrkustu hliðar íslensks samtíma
og það einkennilega aðdráttarafl sem hryll-
ingurinn hefur fyrir mannssálina.
Hér
eftir Kristínu Ómarsdóttur
Kristín Ómarsdóttir send-
ir frá sér nýja skáldsögu
eftir þriggja ára hlé. Sag-
an ber heitið Hér (Salka)
og fjallar um stúlkuna Bil-
lie sem allt í einu er mið-
depill á hernumdu svæði.
Kristín hrífur lesandann
með sér inn í atburðarás
sem endurspeglar varn-
arleysi þolanda gagnvart
miskunnarleysi stríðsherranna. Ljóðrænn og
leikandi texti kemur sífellt á óvart og undir-
strikar fáránleikann sem einkennir átök af
þessu tagi.
Laufskálafuglinn
eftir Margréti Lóu Jónsdóttur
Margrét Lóa Jónsdóttir
hefur gefið út nokkrar
ljóðabækur en kemur nú
með sína fyrstu skáldsögu
sem nefnist Lauf-
skálafuglinn (Salka). Höf-
undur leikur sér með ým-
is form og vísanir, en
aðalpersónan, Ína Karen,
stendur á krossgötum og
kannar nýja stigu í fleiri
en einum skilningi. Hún yfirgefur mann sinn
og barn og á ferðalagi um Spán skrásetur hún
hugleiðingar og atburði og reynir að nálgast
sjálfa sig og ástvini upp á nýtt.
Málsvörn og minningar
eftir Matthías Johannessen
Í Málsvörn og minningum
(Vaka-Helgafell) eftir
Matthías Johannessen
birtist persónuleg frásögn
Matthíasar þar sem hann
fléttar saman á sinn ein-
staka hátt minningar og
skáldskap. Víst er að þessi
bók mun vekja mikla at-
hygli því Matthías er
óspar á skoðanir sínar á mönnum og mál-
efnum.
Eftirmál
eftir Njörð P. Njarðvík og
Frey Njarðarson
Eftirmál (JPV-útgáfa)
nefnist ný skáldsaga eftir
Njörð P. Njarðvík og Frey
Njarðarson sem gerist í
heróínhelvíti Amst-
erdamborgar. Margir
muna ef til vill eftir bók
sem þeir feðgar skrifuðu
saman á níunda áratugn-
um og nefnist Ekkert mál.
Vélar tímans
eftir Pétur Gunnarsson
Í Vélum tímans (Mál og
menning) heldur Pétur
Gunnarsson áfram sköp-
unarsögu heimsins og Ís-
lands sem hófst með
Myndinni af heiminum, og
er þetta þriðja bindið í
bálki sem hann kallar
Skáldsögu Íslands.
Barn að eilífu
eftir Sigmund Erni Rúnarsson
Sigmundur Ernir Rún-
arsson er löngu lands-
kunnur fjölmiðlamaður og
ljóðskáld. Barn að eilífu
(JPV-útgáfa) er fyrsta
saga hans en hún segir af
óvenjulegu lífshlaupi föður
og dóttur.
Svartur á leik
eftir Stefán Mána
Sögusvið nýjustu skáld-
sögu Stefáns Mána, Svart-
ur á leik (Mál og menn-
ing), er Reykjavík í dag.
Stefán er ungur maður ut-
an af landi sem vinnur á
bar og virðist hráblautur á
bak við eyrun. En dul-
arfull goðsögn um kíló af
kókaíni og magnaðir kar-
akterar hrífa hann með sér inn í ótrúlega og
æsispennandi atburðarás sem styðst að hluta
við íslenska sakamálasögu síðustu ára. Og allt
í einu verður Stefán Stebbi Psycho, sem var
aldrei eins bláeygur og hann sýndist. Bókin er
kynnt sem fyrsti íslenski bókmenntaþrillerinn.
Sólskinsfólkið
eftir Steinar Braga
Sérkennilegur háskóla-
kennari leigir sér íbúð í
fjölbýlishúsi í Reykjavík
eftir áralanga dvöl erlend-
is. Hann kemst að því að
sá sem bjó í íbúðinni á
undan honum hafi komist
upp á kant við aðra íbúa
hússins og fær brátt á til-
finninguna að þeir hafi
gert samsæri gegn sér. Eftir því sem dagarnir
líða tengist líf hans ævintýrum ungrar lista-
konu sem starfar í búningaleigu við Hverf-
isgötu og er líka að festast í svikaþráðum sam-
tímans. Bæði leita þau sér að undankomuleið,
sem reyndar virðist leiða þau í enn meiri
ógöngur. Steinar Bragi sendir frá skáldsöguna
Sólskinsfólkið (Bjartur) vakti athygli fyrir
skáldsögu sína, Áhyggjudúkkur, fyrir tveimur
árum.
Rauð mold
eftir Úlfar Þormóðsson
Rauð mold (Almenna bókafélagið) er söguleg
skáldsaga, sjálfstætt framhald af Hrapandi
jörð sem kom út í fyrra og fjallaði um Tyrkja-
ránið og ferð hinna herleiddu Íslendinga suð-
ur. Lífsbarátta Íslendinganna í þessum nýja
veruleika er megininntakið í Rauðri mold; per-
sónurnar heyja harða bar-
áttu við andsnúin yfirvöld,
veita lífi sínu í nýjan og
ókunnan farveg og kljást
við ágenga heimþrá. Og á
sama tíma tekur valdamik-
ill Íslendingur þátt í heift-
ugum átökum í æðstu
stjórn landsins. Samhliða
meginfrásögn bókarinnar
eru raktar ævintýralegar örlagasögur sem
fléttast listilega inn í söguna sem er í senn
spennandi, fróðleg og sveipuð suðrænni dulúð.
Úlfar Þormóðsson hefur um langt árabil rann-
sakað Tyrkjaránið og afdrif Íslendingana sem
rænt var og margsinnis dvalist í Norður-
Afríku við rannsóknir.
Fífl dagsins
eftir Þorstein Guðmundsson
Á tímum þegar fólk getur
ekki rabbað saman nema
fyrir milligöngu fjölmiðla
og þegar maður þekkir út
og inn fólk sem aldrei kem-
ur til með að yrða á mann –
þá verða til sögur eins og
Fífl dagsins (Mál og menn-
ing). Þetta er saga um fá-
ránleika aðstæðna okkar,
leit okkar að einhverskon-
ar sjálfi og fólkið sem við lifum í gegnum. Þeg-
ar Siggi Tex, frægasti Íslendingur samtímans,
flytur inn í stigaganginn hjá sögumanni með
undurfagurri konu sinni tekur líf hans ham-
skiptum. Bókin er sögð skemmti-harmsaga,
saga sem kallast jafnt á við Kafka sem Leið-
arljós, Séð og heyrt sem Being John Malko-
vich.
Baróninn
eftir Þórarin Eldjárn
Baróninn (Vaka-Helgafell)
er heimildaskáldsaga eftir
Þórarin Eldjárn sem bygg-
ist á ótrúlegu lífshlaupi
Hvítárvallabarónsins svo-
kallaða, Baron Charles
Gauldrée Boilleau. Þór-
arinn dregur upp einstaka
mynd af aldarbragnum um
1900 þegar trúin á framfar-
ir var á hátindi sínum en lífsleiði og hnign-
unarstefna einkenndi á sama tíma andlegt líf
Vesturlanda. Það hefur ekki verið á vitorði
margra hingað til að baróninn og fjölskylda
hans var nákomin öllum þessum miklu hrær-
ingum, jafnt austan hafs sem vestan, en hér
nýtir Þórarinn í fyrsta sinn fjölmargar heim-
ildir sem ekki hafa áður birst. Fyrir vikið verð-
ur til fyllri og margslungnari mynd þessum
margbrotna manni og hörmulegum endalok-
um hans en áður hefur verið dregin upp.
Hefndin
eftir Þráin Bertelsson
Hefndin nefnist ný skáld-
saga eftir Þráin Bertels-
son en hann vakti athygli í
fyrra með sjálfsævisög-
unni Einhvers konar ég.
Þráinn á einnig að baki
nokkrar kvikmyndir og
hefur verið ötull höfundur
fjölmiðlapistla í gegnum
tíðina.
Blóðberg
eftir Ævar Örn Jósepsson
Ný spennusaga, Blóðberg
(Mál og menning), eftir
Ævar Örn Jósepsson seg-
ir frá atburðum við Kára-
hnjúka. Að morgni 28.
febrúar 2004 hímir portú-
galskur verkamaður við
Kárahnjúka undir hamri í
gljúfurbotni, blautur og
kaldur í óblíðu vetrar-
veðrinu, og bíður eftir
grjótflutningabíl. Sex manns til viðbótar koma
aðvífandi áður en trukkurinn kemur, stíga út í
bylinn og ganga í áttina til hans. Augnabliki
síðar er eins og heimurinn hrynji yfir þá þegar
bjargsylla ofar í hlíðinni hrapar niður í gljúfr-
ið. Mannskæðasta vinnuslys Íslandssögunnar
er staðreynd. Eða hvað? Ýmislegt kemur í ljós
sem bendir til að þetta hafi ekki verið slys
heldur kaldrifjað morð og jafnvel fyrsta,
mannskæða hryðjuverk Íslandssögunnar.
Tungumálaörðugleikar, fjandsamlegt viðmót
og umfram allt hrikaleg náttúra og válynd veð-
ur gera lögregluliðinu úr borginni erfitt fyrir
þegar það mætir á staðinn. Einn fárra sem
tekur þeim opnum örmum er portúgalskur
verkamaður sem brosir breitt og býður þau
velkomin með orðunum: „Welcome to
Alcatraz…“
Úr Sam-
kvæmis-
leikjum
Aðfaranótt sunnudagsins
Um leið og Friðbert sagði bless við síðustu
afmælisgestina tók hann eftir að við
blómsturpottinn fyrir framan dyrnar var
skópar sem hann kannaðist ekki við að
hafa séð áður. Þetta voru lágir, svartir rú-
skinnsskór, með ljósum reimum, og þótt
stærðin benti fremur til þess að þeir væru
af karlmanni var eitthvað kvenlegt við þá.
Það hvarflaði að Friðberti að kalla á eftir
þeim Dónaldi og Rúnu niður stigaganginn
og spyrja hvort þau vissu hver ætti skóna
en hann lét það vera; hugsanlega yrði það
til þess að þau kæmu aftur upp tröppurnar
og Dónald myndi þá nota tækifærið til að
dvelja örlítið lengur.
Það er sem sagt einhver inni í íbúðinni
ennþá, hugsaði Friðbert og brosti með
sjálfum sér. Það er kannski kvenmaður
hérna inni hjá mér án þess að ég hafi hug-
mynd um það.
Í smástund virti hann fyrir sér skóna.
Þeir sneru í átt að veggnum og annar
þeirra snerti blómsturpottinn með tánni,
þennan koparpott sem Friðberti fannst
alltaf gefa til kynna miðausturlönd, að
Elísabet, vinkona hans og eigandi íbúðar-
innar, hefði til dæmis keypt hann í Líban-
on, en þangað hafði hún ferðast með Sig-
mari um það bil ári áður en þau skildu.
Það gat líka hugsast að hún hefði fundið
hann á fornsölu í Evrópu, hefði ratað inn í
einhverja antíkbúðina og ekki kunnað við
að ganga þaðan út án þess að kaupa eitt-
hvað af gömlu konunni sem sat hokin í
einu horninu, hálffalin bakvið dimm hús-
gögn og lampa, og hafði ekki selt nokkurn
skapaðan hlut í nokkur ár.
En það var ekki af miskunnseminni
einni við gamlar konur, eða aðra seljendur
antíkmuna, að Elísabet átti til að kaupa þá
handa sjálfri sér og öðrum. Jafn ung og
frískleg sem hún var sjálf hafði hún alltaf
haft sérstakt dálæti á notuðum hlutum –
helst mjög gömlum og drungalegum
(nokkuð sem Friðbert lét sér detta í hug á
þessari stundu að hefði haft eitthvað með
mótsagnakennt samband hennar og Sig-
mars að gera). Hún hafði til dæmis gefið
Friðberti gamlan kertastjaka í afmælis-
gjöf. Hann vissi reyndar ekki hvort hún
hafði keypt hann hér heima eða komið
með hann frá Frakklandi þar sem hún
vann, en hann ímyndaði sér að í honum
hefðu brunnið óteljandi kerti, jafnvel á
tímum þegar ekki var um aðra birtu að
ræða en kerta- eða lýsisljós. Hann sneri
sér við í dyragættinni og þegar hann
horfði inn í forstofuna virti hann fyrir sér
stjakann frá Elísabetu þar sem hann stóð á
símaborðinu milli svefnherbergis- og
stofudyranna. Hann spurði sjálfan sig
hvort ekki hefði verið við hæfi að láta
kerti fylgja honum. Elísabet hafði gefið
honum viskíflösku með – sem var auðvitað
dýrari hlutur en vaxkerti – en samt fannst
honum eins og það hefði mátt fylgja með
kerti til að prófa stjakann. Í framhaldi
varð honum hugsað til rafmagnsleikfanga
sem hann hafði fengið í afmælis- og jóla-
gjafir sem barn. Stundum höfðu fylgt þeim
rafhlöður en í minningunni kom oftar fyr-
ir að það var ekki hægt að nota leikföngin
fyrr en í fyrsta lagi daginn eftir – sem var
auðvitað langur tími fyrir litla manneskju.
„Við sjáumst!“ hrópaði Dónald neðan úr
ganginum, óþarflega hátt í ljósi þess að
það var mið nótt eða morgunn, og á næsta
augnabliki lokuðust útidyrnar niðri, vænt-
anlega í síðasta sinn áður en þær yrðu opn-
aðar fyrir nýjum degi sem var sunnudag-
ur. En Friðbert var kominn inn til sín og
heyrði ekki kveðju vinar síns. Þegar hann
hafði lokað dyrunum út á gang hallaði
hann sér með bakið að hurðinni, eins og til
að undirstrika með sjálfum sér að hann
væri loksins orðinn einn. Svo horfði hann
inn eftir forstofunni. Við eldhúsdyrnar
stóðu tvær tómar rauðvínsflöskur, inni í
opnum fataskápnum við enda gangsins sá
hann kventösku sem hann kannaðist ekki
við – enn einn ókunnugur hlutur, hugsaði
hann – og uppi í loftinu við lokaðar svefn-
herbergisdyrnar flaut eldrauð afmælis-
blaðra, ábyggilega sú síðasta; hann hafði
staðið í þeirri trú að það væri búið að
sprengja allar þrjátíu blöðrurnar.
Eftir Braga Ólafsson