Lesbók Morgunblaðsins - 30.10.2004, Blaðsíða 9

óperuna, ræddi við mig um söngvara og óperur.
Eins varð ég að syngja í messu á sunnudags-
morgnum með kór kirkjutónlistardeildarinnar.
Æfingar voru klukkan átta á laugardags-
morgnum, og ný messa sungin á hverjum sunnu-
degi. Við sungum gamla messusönginn af blaði;
nóturnar eru kallaðar naumur; og ég er enn
nokkuð slungin að lesa þær! Þessi maður, dr.
Hans Gillesberger var ótrúlegur kennari.
Ég fór fyrst í söngkennaradeild, lauk henni og
fékk leyfi til að kenna við tónlistarskóla og tón-
listarháskóla. Ég var þá tuttugu og fjögurra ára
og fannst ég ekki vita margt. Eftir það fór ég í
ljóða- og óperudeild háskólans og lauk þar prófi
eftir fjögur ár. En stór partur af náminu var bara
að vera á þessum stað. Fá stæði í óperunni og
hlusta á hverja óperuna af annarri; fara á tón-
leika, og fá þetta andrúmsloft allt í blóðið. Það
má ekki vanmeta þennan þátt námsins. En þetta
er erfitt hér á Íslandi. Þótt framboð á tónleikum
sé gott, fer maður ekki á hverju kvöldi í óper-
una.“
Ég spyr Sigríði Ellu um þá lífseigu goðsögn að
músíköntum megi skipta í tvo hópa, annars veg-
ar söngvara og hins vegar tónlistarmenn. Goð-
sögnin á vafalítið rætur sínar að rekja til þess að
oft hefur það borið við að söngvarar hafi ekki
jafnalhliða músíkmenntun og aðrir tónlist-
armenn og hafi til dæmis takmarkaða kunnáttu í
tónfræðigreinum. Þeir komist langt á hljóðfæri
sínu einu saman, þótt aðra kunnáttu skorti.
„Ef þú hefur rödd af guðs náð, sem er sérstök,
og getur sungið – þá hefur enginn áhuga á því
hvort þú veist eitthvað eða ekki. Allra bestu
söngvararnir, sem eru á toppnum, Pavarotti,
Bryn Terfel og slíkir söngvarar eru auðvitað
mjög vel gefið fólk. Annars hefðu þeir ekki afrek-
að það sem þeir hafa gert. Maður finnur það
mjög vel þegar maður kennir söng, að það er
ekki hægt að búa til demant úr grjóti. Það má
auðvitað slípa lengi þar til allir hæfileikar eru
komnir í ljós. En ég held, að ef almenna skyn-
semi vantar, þá heyrist það í söngnum um síðir.
Ef maður ætlar að geta sungið flestar tegundir
af tónlist – þá þarf hæfileika til að greina á milli
blæbrigða, stíltegunda og annars og einnig kunn-
áttu til að beita röddinni á ólíkan hátt. Ef þú hef-
ur tæknina á valdi þínu, getur tónlistin verið
frjáls en allir tónlistarmenn vilja þjóna tónlist-
inni.
Ég var í Vín í tíu ár, og eftir að ég lauk námi
við Tónlistarháskólann var sagt við mig, að ef ég
vildi einhvern tíma koma þangað til að kenna, þá
væri ég velkomin. En á þessum árum var ég allt-
af eitthvað að syngja. Ég fór heim og söng í
Brúðkaupi Fígarós, og fór í söngkeppnir, meðal
annars til Belgíu í tengslum við Festival of
Flandern. Ég var líka í tólf manna hóp frá Vín-
arborg sem ferðaðist um og flutti nútímatónlist.
Ég söng með óperukór La Scala og kór Vín-
aróperunnar á listarhátíð Bregens.
Í karlhlutverki
með tvíbura á brjósti
Ég fékk tvisvar styrk til að fara til Ítalíu í stuttan
tíma til að læra ítölsku. Á þessum tíma hafði ég
kynnst manninum mínum Simon Vaughan
bassabariton söngvara, sem er Breti. Ég söng
Carmen í uppfærslu Þjóðleikhússins sem sló öll
vinsældamet hérlendis. Næstu árin var ég mjög
dugleg við að taka þátt í keppnum, enda þarf
maður að gera það fyrir þrjátíu og fimm ára ald-
ur.
Ég vann til verðlauna í Toulouse söngkeppn-
inni og var boðið að syngja í Arenunni í Verona.
Einnig tók ég þátt í Benson&Hedges-keppninni
þar sem Ólafur Vignir spilaði með mér. En hann
spilaði fyrst með mér þegar ég var 17 ára og hef-
ur reynst mér sannur vinur æ síðan. Þessi
keppni var undanfari Cardiff-keppninnar. Mér
gekk mjög vel í þeim báðum – vann einnig til
verðlauna í Benson&Hedges-keppninni. Verð-
launin fólust meðal annars í því að syngja á tón-
leikum á Aldenburgh-listahátíðinni.
En þegar að því kom, var ég á fæðingardeild-
inni að eignast dóttur mína, þannig að ég varð að
fresta tónleikunum um ár. Næsta ár kom og ég
átti að syngja í Spanisches
Liederspiel eftir Schumann, ásamt hörku
bresku liði. Þá neyddist ég til að hringja aftur og
segja: „Nei, ég er ófrísk aftur, en þótt ég eigi
ekki að fæða fyrr en eftir mánuð, þá á ég von á
tvíburum!“ Þá var þeim öllum lokið og spurðu
mig hvort ég vildi ekki bara framvegis vera í
barneignunum. En allt gekk þetta nú vel. Ég átti
að syngja í Orfeusi og Evridis í jólauppfærslu
Þjóðleikhússins.
Strákarnir mínir fæddust 7. nóvember og ég
stóð á sviðinu 26. desember. Ég var fyrsta konan
sem söng karlhlutverk með tvíbura á brjósti!“
Sigríður Ella gerði fleira á barneignaárunum,
eins og hún kallar þau. Henni fannst eiginlega
engin almennileg músík vera til fyrir börn. Og
ráðið var auðvitað að gefa bara sjálf út plötu,
jafnvel þótt það þýddi margra ára skuldir.
„Ég fékk breskan útsetjara, Gordon Lang-
ford, til að útsetja fyrir mig. Hann var auðvitað
mjög hissa þegar ófrísk kona gekk inn til hans að
biðja um þetta. En þetta tókst, og ég held að
hann hafi bara haft gaman af. Ég fékk svo fólk úr
Sinfóníuhljómsveit Íslands til að spila með mér
og barnakór og Garðar Cortes til að syngja með
mér. En þetta varð þó til þess að börnin mín
kunna þessi íslensku lög. Næsta skref verður að
koma þessu út í annað sinn á geisladiski, og það
stendur til. Þetta eru klassísk lög sem allir
krakkar hafa gott af því að kunna.“
Beggja vegna Ermarsunds
Sigríður Ella segir að það hafi verið nokkuð erf-
itt að flytja til Englands. Menntun sína hafði hún
jú sótt til Vínarborgar, og í London hafði hún
engin tengsl í tónlistarheiminum. Hún hélt áfram
að sækja söngtíma í London, þekkti enga og
fannst erfitt að koma sér á framfæri. Í London
var líka mikið framboð af góðum söngvurum.
„Ólafur Egilsson sendiherra hefur ætið sýnt
söngvurum mikinn áhuga og greitt götu margra
sem músíkina hafa stundað. Hann aðstoðaði mig
dyggilega við tónleika mína með Geoffrey Par-
sons í Wigmore Hall. Hann er mikill músíkvinur.
En svo var það að söngvari nokkur heyrði í
mér og sagði umboðsmanni sínum frá mér. Um-
boðsmaðurinn kom, hlustaði á mig og tók mig
strax að sér. Eitt það fyrsta sem ég gerði var að
syngja Dalílu í Albert Hall með amerískum
söngvara, Gary Lakes, á tónleikum í minningu
tónskáldsins Camille Saint-Saëns. Ég vann fyrir
skosku óperuna, Opera North og tók þátt í mörg-
um uppfærslum með öðrum breskum óperu-
félögum. Ég var svokallaður cover söngvari í
fjórum aðalhlutverkum, Carmen, Dalilu, Dora-
bellu og Charlottu hjá Covent Garden. Ég söng
allar sviðsæfingar. Ein af mínum góðu minn-
ingum þaðan er þegar ég söng fyrstu aríu Dalilu
á sviðinu, þá stóð hljómsveitin upp og klappaði
fyrir mér. Það var góð upplifun. Með Covent
Garden söng ég á Windsor-listahátíðinni hlut-
verk Marzellínu í brúðkaupi Figarós.
Ég söng oft á tónleikum í Barbican Center
með mörgum af bestu hljómsveitum Bretlands
eins og Philharmonia Orchestra og BBC Consert
Orchestra, kom fram í útvarpi og sjónvarpi, með-
al annars í Masterclass hjá Pavarotti sem sýndur
var víða um heim.
Ég söng víða í Frakklandi bæði óperur og á
tónleikum. Ég söng til dæmis Carmen í konsert-
uppfærslu í hátíðinni í Flaine í Frakklandi og
Stabat Mater eftir Pergolesi á Bach hátíðinni í
Saint Donat hjá organistanum Marie-Claire
Alain, og Sálumessu Mozarts undir stjórn fiðlu-
leikarans og hljómsveitarstjórans Jean-Jacques
Kantarovs. Við ferðuðumst víða með þá tónleika.
Ég var lengst í burtu að heiman í 6 vikur þegar
ég fór með Covent Garden til Japan og Kóreu.
Eftir það gat ég ekki hugsað mér langa fjarvist
frá fjölskyldunni og miðaðist verkefnaval mitt við
að komast heim um helgar til að elda góðan mat
og sinna fjölskyldunni.“
Þegar Sigríður Ella telur upp hlutverkin sem
hún fékk tækifæri til að læra og syngja talar hún
af stakri hógværð, rétt eins og þetta hafi ekki
verið neitt, neitt. Og hún telur upp ótal tónleika
til viðbótar og óperuuppfærslur á Bretlandi og
víðar. Ekkert af þessu hefði hún gert hæfi-
leikalaus, og hún hefði ekki verið svo eftirsótt
sem raunin varð án þess að hafa allt til að bera
sem prýtt getur góðan söngvara. „Alltaf að
læra,“ segir hún og lætur mig næstum halda að
það hafi verið vegna þess að hún kunni of lítið.
Gott að vita betur, og gott að vita, að enn eru til
söngvarar, sem þrátt fyrir kunnáttuna og hæfi-
leikana hafi þroska og hugrekki til að halda
áfram leitinni að tóninum sanna og því sem enn
er ófundið. Þessari reynslu hefur Sigríður Ella í
æ ríkari mæli miðlað til annarra á síðustu árum.
Með allan þann reynslusjóð sem hún hefur sank-
að að sér á vegferð sinni um söngheima, er hún í
dag afar eftirsóttur söngkennari. Hennar eigin
örlög sem söngkonu réðu miklu um það, að hún
hefur þótt skara framúr í „viðgerðum“ á söng-
röddum, sem einhverra hluta vegna hafa átt í
tæknilegum erfiðleikum. Hún hefur líka tekið að
sér fjölmarga íslenska söngvara og söngnema,
sem hafa lagt leið sína til Lundúna, til að læra af
henni.
„Ég þurfti að fara í svolítinn uppskurð; tann-
holdsaðgerð sem átti ekki að vera neitt mál. En
einhverra hluta vegna fékk ég vírussýkingu í
tvær taugar, með þeim afleiðingum að ég lam-
aðist að hluta í hálsinum. Í langan tíma var ég
eins og haltur fótboltamaður og hafði 30 prósent
minni mátt í hálsinum öðrum megin.
Það kom að því að ég varð að segja við um-
boðsmann minn, að ég vildi ekki láta hann senda
mig neitt, ég yrði að taka mér frí. Ég var alltaf að
bíða eftir að þetta lagaðist, en fann, að undir
álagi versnaði ég. Loksins, eftir langan tíma,
fannst ráð við kvillanum, og í dag er ég í fullu
fjöri og syng það sem mig langar að syngja.
Nú eru börnin orðin fullorðin og aðstæður
mínar aðrar. Nú getum við hjónin bæði verið að
syngja á sama tíma eins og okkur lystir. Það var
sjaldan að við maðurinn minn fengum tækifæri
til að syngja saman, og fáar óperur sem henta
tveimur dökkum röddum. Hann hefur sungið
mikið með Europian Chamber Opera, og ferðast
mikið með þeim, og undanfarin tvö ár höfum við
farið með þeim í ferðir og sungið um borð í
skemmtiferðaskipinu Mínervu, sem er mikið lúx-
usfley. Það býður upp á menningarferðir og um
borð eru listviðburðir af ýmsu tagi, fyrirlestrar
og önnur menningarleg dagskrá. Við fórum fyrst
til Taílands, Indlands, Singapore og Malasíu. Svo
var skipt um skip og við fórum í jómfrúarferð
nýja skipsins í fyrra um grísku eyjarnar, til
Tyrklands, Möltu og víðar. Næstu ferð fórum við
til Mið-Ameríku og Mexíkó. Við fljúgum á stað-
inn þar sem skipið er hverju sinni, og erum um
borð í hálfan mánuð í vellystingum. Á þeim tíma
syngjum við þrjár mismunandi uppfærslur. Mér
finnst þetta algjör draumur. Við Simon erum að
syngja saman, og höfum í leiðinni tækifæri til að
sjá saman nýja staði og erum í vinnu. Þetta er
þvílíkur lúxus.
En hvað kennsluna varðar, þá er ég nísk á
tíma minn þar. Ég kenni ekki nema þeim, sem
virkilega vilja læra, og stunda þetta eins og um
líf eða dauða sé að tefla. Ég er yfirleitt með einn
til tvo Íslendinga, en annars fólk hvaðanæva. Oft
er ég að lagfæra eitthvað sem hefur farið úr-
skeiðis og finna leiðir til að kryfja raddirnar til
mergjar, eins og ég þurfti að gera eftir lömun
mína í hálsinum. Þetta er mikil fínþjálfun og
maður lærir æ betur hvað líkami okkar getur
verið viðkvæmur. Það þarf ekki annað en stíflur,
ofnæmi, bakflæði eða svolitlar bólgur, til þess að
röddin fari úr lagi. Það er oft óskaplega erfitt að
greina hvað raunverulega er að, og viðgerðirnar
eru oft hárfínar stillingar. Fólk sem hefur fengið
vitlausa greiningu, er kannski búið að eyða
mörgum árum til einskis, því það var aldrei lagað
það sem raunverulega var að. Það getur tekið
langan tíma að laga slíka kvilla. En þetta er al-
gengt í lífi söngvara. Í mínu tilfelli var ég að
syngja Bach, þegar röddin brást mér. Ég fann að
röddin hegðaði sér ekki eins og ég vildi að hún
gerði. Ég fékk köst, sem komu eins og vont veð-
ur. Ég fann það sjálf þegar ég var að fá máttinn
aftur, og fór að geta sungið, hvernig líffærin
vinna saman og ég fór að skynja samhengið í
söngnum svo miklu betur. Þetta er eins og með
hverja aðra líkamsþjálfun – með réttum æfing-
um er hægt að ná röddinni aftur, en það getur
tekið tíma.“
Lánsöm og þakklát
Sigríður er ekki búin að gleyma því hve erfitt var
fjárhagslega fyrir foreldra hennar að koma
henni til mennta í tónlistinni. Í framhaldnáminu
átti hún kost á námslánum og kveðst afar þakk-
lát fyrir að hafa haft möguleika á slíku. Á ferli
sínum erlendis hefur Sigríður Ella sætt færis að
syngja íslenska tónlist og kynna hana. Eftir-
minnilegir tónleikar í huga hennar voru reyndar
með íslenskum jólalögum, þar sem hún söng með
The Collegiate Singers undir stjórn tónskáldsins
virta Johns Rutters.
Sigríður Ella segist vera lánsöm kona og hepp-
in í lífinu. Hún talar um fjölskyldu sína og vini
heima af mikilli hlýju og talar um þakklætið sem
hún segist eiga svo mörgum að gjalda. Sigríður
Ella Magnúsdóttir er ekki búin að gleyma upp-
runa sínum þótt starfsævin hafi borið hana burt.
Hún er ekki búin að gleyma Fjósamanninum
sem fékk sér frí, fiðluæfingum, Pólýfónkórnum
og draumnum sem hún þorði ekki að segja frá –
draumnum um að verða óperusöngkona. Í dag á
hún sér lítið athvarf í Vesturbænum, og nýtur
þess að geta skotist heim af og til.
Við munum hana fyrir þau skipti sem hún hef-
ur miðlað af list sinni hér heima, bæði á tón-
leikum og í óperuhlutverkum; þar sem hún var
iðulega í hlutverki einstakra þokkadísa; hlut-
verkum sem fóru henni og rödd hennar svo frá-
bærlega vel; hvort sem það voru villingarnir
Maddalena og Carmen, eða hin göfuga Amneris.
Í mínum huga dugði þó alltaf eitt lítið lag til þess
að gera Sigríði Ellu að sannri söngdrottningu og
í túlkun þess hefur enginn íslenskur söngvari
staðist henni snúning. Óviðjafnanleg söngfegurð
í harmrænu sönglagi. Þetta er litla vögguvísan
hans Jóns Leifs, Þei, þei og ró. Kannski að ég
bregði henni á fóninn…
Fiðlusveitin í Laugarnesskóla Á myndinni eru, talið frá vinstri: Arnór Sveinsson, Helga Gunnarsdóttir,
Eygló, Sigríður Ella (stuttklædd), Katrín Árnadóttir (öftust), Þórarinn, Kolbrún Sæmundsdóttir, Stein-
unn Guðmundsdóttir, Sigurður Björnsson, Þorgerður Ingólfsdóttir, Agnes Löve, Rut Ingólfsdóttir og
Einar Sindrason.
Sigríður Ella í Masterclass hjá Pavarotti sem sýnd-
ur var í sjónvarpi víða um heim.
Á Bregenzer Festspiele þar sem Sigríður Ella söng
með kór Scala-óperunnar.
Lesbók Morgunblaðsins ˜ 30. október 2004 | 9
„Sirry Ella Magnus, íslenski mezzósópraninn,
skaraði framúr í hlutverki Emilíu.“
(Alan Blyth, Daily Telegraph, Rossini: Otello)
„Það sem var langmest sannfærandi var aðlað-
andi og mildur söngur íslenska mezzósópransins
Sirry Ellu Magnus í hlutverki Rubiru.“
(Robert Henderson, Opera Magazine,
Boito: Nerone, á Camden-hátíðinni)
„Sigríður Magnúsdóttir miðlaði Ruhe Meine
Seele eftir Richard Strauss af ástríðufullu næmi
í ríkum mæli; og túlkaði lög Sibeliusar mjög fal-
lega, þar á meðal Tryst, sem ég minnist ekki að
hafa heyrt betur sungið.“
(Denby Richards, Hampstead and Highgate
Express, Aldeburgh Festival International
Concert Singer’s Award)
„Við vorum þeirrar ánægju aðnjótandi að heyra
hlýja mezzórödd Sirry Ellu Magnus skara fram-
úr í hlutverki Amnerisar.“
(Louis Garde, Le Dauphiné, Verdi: Aida)
„Hér er blæbrigðarík rödd, sem syngur vel á öll-
um raddsviðum, með undurfagurri túlkun.“
(The Journal / Washington, Saint-Saëns:
Samson og Dalíla)
„Stórkostlegur mezzósópran, Sirry Ella Magnus.
Tónleikagestir voru gagnteknir af blæfegurð
þessarar breiðu og miklu mezzósópranraddar,
stórfengleik hennar og músíkalskri túlkun....
hún var stórkostleg í orðsins fyllstu merkingu.“
(Germaine Vadi, Les Affiches,
Berlioz: Les Nuits d’Été)
„Þvínæst fylgdu litríkar þjóðlagaútsetningarnar,
þrungnar tilfinningu, lífi og fegurð í söng ís-
lenska mezzósópransins, Sirry Ellu Magnus.“
(Der Bund / Bern, Manuel de Falla:
Sjö spænskir söngvar)