Sunnudagsblaðið - 15.05.1966, Síða 12

Leikarinn
Edmuna
Kean
Við opnum varla skemmtiblað
að þar séu ekki i'rásagnir um leik-
ara, lofgjörðir um þá eða hneyklis-
sögur. Leikarafréttir eru ævinlega
vinsælt lesefni, enda gefa sumir
leikarar með líferni sínu venjulegu
fólki ærin tækifæri til umtals og
lineykslunar — eða öfundar.
En það væri misskilningur að
halda, að þetta sé einhver ný bóla,
tilkomin með kvikmyndum, 'sjón-
varpi og öðrum háþróuðum aug-
lýsingatækjum skemmtiiðnaðarins.
Leikarar liafa frá fyrstu tíð verið
bitbein i munni almennings og
oft og tíðum hneykslunarhella fyr-
ir betri borgara, jafnvel þótt dáðst
væri að þeim öðrum þræði.Þannig
var til dæmis farið með Edmund
Kean', sem hér verður sagt nokkuð
frá. Þegar liann stóð á hátindi
frægðar sinnar var hann borinn
á gullstól í Drury Lane leikhúsinu
í Lundúnum, en úr leikför til Ame-
riku mátti hann þykja heppinn að
sleppa lifandi; um skeið þénaðl
hann 10 þúsund pund sterling á
ári, en þegar hann andaðist var
aleigan 600 pund; um tíma var
hann hrókur alls fagnaðar í sam-
kvæmislífi enska hástéttarfólks en
síðar utangarðsmaður, sem jafnvel
nánustu vinir sniðgengu. Líf hans
og leikferill sveifluðust ætíð öfg-
anna á milli.
Edmund Kean fæddist í Lund-
únum árið 1789, óskilgetinn sonur
19 ára skrifstofumanns og sölu-
stúlku, sem hét Ann Carey. For-
eldrar hans áttu báðir til leikara
að telja; móðurafi hans og föður-
bróðir höfðu leikið saman og lang-
afl hans einn haíði samið leiki'it;
meira að segja móöir Iians hafði
stundum komið fram á sviði í smá-
hlutverkum.
Þremur árum eftir fæðingu hans,
framdi faðir hans sjálfsmorð og
skildi sveininn eftir i umsjá
frænku sinnar, Charlotte Tidswell,
sem fengizt hafði við leikstörf. Á
þessum árum var mikil eftirspurn
efitir barnaleikurum, og Edmund
litli varð brátt hálfgert undrabarn
á sviðinu. Er hann var ellefu ára
hafði hann leikið i einkahúsum
víðs vegar um borgina, á sviði
Drury Lane leikhússins og fyrir
Georg III. í WindsorhöII: „Svo
miklir hæfileikar í svo ungri
umgjörð hafa naumast sézt fyrr.”
stendur um hann á auglýsinga-
spjaldi frá þessum árum. En þrátt
fyrir þennan meðvind varð Kean
að leggja á sig mikið erfiði, áður
en liann hlaut frægð sem leikari.
Á fyrri hluta nítjándu aldrar
gátu leikarar ekki orðið frægir á
einni nóttu, eins og nú er unnt.
Áður en þeir fengu góð hlutverk I
höfuðstaðnum urðu þeir að liafa
getið sér orð úti á landsbyggð-
inni. Leikara sem vildi komast í
fremstu röð, var betra að leika
MacBeth úti á landi en taka við
smáhlutverki i Drury Lane.Sá.sem
einu sinni tók við smáhluverki í
Lundúnum, var dæmdur til að
leika í smáhlutverkum upp frá
því, þar eð leikarar hækkúðu
aldrei í tign innan sama leikhúss.
Annað, sem setti mark sitt á
cnskt leikhúslíf um þessar mundir
var, að tvö leikliús, Covent Garden
og Drury Lane, höfðu raunveru-
lega einkaleyfi til að sinna alvar-
legri leiklist. Önnur leikhús máttu
sýna skopleiki, revíur, balletta og
því um líkt, en alvarlega þenkj-
andi leikari. sem lagði nafn sitt
við þessi smáleikhús, átti sér varla
viðreisnar von.
Þetta hvort tveggja ollli þvi að
Edmund Kean hóf leiklistarferil
sinn utan höfuðstaðarins. Hann var
fimmtán ára gamall, þegar hann
gcrði leiklistina að aðalstarfi, og
um níu ára skeið lék hann með
ýmsum leikflokkum á landsbyggð-
inni. Alls konar hlutverk féllu
honum í skaut á þessum nrum:
Hamlet og Harlekin og allt þar á
milii.
Kean var lítill vexti og hafði
þröngt raddsvið og hann varð að
300 SUNNUDAGSB.bAtí - ALÞVDUBLADID