Lesbók Morgunblaðsins - 30.10.2004, Side 12

12 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 30. október 2004
Danski kvikmyndagerðarmað-urinn Lars von Trier hefur haf-
ist handa við gerð hrollvekju sem
hann kallar Antichrist. Á meðan set-
ur hann þriðja kafla í Ameríku-
þríleik sínum,
Washington, í
bið. Hrollvekjan
er sögð eiga að
vera aðgengilegri
en flestar mynda
von Triers en það
verður fyrirtæki
hans Zentropa
sem framleiðir
myndina. Peter
Aalbæk Jensen,
meðframleiðandi von Triers, við-
urkennir að leikstjórinn hafi fallist á
að gera hrollvekjuna „af fjárhags-
legum ástæðum, að þessu sinni
vegna hans eigin fjárhagsvandræða.
Sem er gott og blessað því hann
gerði Riget á sínum tíma til að
bjarga fyr-
irtækinu frá
gjaldþroti.“
Hrollvekjan
mun ganga út á þá ögrandi hugmynd
að það hafi í raun verið djöfullinn
sem skapaði heiminn en ekki guð.
Myndin á að gerast í Bandaríkjunum
en verður tekin í Evrópu sumarið
2006. Annar kafli þríleiksins áð-
urnefnda, Manderlay, verður frum-
sýnd næsta vor.
  
Leikstjóri Notting Hill og Chang-ing Lanes, Bretinn Roger
Michell, frumsýnir nú um helgina
nýja mynd vest-
anhafs. Myndin
heitir Enduring
Love og byggist á
samnefndri met-
sölubók Booker-
verðlaunahöfund-
arins Ians.
McEwans. „Þetta
er spennumynd
um ástina, þannig
finnst mér best
að lýsa henni,“
segir Michell um nýju myndina en
hún segir sögu pars sem lendir í
klónum á ofsóknaróðum ókunnugum
manni. Rhys Ifans (Notting Hill,
Human Nature) leikur sérlundaða
einfarann Jed sem kynnist fyrir til-
viljun heimspekifyrirlesaranum Joe,
Daniel Craig (Road To Perdition),
hrífst af honum og tekur að ofsækja
hann.
McEwan setti sig mjög upp á móti
fyrstu handritsdrögunum en féllst
svo á lokaútgáfuna, eftir að persóna
Jed hafði verið gerð flóknari og
óræðari. „Það var ekki fyrr en hann
horfði á hráa útgáfu af myndinni sem
hann áttaði sig á hvert við værum að
fara með söguna hans.“
Michell skrifaði sjálfur handritið
ásamt Joe Penhall. Upphaflega átti
Scott Hicks, leikstjóri Shine, að gera
myndina og ætlaði sér að heimfæra
hana upp á Boston.
  
Svanasöngur hins yfirlýsta „verstaleikstjóra sögunnar“, Eds
Woods, hefur loksins litið dagsins
ljós. Myndin heit-
ir Necromania og
Woods gerði
hana árið 1971
fyrir 7 þúsund
dali, eða tæpar
500 þúsund krón-
ur. Stuttu síðar
hvarf hann spor-
laust.
Necromania er
klámmynd sem
fjallar um kynlífsuppgötvanir ungs
pars sem er á valdi nornasamkomu.
Johnny Deep lék Woods í kvik-
mynd eftir Tim Burton frá 1994.
Það voru sérlegir sérfræðingar
um ævi og starf Wood, Alexander
Kogan og Rudolph Grey, sem fundu
hina „glötuðu“ Woods-mynd í vöru-
geymslu í Los Angeles eftir að hafa
leitað að henni linnulaust í hálfan
annan áratug.
„Þetta er meira en bara klám-
mynd,“ segir Fredrik Carlstrom,
sem hefur yfirumsjón með útgáfu
myndarinnar á mynddiski. „Hún
hefur söguþráð og er metnaðarfullt
verk. Rétt eins og allar hans myndir
þá er hún svo vond að hún er góð. Al-
gjör snilld. Ekta Ed Wood.“
Erlendar
kvikmyndir
Lars von Trier
Rhys Ifan
Ed Wood
Áhorfendur hafa alltaf rétt fyrir sér,“ sagðibandaríski leikstjórinn og stórmynda-framleiðandinn Cecil B. DeMille (d. 1959),sem var þekktastur fyrir biblíubíó á borð
við Boðorðin tíu og Konungur konunganna. Á sinni
tíð þótti hann næmur á smekk áhorfenda; þá virðist
einna helst hafa verið „inni“ að komast nær guð-
dómnum gegnum kvik-
myndalistina. Sú tíð er liðin
og biblíubíó er „úti“. Hafa
áhorfendur enn alltaf rétt fyr-
ir sér? Líklega í merkingu
DeMilles, þ.e. að bíómynd sé góð þegar áhorfendur
flykkjast á hana og peningarnir streyma inní miðasöl-
urnar.
Svo mikið er víst að enginn kvikmyndaframleið-
andi hefur nokkurn tíma sagt að kvikmyndagagnrýn-
endur hafi alltaf rétt fyrir sér. En samt eru það nú
þeir sem frá öndverðu hafa umfram aðra áhorfendur
reynt að meta gæði bíómynda á opinberum vettvangi.
Svo hefur einnig verið hérlendis frá upphafi „íslenska
kvikmyndavorsins“ fyrir tæpum aldarfjórðungi.
Í þeim dansi sem þá var boðið uppí og lengi framan
af, jafnvel til skamms tíma, stigu almennir áhorf-
endur og gagnrýnendur sporin nokkurn veginn í takt.
Þeir voru sammála um að styðja þessa ungu listgrein
á Íslandi og reyna að aðstoða hana við að komast á
legg. Þegar ég var að skrifa kvikmyndagagnrýni á
þessum fyrstu árum „vorsins“ var ósköp einfaldlega
þegjandi samkomulag um að fara öðrum og nær-
gætnari höndum um íslensku nýframleiðsluna en þá
erlendu. Hún fékk það sem nú er kallað forgjöf uppá
eina ef ekki tvær stjörnur á þeim umdeilanlega gæða-
skala sem stjörnugjöfin er. Lengst af hafa íslenskir
gagnrýnendur einnig lagt sig fram um að vanda sig
sérstaklega þegar kemur að umfjöllun og greiningu á
íslenskum bíómyndum. Til skamms tíma þótti
ábyrgðarlaus dónaskapur að fella lítt rökstudda
sleggjudóma yfir okkar framleiðslu.
Og áhorfendur sýndu greininni sömu virðingu,
áhuga og nærgætni með því að velja íslenskt. Jafnvel
þótt fókusinn dytti út á köflum, samtölin næðu ekki
alltaf til hljóðhimnunnar, handritin væru ófullburða
og leikurinn stundum stífur, leikhúslegur, ef ekki
hreinlega amatörískur: Við vildum íslenskt og þess
vegna völdum við íslenskt..
Þetta tímabundna ástand má kalla óæskilegt eða
óeðlilegt, ef menn vilja. En það þjónaði tilgangi sín-
um. Það var nauðsynlegur stuðningur við unga list-
og iðngrein sem kostar mikla peninga.
Nú hefur verið gert nýtt samkomulag á vettvangi
kvikmyndagagnrýni um íslenskar bíómyndir. Silki-
hanskarnir eru komnir ofaní skúffu. Forgjöf stjarn-
anna er á undanhaldi, ef ekki hreinlega horfin. Gagn-
rýnendur segja sem svo: Greinin er komin til þroska,
fagmennskan orðin sambærileg við erlenda fram-
leiðslu og opinberi fjárstuðningurinn orðinn traustur
svo tími er kominn til að taka íslenskar myndir sömu
tökum og þær erlendu.
Gott og vel. Ýmsir gagnrýnendur okkar eru þeim
vanda vaxnir að fjalla af sömu fagmennsku, þekk-
ingu, áhuga og ástríðu um íslenskar myndir og er-
lendar. En því miður á það ekki við um alla. Ekki
þjónar tilgangi að nefna einstaka miðla eða einstök
nöfn. Hins vegar eru sumir nýliðar í stétt íslenskra
kvikmyndagagnrýnenda á rangri braut. Allt of marg-
ar umsagnir gagnrýnenda af yngri kynslóð einkenn-
ast af óvandvirkni, sjálfsupphafningu, derring og
stælum í garð íslenskrar kvikmynda. Allt of fáar
greina faglega það sem myndirnar eru að reyna að
segja og hvernig þær segja það, að ekki sé minnst á
að þær séu settar í kvikmyndasögulegt samhengi.
Silkihanskarnir hafa í sumum tilfellum vikið fyrir
grófum vettlingatökum. Slík gagnrýni er ekki aðeins
gagnslaus; hún gerir ógagn.
Í þeirri umræðu sem nú er hafin um viðbrögð við
dvínandi gengi íslenskra bíómynda á heimamarkaði
væri æskilegt að þáttur gagnrýnenda kæmi einnig til
álita. Lýst er eftir sjálfsgagnrýni gagnrýnenda, ekki
síður en kvikmyndagerðarinnar. Þeir verða að gera
sams konar kröfur til sjálfs sín og sinnar fagmennsku
og þeir gera til kvikmyndanna sem þeir fjalla um. Yf-
irmenn viðkomandi fjölmiðla þurfa einnig að gera sér
grein fyrir sinni ábyrgð.
Hvað sem öllum álitamálum um gildi og gengi ein-
stakra íslenskra bíómynda líður eiga höfundar og
framleiðendur rétt á því að þær séu teknar alvarlega
og þeir sem um þær fjalli á opinberum vettvangi sýni
þeim virðingu, hafi á þeim áhuga og beri í brjósti sér
einhverja ástríðu til þeirra. Eða stendur þessum
gagnrýnendum á sama um hvort íslenskar kvik-
myndir eru á boðstólum í bíóunum eða ekki? Stendur
þeim á sama um allt nema spegilmynd eigin sjálf-
hverfu?
Enginn hefur alltaf rétt fyrir sér. Ekki áhorfendur.
Ekki gagnrýnendur. Ekki kvikmyndagerðarmenn.
En þessir þrír aðilar þurfa hver á öðrum að halda í
þeirri viðleitni sem þeir eru vonandi sammála um: Að
auka veg og efla fjölbreytni íslenskrar kvikmynda-
gerðar, en ekki skaða hana.
Þeir sem vettlingi geta valdið
’Stendur þessum gagnrýnendum á sama um hvort íslensk-ar kvikmyndir eru á boðstólum í bíóunum eða ekki?‘
Sjónarhorn
eftir Árna Þórarinsson
ath@mbl.is
J
eremy Renner er ungur og upprennandi
leikari í Hollywood sem dvaldi hér á
landi í tæpa tvo mánuði í haust. Ástæðan
er sú að hann leikur stórt hlutverk í A
Little Trip to Heaven, nýrri mynd Balt-
asars Kormáks og Sigurjóns Sighvats-
sonar. Hann var búinn að vera á landinu í tæpar tvær
vikur þegar blaðamaður ræddi við hann á tökustað.
Jeremy er skemmtilegur í viðkynningu, greinilega
mikill fagmaður þótt hann orki á mann eins og gamall
kunningi. Hann er 33 ára og hefur búið í Los Angeles
í tólf ár og víða komið við á ferlinum. Jeremy hefur
leikið í stórum sem smáum myndum líkt og hann
ræðir í viðtalinu. Hann er líka töffari, syngur í rokk-
hljómsveit og lék í myndbandi með Pink (man ekki
einhver eftir lögreglustjóranum úr „Trouble“?)
Hann segir þrjú atriði ráða
því af hverju hann taki hlut-
verk að sér; leikararnir, leik-
stjórinn og sagan, og réðu
þessir þættir einnig vali hans á A Little Trip to Heav-
en. „Mér finnst Forest og Julia frábær, Baltasar
áhugaverður og ég hafði gaman af handritinu,“ segir
hann en bónusinn var að koma til Íslands.
Drukknir víkingar
„Mér finnst mjög gaman hérna og kann vel við
drukknu víkingana. Ég passa ágætlega inn hérna.
Ég er búinn að flækjast um í 101 og hef heimsótt
Kaffibarinn nokkrum sinnum,“ segir hann.
Hann segist ekki hafa vitað neitt um Ísland áður
en hann kom hingað nema klisjuna að „Ísland sé
grænt og Grænland ís“. Hans leið til að kynnast landi
er ekki að skoða landslag heldur fólk. „Þegar ég
ferðast til nýrra landa hef ég gaman af því að tala við
fólk frekar en að horfa á styttur. Mér finnst maður
ekkert endilega læra neitt um land með því að fara
upp á hálendið eða jökul. Ég hef mjög gaman af fólki
og mannlegri hegðun. Mér finnst magnað að það búi
aðeins 300.000 manns hérna og þið hafið eigið tungu-
mál. Mér finnst lífsstíll Íslendinga áhugaverður.“
Hann segist strax hafa lært mikið um landið og
eins og svo mörgum öðrum er meintur drykkjuskap-
ur Íslendinga honum ofarlega í huga. „Ég hef aldrei
séð íbúa eins lands verða svona drukkna um helgar,
þetta er algjör ráðgáta. Fólk hérna er kannski ekki
beint dónalegt en það eru allir að hella drykkjum yfir
aðra á Kaffibarnum og fólk er ekkert að hugsa um
næsta mann,“ segir Jeremy sem segist hafa verið
mjög óvanur því að gefa eftir svona mikið persónu-
legt pláss.
„Ég hef ábyggilega haldið á sjö manns út af börum
á þeim tíu dögum sem ég hef verið hérna. Mér finnst
hræðilegt að fólk skuli verða svona drukkið,“ segir
Jeremy og ekki laust við að maður fari hjá sér. Hann
er hins vegar ekkert feiminn í kringum þessa
drukknu Íslendinga. „Ef einhver dettur niður á gólf
fyrir framan mig, þá tek ég hann upp.“
Hann segir leikarastarfið gott fyrir mann eins og
hann sjálfan með mikinn áhuga á mannlegri hegðun.
„Ástæða þess að ég fór út í leiklist var til að geta
stúderað mannlega hegðun, sálfræði, félagsfræði og
heimspeki. Ég hef mjög gaman af að skoða sálfræð-
ina á bak við mannlega hegðun og það hjálpar mér í
leiklistinni.“
Hann segist ekki geta upplýst mikið um persónuna
sem hann leikur í A Little Trip to Heaven og segir
með glettnislegu brosi að myndin sé full af óvæntum
uppákomum. Jeremy leikur Fred McBride, sem er
kvæntur Isold, sem Julia Stiles leikur, en þau eiga
barn saman í myndinni. „Inn í söguna blandast
tryggingarannsóknarmaður sem Forest Whitaker
leikur. Hann kemur til að rannsaka lát manns í bíl-
slysi og ýmislegt, sem ég get ekki upplýst, kemur þá í
ljós,“ segir hann og heldur áfram: „Kannski eiga
áhorfendur eftir að átta sig á leyndarmálunum en þá
er alltaf næsti hlutur handan við hornið. Þegar þeir
telja sig vera búna að átta sig á hvernig málum er
háttað kemur eitthvað nýtt upp. Myndin geymir
mörg leyndarmál og ætti að verða skemmtileg
spennumynd.“
Minna stress og kjaftagangur
Hann er ánægður með samstarfið við Baltasar og
segir að það sé gott að starfa með leikstjóra sem líka
hafi unnið sem leikari. „Hann er góður í að segja
sögu, kannski ekki síst af því hann skrifaði þessa
sögu. Og þar sem hann er leikari kann hann að tala
við leikara. Við skemmtum okkur vel saman. Við
virðumst hafa lifað svipuðu lífi og hafa svipaða sýn á
lífið. Hann er skemmtilegur maður sem gaman er að
vera í kringum. Ég kalla hann Borgarstjóra Reykja-
víkur.“
Jeremy segir að leikararnir hafi rætt sín á milli um
að stemningin á settinu sé öðruvísi en þau hafi áður
upplifað. „Við Julia og Forest vorum að ræða að það
sé minna stress á settinu hér. Kannski er það vegna
þess að ég skil ekki málið! Fólk er ekki með mikinn
kjaftagang. Það lítur út fyrir að vera miklu rólegra en
maður á að venjast í Bandaríkjunum. Þar eru hlut-
irnir oft miklu háværari. Það vita allir hvað þeir eru
að gera hérna. Kannski er minna stress hérna út af
því? Fólk veit hvað það er að gera,“ segir Jeremy
sem er í gervinu þegar rætt er við hann og kvartar
oft yfir því að hann klæi undan álímdu yfirvaraskegg-
inu. Hann á að fara í tökur innan skamms og bankað
er á hjólhýsið og hann minntur á að hann hafi tíu mín-
útur í viðbót þar til hann þurfi að vera klár.
Jeremy er ekkert að stressa sig og gefur sér tíma
til að ræða gömul og ný verkefni. „Ég hef leikið í
mörgum mismunandi myndum, ódýrum og líka dýr-
um myndum eins og S.W.A.T. Einn dagur við tökur á
henni kostaði jafnmikið og gerð myndarinnar
Dahmer, sem kostaði 200.000 dali í framleiðslu,“ seg-
ir hann en í S.W.A.T. lék hann sérsveitarmann á
meðan hann túlkaði fjöldamorðingja í Dahmer.
„Colin og ég urðum góðir vinir, Sam er frábær, ég
kynntist Michelle ágætlega. Það voru allir mjög
skemmtilegir og það var líka mjög skemmtilegt að
hlaupa um með byssur!“ Fyrir þá sem ekki vita ber
umræddur Colin eftirnafnið Farrell, Sam er enginn
annar en Samuel L. Jackson og Michelle er töffarinn
Michelle Rodriguez.
Charlize Theron næst
Áður en Jeremy kom til Íslands hafði hann nýlokið
tökum á annarri mynd enda hafa starfskraftar hans
verið eftirsóttir að undanförnu. „Ég var að klára
mynd í New York sem heitir 12 and Holding, sem er
frábær lítil mynd. Minnir á blöndu af Stand by Me og
Mystic River. Mjög falleg mynd sem fjallar um vin-
skap tólf ára stráka. Ég leik slökkviliðsmann, sem
kynnist einum tólf ára strákanna,“ segir Jeremy.
„Og strax eftir þessa mynd leik ég í myndinni
Class Action með Charlize Theron og Frances
McDormand og ég held Sissy Spacek verði í henni,“
segir hann og fjölgar því sífellt stórstjörnunum sem
Jeremy vinnur með. Leikstjóri er Nýsjálendingurinn
Niki Caro, sem vakti mikla athygli fyrir Whale Rider.
„Æfingar hefjast í desember og tökur í janúar og
þetta fjallar um hóplögsókn gegn námufyrirtæki og
er byggt á sannri sögu. Þetta ætti að verða skemmti-
legt. Ég leik hlutverk sem ég hef leikið áður, hlutverk
sjarmerandi skúrksins, manninn sem þú elskar að
hata. Ég leik Bobby Sharp, sem kemur lögsókninni
af stað með því að áreita persónu Charlize Theron
kynferðislega með orðum. Frekar fyrirlitlegur gaur.“
Jeremy Renner segist aðspurður vera ánægður
með líf sitt. „Já, ég get dáið hvenær sem er með bros
á vör. Ég er mjög heppinn að fá að gera það sem ég
elska að gera.“
Þegar rætt var við Jeremy átti hann von á vinum í
heimsókn til Íslands og sú spurning vaknar hvort
hann sé búinn að vara vinina við drykkjunni sem eigi
sér stað á Íslandi. „Ertu að grínast? Þess vegna eru
þeir að koma!“
Sjarmerandi skúrkur
Jeremy Renner er ungur og upprennandi og
leikur stórt hlutverk í A Little Trip to Heaven.
Hann hefur áhuga á mannlegri hegðun og skoð-
ar fólk frekar en landslag.
Eftir Ingu Rún
Sigurðardóttur
ingarun@mbl.is
Morgunblaðið/Þorkell
„Ég get dáið hvenær sem er með bros á vör. Ég er
mjög heppinn að fá að gera það sem ég elska að
gera,“ segir Jeremy Renner m.a. í viðtalinu.