Morgunblaðið - 28.08.2004, Qupperneq 10

FRÉTTIR
10 LAUGARDAGUR 28. ÁGÚST 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Cherie Booth Blair, lögmaðurog eiginkona Tonys Blair,forsætisráðherra Bret-lands, sagði á málþingi um
Konur, völd og lög sem fram fór í
Reykjavík í gær að eitt stærsta mál-
efni 21. aldarinnar snerist um jafn-
vægið milli einkalífs og vinnu. Það
málefni varðaði ekki aðeins konur
heldur einnig karla. Talaði hún í því
sambandi m.a. um nauðsyn þess að
konur og karlar deildu ábyrgðinni á
uppeldinu og heimilisstörfunum.
Ennfremur þyrfti að koma meiri
sveigjanleika á vinnutíma fólks.
Þegar blaðamaður Morgunblaðsins
spurði Booth Blair að því, eftir mál-
þingið, hvernig hún sjálf færi að því
að halda jafnvægi milli einkalífs og
vinnu sagði hún: „Ég held að það sé
ögrun fyrir mig, rétt eins og fyrir all-
ar aðrar útivinnandi mæður.“ Bætti
hún því við að sennilega væru allar
útivinnandi mæður með smá sam-
viskubit yfir því að ná aldrei þessu
jafnvægi. „Ég er því líka með smá
samviskubit,“ sagði hún. „Ég held að
konur geri meiri kröfur til sjálfra sín
en karlar. Við verðum að reyna að
gera minni kröfur til okkar. Ef okkur
tekst það þá losnum við kannski við
samviskubitið.“
Málþingið var haldið á vegum
Rannsóknastofu í kvenna- og kynja-
fræðum og Lagadeildar Háskóla Ís-
lands. Að loknum framsöguerindum
fór fram pallborðsumræða, en síðdeg-
is unnu þátttakendur í málefnahóp-
um. Þinginu var slitið síðdegis.
Bera enn meiri ábyrgð
Í erindi sínu fjallaði Booth Blair
m.a. um stöðu kvenna innan breska
dómskerfisins. Hún sagði að um
helmingur laganema í Bretlandi væri
konur. Á hinn bóginn væru konur
ekki fjölmennar í dómarastéttinni.
Þær væru til að mynda um 6% dóm-
ara hjá æðri dómstólum. Blair sagði
að svipaða sögu mætti reyndar segja
af mörgum öðrum löndum Evrópu-
sambandsins. Ísland væri heldur
engin undantekning í þessum efnum.
Af níu Hæstaréttardómurum væru
tvær konur. Og af 38 dómurum á hér-
aðsdómsstiginu væru aðeins tíu kon-
ur.
Booth Blair sagði að ein ástæða
þess að konur næðu ekki sama frama
og karlar væri vafalaust sú að úti-
vinnandi konur bæru enn meiri
ábyrgð á heimilisstörfum og barna-
uppeldinu en karlar. Þrátt fyrir það
væri það ekki bara konur sem vildu
ná jafnvægi milli vinnu og einkalífs.
Æ algengara væri að karlar höfnuðu
því að vinna óhóflega langan vinnu-
dag. Sagði hún að breyta þyrfti þess-
ari óraunsæu hugmynd um hlutverk
kynjanna. Konur ættu m.ö.o. ekki
einar að bera ábyrgð á fjölskyldunni.
Sjálf hefði hún reynt að koma þess-
ari hugsun í framkvæmd á sínu eigin
heimili. „Mér tókst að telja eig-
inmann minn á að taka viku fæðing-
arorlof þegar fjórða barn okkar, Leo,
fæddist árið 2000,“ sagði hún og sýndi
gestum skopmynd sem birst hafði í
síðdegisblaðinu Daily Mail á þeim
tíma. Þar sést hvar hún situr klofvega
á eiginmanni sínum, með blómavasa í
hendi og heimilið í rúst. „Eins og þið
sjáið þurfti ég að beita hann hörðu,“
bætti hún við og uppskar mikinn hlát-
ur þinggesta. Sagði hún ennfremur
að skopmyndin væri það eina rétta
sem blaðið hefði birt um sig í gegnum
tíðina. Aftur uppskar hún hlátur.
Bara goðsögn
Booth Blair sagði aðra sögu af
heimilislífinu, sem lýsti, að hennar
sögn, hefðbundnum hugmyndum um
hlutverk kynjanna. „Ég minnist þess
þegar ég og eiginmaður minn vorum
með þrjú ung börn á níunda áratugn-
um,“ sagði hún. Skýrði hún síðan frá
því að Ray Powell, sem þá hefði verið
áhrifamikill í þingflokki Verka-
mannaflokksins, hefði sagt við eig-
inmann hennar, Tony Blair, að hann
myndi ekkert komast áfram í stjórn-
málum, ef hann héldi áfram að fara
heim til sín fyrir klukkan sjö á kvöld-
in til að hitta börnin áður en þau færu
að sofa. Í staðinn ætti Tony að „hanga
á börunum, með félögum sínum, sem
flestir voru karlar,“ sagði hún. Tók
hún fram að eiginmaðurinn hefði þó
ekki hlustað á þessar ráðleggingar.
„Tímarnir hafa breyst á þessum tutt-
ugu árum,“ bætti hún við, „en
kannski ekki eins mikið og við vild-
um.“ Ítrekaði hún að ekki væri nóg að
vera með jafnrétti í orði, það þyrfti
einnig að vera á borði.
Booth Blair fjallaði að síðustu um
mikilvægi þess að konur gegndu
dómarastöðum til jafns við karla.
Hún sagði m.a. að það snerist ekki
um pólitíska rétthugsun heldur um
skilvirka og nútímalega stjórn-
arhætti. Nútímaleg opinber þjónustu
ætti að endurspegla þarfir og hags-
muni þess þjóðfélags sem hún starf-
aði í. Konur væru helmingur þjóð-
félagsins og því ættu þær að eiga
fulltrúa í dómarastéttinni. Minni-
hlutahópar ættu sömuleiðis að eiga
fulltrúa í þeirri stétt.
Cherie Booth Blair um jafnvægi milli vinnu og einkalífs
Sennilega eru allar
útivinnandi mæður
með smá samviskubit
Morgunblaðið/Árni Torfason
Cherie Booth Blair hélt erindi á málþingi um konur, völd og lög í Reykjavík í gær.
CHERIE Booth Blair rekur lög-
mannsstofu í Matrix í London. Í fjöl-
miðlum í Bretlandi hefur stundum
verið talað um að hún hafi dregið sig
í hlé, þegar eiginmaður hennar fór
að verða áberandi í stjórnmálum.
Hún segir hins vegar aðspurð í sam-
tali við Morgunblaðið að það sé ekki
rétt. „Þetta er ein af þessum goð-
sögnum. Fólk gerir ráð fyrir því að
þannig hafi þetta verið.“ Hún hafi
þvert á móti haldið áfram sínum
frama. „Og ég hef mjög mikla
ánægju af því að vera lögmaður.“
Hélt áfram
sínum frama
Morgunblaðið/ÞÖK
KYNBUNDINN launamunur er
stjórnarskrárbrot og eigendur fyr-
irtækja fara á mis við hagnað með
því að hafa konur ekki í stjórn.
Þetta var meðal sjónarmiða sem
komu fram á málstofu um konur
og vinnumarkað sem haldin var í
tengslum við málþingið Konur –
valdið – lögin á vegum Rannsókna-
stofu í kvenna- og kynjafræðum í
gær. Atli Gíslason hæstaréttarlög-
maður fjallaði um lagaúrræði og
stjórnvaldsaðgerðir til að stuðla að
jafnrétti á vinnumarkaði, Þorgerð-
ur Einarsdóttir, lektor í kynja-
fræðum, ræddi um kynjaskiptingu
vinnumarkaðarins og Bryndís
Hlöðversdóttir, lögfræðingur og
þingmaður, talaði um aðferðir til
að takast á við launamun
kynjanna.
Atli benti m.a. á að í samfélaginu
í dag eru karlar „norm“ en konur
frávik frá „norminu“. Á þeim hug-
myndum byggist svo óskráður
kynbundinn og karllægur sam-
félagssamingur sem stjórnar að-
stæðum kynjanna og gegnsýrir ís-
lenska löggjöf. „Ein afleiðing
þessa er að störf kvenna eru
hvorki metin af félagslegum né
fjárhagslegum verðleikum til jafns
við karla,“ sagði Atli.
Atli sagði að stjórnarsáttmálar,
jafnréttisáætlanir og fögur fyrir-
heit hafi ekki nægt til að jafna
stöðu kvenna og karla á vinnu-
markaði. Hann benti á mikilvægi
lagasetninga og stjórnvaldstækja
og sagði vel mögulegt að leita fyr-
irmynda í samkeppnislöggjöfinni
sem ætlað er að hafa eftirlit með
viðskiptum. „Ég tel ekkert tiltöku-
mál að veita Jafnréttisstofu sömu
valdheimildir til að sinna víðtæk-
um eftirlitsskyldum sínum og
vinna gegn mannréttindabrotum,
þ.e. kynbundnum launamun, land-
lægri launaleynd og bæta þannig
„samkeppnisstöðu“ kvenna. Og vel
að merkja, brot á samkeppnislög-
um eða lögum um fjármálastarf-
semi eru ekki stjórnarskrárbrot
eins og kynbundinn launamunur
er,“ sagði Atli og vísaði til 65.
greinar stjórnarskráarinnar þar
sem segir að konur og karlar skuli
njóta jafns réttar.
Atli gagnrýndi skattastefnuna
harðlega og sagði hana þurfa að
taka mið af kjörum
kvenna, sérstaklega
láglaunakvenna, í stað
þess að hygla stór-
eigna- og hátekju-
mönnum. Hann benti á
að á meðan tekjur lág-
launakvenna undir fá-
tæktarmörkum eru skattlagðar
eru eignarskattur og hátekjuskatt-
ur felldir niður í áföngum og aðeins
10% skattur settur á fjármagns-
tekjur.
Snýst um valdatengsl
Þorgerður Einarsdóttir sagði í
erindi sínu að einkum mætti greina
tvenns konar kenningar í um-
ræðunni um stöðu kynjanna á
vinnumarkaði. Annars vegar væru
kenningar hinnar nýklassísku hag-
fræði sem einblínir á val einstak-
lingsins og gerir m.a. ráð fyrir að
launamunur jafnist út þegar konur
hafa aukið menntun sína og starfs-
reynslu. Hins vegar eru kenningar
sem taka til stofnanabundinna og
kerfislægra þátta „Árið 2000 var
álíka hátt hlutfall karla og kvenna
með háskólapróf … Staðan hefur
samt ekki batnað þrátt fyrir að
menntunarbilinu sé að verða lokað
,“ sagði Þorgerður og bætti við að
kenningar nýklassískrar hagfræði
gangi því ekki upp. Þorgerður
benti á slaka stöðu kvenna í stjórn-
unarstöðum fyrirtækja og í valda-
stöðum í samfélaginu hvort sem
um er að ræða innan einkageirans
eða hins opinbera. Þrátt fyrir að
konur sækist eftir ábyrgð í starfi
og launahækkunum virðist það
ekki skila sér í bættari hlutföllum
karla og kvenna í ábyrgðarstöðum
og minnkandi launamun. „Þetta er
spurning um valdatengsl sem eru
sköpuð og endursköpuð í sífellu og
móta hegðun okkar og hugmynd-
ir,“ sagði Þorgerður og áréttaði að
vinna þurfi gegn goðsögnum og
ranghugmyndum um ástæður
stöðu kvenna á vinnumarkaði og
þá sérstaklega hjá stjórnendum
fyrirtækja.
Enga ofurtrú
á lagasetningum
Bryndís Hlöðversdóttir ræddi
um aðgerðir til að taka á launamun
kynjanna á vinnumarkaðinum.
Hún benti m.a. á að meira en tveir
þriðju hlutar stærstu fyrirtækja á
Íslandi eru eingöngu með karlkyns
stjórnendur og ekkert þeirra með
fleiri en eina konu í stjórn. Bryndís
hafnaði því alfarið að ástæðunnar
væri að leita hjá konunum sjálfum
„Ég held að skýringanna sé að
leita víða. Nærtækasta skýringin
er líklegast sú staðreynd að þegar
maður hugsar um stjórnanda í
stórfyrirtæki sér maður fyrir sér
karlmann. Það dapurlegasta við
þessa stöðu hjá fyrirtækjum er að
með þessari þráhyggju eru eigend-
ur íslenskra fyrirtækja að verða af
hagnaði sem þeir gætu orðið sér
úti um ef þeir hættu að hugsa um
karlmenn eingöngu þegar þeir
velja stjórnanda eða forstjóra í fyr-
irtækinu sínu.“ Bryndís áréttaði
mikilvægi mannauðsstjórnunar og
benti á sterk tengsl milli góðra
stjórnsýsluhátta fyrirtækja og
þess að stjórnir séu kynblandaðar.
„Íslenskir atvinnurekendur eru
aftarlega á merinni þegar kemur
að því að nýta sér mannauðsstjórn-
un sem stjórntæki,“
sagði Bryndís og benti
m.a. á að ekki séu bestu
aðferðir nýttar við
ráðningu nýrra starfs-
krafta og að kunnings-
skapur og kynferði ráði
meiru við val starfs-
manna en hæfni. „Þjóðfélaginu í
heild þarf að breyta eigi eitthvað
að gerast. Spurningin er hins veg-
ar sú hverjir eru ábyrgir fyrir slík-
um breytingum. Ég vil meina að
konurnar séu það ekki lengur. Þær
hafa nógu lengi litið í sinn eigin
barm og leitað skýringa,“ sagði
Bryndís og bætti við að fyrirtækin
geti ekki lengur borið við að þau
finni ekki hæfar konur. Bryndís
sagðist ekki hafa ofurtrú á laga-
setningum í þessum efnum. „Ég
held að hvatning opinberra aðila
og skylda til að skila inn upplýs-
ingum sem síðan er komið á fram-
færi við neytendur geti haft meiri
áhrif en lagasetning,“ sagði Bryn-
dís og benti á að ábyrgð neytenda
sé mikil.
Málstofa um konur og
vinnumarkað var haldin í gær
Kynbundinn
launamunur
er stjórnar-
skrárbrot
„Þjóðfélaginu
í heild þarf
að breyta
eigi eitthvað
að gerast“
Á þriðja hundrað
manns, aðallega kon-
ur, tók þátt í mál-
þinginu Konur, völd
og lögin sem fram fór í
Reykjavík í gær.
Cherie Booth Blair
var sérstakur gestur
málþingsins.