Sunnudagsblaðið - 25.04.1965, Qupperneq 6
voru ekki þar mcð úr allri hættu.
í hverri einustu hafnarborg störf-
uðu hópar liðssmala, og allri
strandlengjunni var auk þess
skipt upp á milli slíkra hópa.
Þegar þetta dugði ekki lengur
til, var farið að taka sveitamenn
og aðra landkrabba. Strax árið
1744 hófst í smáum stíl að neyða
þá til starfa á flotanum, en árið
1778 mátti segja, að örlög þeirra
væru innsigluð. Þá voru samþykkt
lög, sem heimiluðu að þröngva
öllum fullfrískum brezkum þegn-
um til starfa á flotanum, nema
þeim, sem fengju sérstakar und-
anþágur. 1795 voru samþykkt ný
lög, þar sem hvert hérað var skyld
að tii að leggja flotanum í té menn
í hlutfalli við íbúatölu þeirra. Eft-
ir að þessi síðari lög tóku gildi
var fyrir alvöru farið að ráða
sveitamenn á flotann. Fyrstu af-
leiðingar þess voru, að flotinn
varð verr mannaður en fyrr,því að
mörg sveitaryfirvöld notuðu tæki-
færið og tæmdu fangelsi sín og
tukthús, þegar sjálfboðaliðar
hruklcu ekki til. Það hafði þó kom-
ið fyrir áður, að fangar væru tekn-
ir á flotann, og þess voru meira
að segja dæmi, að menn voru
dæmdir til að starfa þar í stað
fangelsisvistar, en nú fór það
fyrst að verða alvanalegt.
En þessi aukna heimild til að
taka menn nauðuga varð líka til
þess, að nú fékk dálítill hópur
menntaðra manna í fyrsta skipti
að kynnast kjörum óbreyttra sjó-
manna á flotanum. Og það varð
smúm saman til þess, að farið var
fyrir alvöru að reyna að vinna
bót á því vandræðaástandi, sem
var ríkjandi í þessum málum.
EN HVERJIR voru þá undanþegn-
ir þessum lögum? Fyrst og fremst
þeir sjómenn, sem kaupskipaflot-
inn gat ekki án verið, sömuleiðis
fiskimenn. Engan mátti taka yngri
en 18 ára eða eldri en fimmtugan.
Þá mátti heldur ekki taka útlenzka
sjómenn, því að það gat orðið til
þess að brezkum sjómönnum er-
lendis yrði þröngvað til starfa á
erlendum herskipum. Hins vegar
voru útlendingar, sem höfðu starf
að um tveggja ára skeið á brezk-
um skipum eða kvæntir enskum
konum og búsettir í landinu, tald-
ir heimil bráð.
Þeir, sem fengu undanþágu,
fengu í hendur skjal undirritað af
dómara. Á því stóð nafn, aldur
og lýsing á manninum, sem bar
það. En þessir pappírar komu oft
að litlu haldi, því að liðssmalarn-
ir dæmdu þau ógild, livenær sem
þeir gátu mögulega komið því við,
einkum ef eitthvað bar á milli lýs-
ingarinnar og raunverulegs útlits
mannsins, sem lagði skjalið fram.
Liðssmölunum var borgað ákveð-
ið gjald fyrir hvern mann, sem
þeir kræktu í, og því gerðu þeir
sér far um að ná í sem allra flesta.
Auk þess voru að því mikil brögð,
að verndarskjöl væru fölsuð; eink
um voru þau grunsamleg, sem
sögðu menn vera ameríska að
þjóðemi. Slík bréf var nefnilega
auðveit að kaupa í amerískum
höfnum, og í Bretlandi sjálfu áttl
Foringjarnir lifðu í vellyslingum um borð. Málverk eftir Hogartb.
318 SUNNUDAGSBLAÐ - ALÞÝÐUBLAÐIÐ