Lesbók Morgunblaðsins - 30.10.2004, Blaðsíða 7

ingasagnanna en þó aldrei hafa íhugað að gera
kvikmynd eftir þeim. „Ég held að það sé afar
erfitt, nánast ógjörningur. En ég er heillaður af
þessum söguarfi.“
Þjóðsaga um bræður
Í nýju myndinni Bræður tveir hefur Annaud
enn á ný kosið að leggja upp í langt ferðalag,
nær heila öld aftur í tímann og yfir hálfan
hnöttinn. Sagan á sér stund snemma á 20. öld-
inni og staðurinn er svartasti frumskógur Suð-
austur-Asíu, þar sem var frönsk nýlenda. Þótt
það virðist ævafornt og sígilt er þetta ævintýri
hugarsmíð Annauds sjálfs og segir sögu
tveggja tígrishvolpa, bræðranna Kumal og
Sangha, allt frá fæðingu. Faðir þeirra, stóra
tígrisdýrið, er konungur frumskógarins og einn
góðan veðurdag eiga bræðurnir að erfa ríki
hans og drottna yfir frumskóginum. En það á
allt eftir að breytast þegar leiðangur veiði-
mannsins mikla og fornmunaþjófsins Aidans
McRorys (Guy Pierce) finnur þessa mik-
ilfenglegu tígrisdýrafjölskyldu. Þegar tígr-
isfaðirinn ræðst á einn leiðangursmanninn
neyðist McRory til að drepa hann og tekur síð-
an Kumal með sér en tígrismóðirin nær að flýja
með Sangha. Leiðir bræðranna skilur þar með
og eiga þeir eftir að lenda í miklum og ólíkum
hremmingum. Kumal lendir í sirkus og Sangha
verður gæludýr sonar landstjórans. Ári síðar,
þegar þeir eru orðnir fullvaxta tígrar, liggja
leiðir þeirra óvænt saman þegar halda á bar-
daga fyrir prinsinn milli tveggja tígrisdýra.
Kemur þá á daginn að bræðrabönd dýranna
eru ekki síður sterk en hjá mönnunum.
Þegar blaðamaður leggur fram þá tilgátu að
sagan hafi virkað á sig sem ævafornt ævintýri
eða þjóðsaga grípur Annaud hana á lofti og tek-
ur undir.
„Það var nákvæmlega það sem ég lagði upp
með og merkilegt nokk þá ertu sá fyrsti sem
bendir á þetta. Ég reyndi sannarlega að skrifa
söguna í anda gömlu þjóðsagnanna, með því t.d.
að hefja hana á þann veg að hér á eftir færi
saga sem gamall maður í Kambódíu hefði eitt
sinn sagt mér. Það er auðvitað tilbúningur, rétt
eins og sagan. En með þessum upphafsorðum
reyndi ég að endurskapa hinn gamla þjóð-
sagnastíl og viðheld honum allt til enda sög-
unnar. Þetta er líka dæmisaga, með mjög skýr-
an boðskap. Við eigum öll slíkar sögur.
Sagan varð í raun og veru til þannig að ég
var staddur í fríi með fjölskyldunni á afskekktri
afrískri eyju yfir jólatímann. Ég hafði ekkert að
gera og var afar hamingjusamur og fór því að
semja litla sögu. Kona mín hreifst mjög af
henni og því ákvað ég að þróa hana áfram.“
Dýrin muna
Annaud hefur alltaf verið heillaður af dýrum,
einkum þó tígrisdýrum og björnum, og í raun
ætlaði hann sér upphaflega að gera mynd um
tígrisdýr þegar hann endaði á að gera Björn-
inn.
„Ég hefði getað gert Björninn um hvaða dýr
sem er og var hikandi um hvort ég ætti að nota
birni eða tígra. Á endanum valdi ég birnina
vegna þess að þá taldi ég að þeir væru með-
færilegri, t.d. vegna þess að þeir geta staðið
uppréttir. Nú veit ég betur. Það er sagan sem
skiptir máli. Ekki hvort dýrin geta staðið upp-
rétt eða ekki. Svo lengi sem maður tengir við
söguna, trúir henni, skiptir engu máli hvaða
dýr maður notar. Tígrisdýrin stóðu sig líka al-
veg ótrúlega vel og eins og þú sérð bara í
myndinni eru þau bókstaflega að leika. Þetta er
100% leikur hjá þeim því engar tölvubrellur
voru notaðar til að breyta svipbrigðum þeirra
eða hegðun. Ég vann því með tígrisdýrunum á
nákvæmlega sama hátt og ég vinn með mann-
fólki. Ég leikstýri þeim, læt þeim líða vel og fæ
þá til að endurlifa senuna. Þetta er alltaf spurn-
ing um vellíðan og traust leikaranna í garð leik-
stjórans; hvort sem um dýr eða menn er að
ræða.“
Með öðrum orðum þá beita allir leikarar,
menn og dýr, eðlisávísun sinni, tilfinningunni.
„Ég vil ekki virka eitthvað geggjaður, en þér
að segja finnst mér eiginlega orðið auðveldara
að vinna með dýrum en mönnum. Um leið og
maður áttar sig á að þetta snýst um grunn-
tilfinningarnar fyrst og síðast er eftirleikurinn
svo auðveldur.“
Eftir að hafa unnið svo mikið með dýrum og
stúderað þau segir Annaud sláandi hversu
margt dýr og menn eigi sammerkt, hegð-
unarmynstur þeirra séu í grunninn svo lík. En
hann segist líka skilja vel vantrú mannsins á
því að dýr geti búið yfir svo mörgum af „hans“
hæfileikum.
„Áður en ég gerði Björninn hefði ég trúlega
sjálfur haft miklar efasemdir um það sem ég er
að segja. Maðurinn virðist t.d. alfarið hafna
þeirri tilgátu að tígrisdýr geti haft minni. En
hvernig á maðurinn að vita slíkt fyrr en hann
hefur rannsakað hegðan tígrisdýra og kynnst
þeim eins og við gerðum. Ég er sannfærður um
að tígrisdýr, rétt eins og önnur dýr, hafa alveg
eins gott minni og við, hafa tilfinningar og geta
stofnað til varanlegra tengsla.“
Eitt megininntak myndarinnar er einmitt
þessi hæfileiki tígrisdýranna, að muna og vera
bundinn tilfinningaböndum.
„Ég man að margir gagnrýndu mig harðlega
fyrir það að hafa gert birnina „of mannlega“ og
þeir gáfu sér án frekari athugunar að birni gæti
ekki dreymt og því væri myndin della. Tígr-
isdýr dreymir og þess vegna hafa þau minni.“
Og hvað fer dagurinn í annað en dagdrauma
þegar tígrisdýrin flatmaga allan liðlangan dag-
inn og virðast góna út í loftið.
„Nákvæmlega. Því hærra sem þú ert í fæðu-
keðjunni því meiri tíma hefurðu aflögu til að
liggja í aðgerðarleysi og láta þig dreyma. Öll
helstu rándýrin eru mikil draumóradýr; ljón,
fílar, tígrisdýr og birnir. Á meðan hestar t.d.
hafa engan tíma til að láta sig dreyma, eru sí-
fellt að þjóna einhverjum húsbónda.“
Annaud telur að trúarbrögð mannsins hafi
leitt til þessarar djúpstæðu lítilsvirðingar hans
í garð dýra, trúin hafi sannfært manninn um að
dýrin hafi enga sál, engar kenndir, séu óæðri
verur.
Aðspurður hvort hann líti sumpart á sig sem
málsvara dýra svarar hann því játandi. „Það er
tilhneiging mín að taka upp hanskann fyrir
þann sem minna má sín, hvort sem um ræðir
dýr eða menn.“
Hann áréttar þó að hann hafi aldrei litið á sig
sem dýra- eða náttúruverndarsinna. „Nei, nei,
nei.“
Sagan sé aðalatriðið og ef áhorfendur vakni
til vitundar um einhver mikilvæg málefni sé
slíkt einfaldlega kærkomin viðbót.
Óskapleg eigingirni
Bræður tveir var frumsýnd 7. apríl á þessu ári í
Frakklandi og fékk afar góða dóma gagnrýn-
enda þar í landi, sem flestir telja hana eina af ef
ekki hans bestu mynd til þessa. Myndin sló þar
að auki í gegn og var sýnd fyrir fullum kvik-
myndasölum í nokkrar vikur.
Gagnrýnendur í Frakklandi fögnuðu mynd-
inni sérstaklega fyrir það að þar væri loksins
komin boðleg fjölskyldumynd, mynd fyrir börn
á öllum aldri. Annaud segist hins vegar aldrei
hafa séð fyrir sér að hann væri að gera slíka
mynd.
„Ég velti því aldrei fyrir mér fyrir hverja
myndir mínar eru, einkum vegna þess að ég
geri þær fyrst og fremst mér til ánægju. Þetta
er óskapleg eigingirni, ég veit það. Og ég furða
mig sífellt á því að ég skuli alltaf komast upp
með það. Að ég skuli hafa komist upp með það
allan minn feril að gera bara þær myndir sem
mig langar til að gera. Sérstaklega þegar ég
hugsa til þess að þannig eru fæstar myndir
gerðar nú á tímum. Fæstir virðast geta komist
upp með þetta núorðið. Tala nú ekki um þegar
myndir eru orðnar svona dýrar eins og mínar.
Þá virðist mér sem peninga- og markaðsmenn
séu oftast við stjórntaumana. Þeir hafa enn
ekki komist með puttana í mínar myndir og
eiga þar af leiðandi ennþá erfiðara með að
markaðssetja þær.“
Annaud segist blessunarlega ekki lengur
þurfa að selja peningamönnum hugmyndir sín-
ar, hann njóti nægilegs trausts til að gera það
sem honum sýnist og gera það í friði.
„En það hefur tekið tíma fyrir mig að komast
í þá stöðu. Ég átti miklu erfiðara með að fjár-
magna eldri myndir mínar og fólk hélt þá að ég
væri eitthvað geggjaður þegar ég reyndi að
selja þeim hugmyndirnar. Hins vegar er orðið
miklu erfiðara nú að fá fólk til að sjá mynd-
irnar. Vegna alþjóðavæðingarinnar og máttar
markaðsaflanna þurfa myndir að slá í gegn allt
frá fyrsta degi og litið er á það sem skell ef
myndir fara hægt af stað. Mínar myndir hafa
hins vegar alltaf þrifist fyrst og síðast á orð-
sporinu og þurfa því lengri lífdaga í kvik-
myndahúsum. Slíkt þykir bíóstjórum erfitt við
að eiga og skortir þolinmæðina til, einkum í
Bandaríkjunum. Það er sem sagt auðveldara að
fá myndir sínar gerðar nú á dögum en erfiðara
að miðla þeim til áhorfenda.“
Til marks um þetta bendir Annaud á að það
hafi gengið mun betur að fá fólk til að sjá
Björninn, hún hafi spurst afar vel út og þar af
leiðandi gengið vel um heim allan og verið sýnd
í öllum helstu kvikmyndahúsum. Þetta sé ekki
tilfellið með Bræður tvo, hún fáist ekki sýnd í
öllum stórum fjölsalakvikmyndahúsum t.d.
„Svona er einfaldlega farið fyrir evrópskum
kvikmyndum. Hversu margar sænskar myndir
berast t.d. í kvikmyndahús á Íslandi? Hversu
margar danskar eða þýskar?“
Næstu skref óráðin
Annaud segir fullsnemmt að ræða sín næstu
skref. Það taki sig vanalega þrjú eða fjögur ár
að undirbúa kvikmynd, vinna rannsóknarvinnu
og finna tökustaði. Hann segir það líka einn að-
alávinning þess að vera óbundinn, ekki á mála
hjá neinum framleiðendum eða stóru stúdíói, að
enginn geti rekið á eftir honum, krafið hann um
myndir.
„Ég byrja ekki á kvikmynd fyrr en ég finn að
ég er algjörlega tilbúinn. Ég hef unnið fyrir
þessu frelsi alla mína ævi og er afar þakklátur
fyrir það. Því forðast ég að sogast inn í Holly-
wood-kerfið þar sem maður þarf, þarf að gera
margar myndir, til að geta staðið skil á hinum
háa lífsstaðli. Borga fyrir hallirnar og alla bíl-
ana. Það heillar mig ekkert. Ég bý frekar lát-
laust og að launum fæ ég að ráða ferðum mín-
um og vinnuhraða alfarið. Get skrifað á mínum
eigin hraða og þarf ekki að örvænta ef mér
tekst ekki að fjármagna verkefnin í einum
grænum.“
Getur legið og látið sig dreyma dagdrauma,
eins og tígrisdýrin, vinir hans.
g fílum í Reykjavík
r hér hvolpinn Kumal, ákvörðun sem síðar meir á eftir að hafa varanleg áhrif á lífssýn McRorys.
Lesbók Morgunblaðsins ˜ 30. október 2004 | 7