Vikublaðið - 16.07.1993, Síða 3

VIKUBLAÐIÐ 16.JÚLÍ 1993
Samfélagið
3
Norræni kvik-
mynda- og s{ón-
varpssjóourinn
Ettir þrýsting frá mennta-
málaráðuneytinu 1992.
9.000.000.-
Norræni sjón-
varpssjóðurinn
Hrafn í stjóm af hálfu RÚV.
Fjármagnar Hvita víkinginn.
„Hefðbundið launasamband'
Ríkisútvarpið
Dagskrárstjóri 1985-1993,
f leyfi sfðustu 4 ár.
Viðskiptin hefjast 1986.
25.590.296.-
Kvikmyndasjóður
íslands
Istjórn 1984-1993.
91.500.000.-j
Launasjóður
rithöfunda
1989-1990.
315.000.-
Lánasjóður
Vestur-
Norðurlanda
Skilyrt lán 1992.
5.000.000.
Menntamála'
ráðuneytið
1992-1993.
7.900.000
Menningarsjóður
útvarpsstöðva
Formaður 1991-1993.
Stýrði styrkjum til annarra
dagskrárgerðarmanna að
upphæð
„Þær ásakanir, semfram voru bornar á
hendur framkvœmdastjóra sjónvarps-
ins hafa því ekki reynst á rökum reistar
og er það vissulega alvarlegt umhugs-
unarefni fyrir þá, sem báru þœr ásak-
anir fram, m. a. úr rœðustól Alþingis. “
Morgiwblaðið íforystugrein þriðjudaginn 13-júlí 1993.
Aþennan hátt gengur stærsta
blað landsins fram fyrir
skjöldu, hvítskúrar Hrafn
Gunnlaugsson og notar til þess
skýrslu Ríkisendurskoðunar. Það
er kannski von því Ríkisendurskoð-
un reynir sjálf að sýkna Hrafn -
sem er ótrúlegt þegar sama stofnun
í raun bendir á að maðurinn hafi
brotið gegn hæfisreglu stjómsýslu-
laganna.
Hvað er hér áferðinni?
Hvernig hófst Hrafnsmálið svo-
nefnda? Það hófst með því að
Hrafn Gunnlaugsson var ráðinn
ffamkvæmdastjóri sjónvarps eftir
að Heimir Steinsson hafði leyst
hann frá störfum sem dagskrár-
stjóra. Þarna var um óvenjulega
grófa aðgerð að ræða af hendi
menntamálaráðherra. Og í tengsi-
um við þessa ákvörðun mennta-
málaráðherra voru rifjuð upp mál-
in eitt af öðra til þess fyrst og
fremst að sýna fram á að Hrafn
Gunnlaugsson væri hagsmunalega
tengdur öllum stofnunum og sjóð-
um kvikmyndagerðar í landinu og
að hann hefði þegið þaðan veru-
lega fjármuni. Hvað sem annað
verður sagt um skýrslu Ríkisendur-
skoðunar þá staðfestir hún í einu
og öllu allt það sem stjórnarand-
staðan sagði um hagsmunatengsl-
in:
1. Hrafn Gunnlaugsson hefur
fengið meira fé og oftar tír fleiri
sjóðinn ogfrá fleiri stofnunum en
allir aðrir kvikmyndagerðar-
menn.
2. Hann hefur auk þess komið
sér í stjórnunarstöðu í öllum þess-
um sjóðum og stofnunum þar sem
kostur hefur verið á því.
3. Og þegarþað hefur ekki dug-
að hefur hann komist inn á gafl t
þessum stojnunum með kttttn-
ingjasamhóndum og margróm-
aðri „vináttii“ við valdamestu
menn landsins.
Fyrst er að nefha til þessarar
sögu Kvikmyndasjóð. Sjóðurinn
lýtur ákveðinni stjórn og í stjórnina
tilnefha samtök kvikmyndagerðar-
fólks. Hrafhi hefur alltaf tekist með
góðu og illu að koma sér inn í
stjóm sjóðsins í gegnum þessi sam-
tök. Hvað eftir annað hefur komið
til átaka í þessum samtökum vegna
yfirgangs Hrafns - en átökin hafa
ekki orðið honum hindrun; þvert á
móti. Þannig hefur hann öll und-
anfarin ár sem hann var jafhffamt
dagskrárstjóri sjónvarpsins setið í
stjórn Kvikmyndasjóðs.
I skýrslu Ríkisendurskoðunar
kemur ffam að Hrafn hefur fengið
á núvirði úr Kvikmyndasjóði um
91,5 milljónir króna. Þar kemur
líka fram að hann hefur ýmist
gengið á svig við eða brotið gegn
flestum veigamestu skilyrðum
sjóðsins hvaða nafhi sem þau nefn-
ast - til dæmis varðandi skil á grein-
argerðum og upplýsingar um aðra
fjármögnunaraðila.
I annan stað ber að nefha
óvenjuleg tengsl hans við ráðu-
neytisstjórann í menntamála-
ráðuneytinu Knút Hallsson.
Ráðuneytisstjórinn kórónaði
rnargra ára þjónustu sína við Hrafh
með því að skrifa bréf fyrir hönd
ráðuneytisins til Norræna kvik-
mynda- og sjónvarpssjóðsins án
þess að láta ráðherrann vita.
Tengslin við menntamálaráðu-
neytið takmarkast hins vegar ekki
við Knút Hallsson. Þar situr nú
Olafur G. Einarsson sem hefur
verið greiðviknari við Hrafn
Gunnlaugsson en alla aðra - til
dæmis námsmenn og skólakerfið
eða aðra starfsmenn á menningar-
akrinum. Þannig lét Olafur kaupa
þrjár kvikmyndir af Hrafni á einu
bretti. Og það gerði hann án þess
að hafa haft um það samráð við
Námsgagnastofnun sem alltaf hef-
ur verið gert. Og verðið sem greitt
var fyrir myndir Hrafns var miklu
hærra en fyrir þá mynd sem keypt
var næst á undan þeim myndum til
ráðuneytisins. Til þess að standa
undir kaupunuin skrifaði mennta-
málaráðherra undir yfirlýsingu um
að Hrafii myndi fá peningana úr
ráðuneytinu eftir eitt ár - á árinu
Byggt á skýrslu Ríkisendurskoðunar. Alls hafa 140 milljónir runnið til Hrafns og er þájjármögnun Norræna sjón-
varpssjóðsins á Hvíta víkingnum undanskilin. Hrafn hefur ekki sjálfur þegiðfé úr Menningarsjóði útvarpsstöðva.
1993. Ráðherrann leitaði ekki fjár-
Iagaheimildar fyrir greiðslunum.
Samt hafði fjármálaráðherra skrif-
að upp á heimildina. Þannig kemur
hér inn í myndina í viðbót við áð-
urnefnda maður sem heitir Friðrik
Sófusson.
I þriðja lagi þarf að nefha til
þessarar sögu Sjónvarpið. Hrafn
er starfsmaður þess og hefur verið
síðustu sjö ár - að vísu í leyfi um
alllangan tíma. A þeim sama tíma
hefur hann selt sjónvarpinu vörur
og þjónustu fyrir 25 miljónir króna
- sjálfum sér. Það er athyglisvert að
viðskipti þessi við Hrafn hófust
ekki fyrr en eftir aðhann sjálfur var
kominn í stöðu dagskrárstjóra.
Hann hefur sem starfsmaður sjón-
varpsins haft betri stöðu en allir
aðrir kvikmyndagerðarmenn, ekki
aðeins sín vegna beint heldur
einnig óbeint með því að aðrir
kvikmyndagerðarmenn og tækni-
menn hafa orðið háðir honum með
aðstöðu og verkefni. Það á reyndar
líka við urn Kvikmyndasjóðinn og í
seinni tíð menntamálaráðuneytið
en á báðum þeim stöðum hefhr
hann haft úrslitasambönd um
skemmri eða lengri tíma.
En ntikilvirkir menn láta ekki
hér staðar numið og í fjórða lagi
frétti Hrafn af Vestnorræna lána-
sjóðnum. Hann er lánasjóður
Vesturnorðurlanda og á að smðla
að nýsköpun í atvinnulífinu í Fær-
eyjum á Grænlandi og á Islandi.
Davíð Oddsson rak fyrri stjórnar-
menn Islands í sjóðnum og réði
nýja menn sér handgengna. Sjóðs-
stjórnin samþykkti svo beiðni
Hrafns Gunnlaugssonar og veitti
honum 5 milljóna króna lán sem er
búið alveg sérstökum eiginleikum.
Lánið er lán þar til í ljós kemur
hvort það taki því að hafa veitt
lánið eða ekki. Lánið var veitt til að
byggja kvikmyndaver á Laugar-
nestanga. Takist það hins vegar
ekki að mati Ilrafhs breytist lánið í
styrk! Væri þetta ekki yndislegt og
fullkomið líf fyrir annan atvinnu-
rekstur á Islandi í þrengingunum ef
lánin breyttust í gjafir ef lántak-
endunum sýnist svo og ráðagerð-
irnar renna út í sandinn!
Og Laugarnestangi? Það er
firiðað svæði en þar hefur Hrafn
farið öllu sínu ffain á undanförnum
árum. Hann hefur keypt hús og
byggt við það í leyfisleysi. Hann
hefur raskað fjörunni neðan við
húsið í leysisleysi. Hann hefur á-
kveðið að byggja þar kvikmyndaver
- en enginn hefur samþykkt það
ennþá. Hann hefur samt Iátið
teikna kvikmyndaverið á Laug-
amestanga. Sá seni teiknar er
sonur skipulagsstjóra Reykja-
víkur. Þannig togar tvílijörn í ein-
björn, þríbjörn í tvíbjörn og svo
ffainvegis utan endis.
Hann ætlar ájram á
sömu brautinni
Til að bæta gráu ofan á svart sem
sér ekki á þegar I lrafh Gunnlaugs-
son er annars vegar bregst hann
þannig við skýrslu ríkisendurskoð-
unar að með ólíkindum er.
Hann byrjar á því að hvítþvo
Davíð vin sinn Oddsson. Hann
segir „ég er toppfagmaður“ og get-
ur vel verið en svona segja menn
ekki um sjálfa sig. Hann læmr í
veðri vaka að Heimir Steinsson út-
varpsstjóri hefði ekki haft mikið í
sig að segja í faglegu prófi. Hann
ræðst að framkvæmdastjóra Nor-
ræna kvikmyndasjóðsins sem leyfði
sér að telja Hrafn ekki alveg full-
kominn mann þó að framkvæmda-
stjórinn vildi halda í eitt hornið á
myndinni Hin helgu vé þegar þar
að kæmi. Og hann bætir því við að
Ríkisendurskoðun hafi hvítþvegið
hann. Svo kallar hann gagnrýnend-
ur sína ónefhum. Með öðrum orð-
um: Hrafn Gunnlaugsson hefur
ekkert lært og hann er staðráðinn í
því að halda uppteknum hætti.
Niðurlag leiðarans í Morgun-
blaðinu fjallar urn hagsmuna-
tengslin í Hrafnsmálinu. Þar segir
að lokum: „Þau hagsmunatengsl
snúa hins vegar ekki að einurn
manni, heldur niörgum." Þannig á
að bjarga Hrafni fyrir horn: Með
því að kerfið sé allt gallað og hann
ekki sá eini sem hafi notið hags-
munatengsla. Og vissulega er Rík-
isendurskoðun hjálpleg Hrafhi við
þessa útleggingu. En staðreyndirn-
ar liggja engu að síður fyrir: Eng-
inn maður í íslensku menningarlífi
hefur náð að blómstra eins og
Hrafn Gunnlaugsson í skjóli vinar
síns Davíðs Oddssonar.
Snýst umræðan gegn
menningunni?
Hættan við umræðuna nú er
nefnilega sú að útlegging Morgun-
blaðsins, Ríkisendurskoðunar og
Hrafhs muni koma niður á menn-
ingarstarfsemi; að í framhaldi af
skýrslunni gangi þeir fram á sviðið
sem segja að listamönnum og öðr-
um starfsmönnum á menningar-
akrinum sé ekki treystandi fyrir
menningarfjármunum. Þess vegna
þurfi stjórnmálamenn eða þeir sem
ráðherrar tilnefha að ákveða það
sem gerist.
Fari svo verður ekki aðeins Sjón-
varpið heldur öll íslensk menning í
skugga hrafnsins; Sjónvarpið vegna
þess að Hrafn núsnotar þar að-
stöðu sína til að korna inn sínu
fólki, sínum mönnum og sínurn
þáttum og um leið gerir hann allt
sem hann gemr til að hindra að
aðrir fái að sjást á skermum sjón-
varpsins. Þannig verður þjóðin urn
sinn ekki aðeins í skugga hrafnsins
heldur líka í hlekkjum hans.
Laxveiðimenn eru náttúruunnendur
s
því tölublaði VIKUBLAÐS-
INS, sem kom út 2. júlí, birtist
grein eftir Auði Sveinsdótmr
„Ferðamennska innanlands, vaxt-
arbroddur eða ógnun við náttúr-
una“, sem ég vil leyfa mér að gera
að umtalsefiú.
Greinarhöfúndur vekur réttilega
athygli á ýmsu varðandi þessi mál-
efhi og setur fram spurningar um
eitt og annað, til þess væntanlega
að vekja menn til umhugsunar um
ferðaþjónusm og umhverfismál.
Hún telur nauðsyn bera til að haga
málum þannig, að íslenskri náttúru
verði ekki ógnað.
Það vakti sérstaka atliygli mína
þegar Auður vék að laxveiðimönn-
um, sem hún telur aðal útilífsins
„með þjón á hverjum fingri meðan
á dýrum laxveiðitúrunum stendur."
Þannig ætti útilíf og ferðamennska
ekki að verða, ritaði Auður.
Fordómar gagnvart
laxveiðimbnnum
Eg verð að segja eins og er að
þarna fannst mér greinarhöfundi
bregðast bogalistin með hliðsjón af
fyrirsögn greinarinnar og umfjöll-
un hennar, því að hér koma fram
ýkjur og fordómar gagnvart lax-
veiðimönnum. Svona alhæfing og
skot út í loftið skemmir góða grein
um náttúruvernd að mínum dómi.
Mér sýnist að Auður þekki lítið
til í þessum efhuin um íslenskan
veruleika; hún hafi látið æsifréttir
um hátt verð veiðileyfa og vim-
eskju um erlenda veiðimenn, sem
hingað koma árlega til laxvciða og
nýta sér leiðsögumenn við árnar,
villa sér sýn. Slík þjónusta er ekkert
meira en almennir ferðamenn
njóta á skipulögðu ferðalagi um
landið og er engum hneykslunar-
hella, svo sjálfsagt þykir það.
Breiður hópur stundar
laxveiði
Greinarhöfundur virðist ekki
hafa áttað sig á því hversu breiður
þjóðfélagshópur það er hér á landi
sem stundar laxveiðar. Um það
vitna ni.a. hin mörgu félög stanga-
veiðintanna og hópar um land allt.
Eigi heldur hversu verð veiðileyfa
er breytilegt um veiðitímann.
Hæsta verð er þegar veiðivonin er
mest, eins og eðlilegt er, en unnt er
að komast í laxveiði fyrir viðráðan-
legt verð fyrir flesta sein á annað
borð hafa áhuga fyrir laxveiði, en sá
fjöldi manna er takmarkaður ef á
þjóðarheildina er litið.
Veiðifélag ráðstafar
veiði
Þá skal vakin athygli á eftirfar-
andi fyrirkomulagi um nýtingu
veiði og það er kannski það sem
öllu máli skiptir og snertir
áhyggjuefhi Auóar Sveinsdóttur
um umgengni við náttúruna. Abú-
endurn eða eigendum jarða, sem
eiga þessi hlunnindi, er gert að
skyldu lögum samkvæmt að mynda
félagsskap um veiðina og ráðstöfun
hennar. Það á m.a. að tryggja að ís-
lensld náttúru sé ekki ógnað.
Fyrirkomulag þetta krefst mikils
þegnskapar af eigendum veiðirétt-
arins og hefur orðið til þess m.a. að
tryggja almennari og opnari nýt-
ingu veiði og þar með stangaveiði
fyrir þá mörgu sem veiðiskap vilja
stunda.
Lögbundið er að setja ákveðinn
stangafjölda á hverja á og veiðifé-
lagi er skylt að stunda fiskrækt. Er
vandséð að annað fyrirkomulag
henti bemr.
Silungsveiði
Það væri vissulega hægt að ræða
frekar urn veiðiskap í ám og vötn-
um, eins og um silungsvötnin fjöl-
mörgu um land allt sem bíða eftir
veiðimönnum. Væri synd að segja
að fólki almennt gefist ekki kostur
á að komast í veiði fyrir hóflegt
verð.
Þá hentar silungsveiði ákaflega
vel sem útilífsiðkun fyrir fjöld-
skylduna saman, eins og alkunna
er. En hér skal staðar numið að
sinni.
Höfúndur er starfsmaður
Landssambands veiðifélaga