Vikublaðið - 14.01.1994, Blaðsíða 12

12
VIKUBLAÐIÐ 14. JANUAR 1994
MmgmtmáMm
Ríkir karlaveldi hjá borginni?
ÞaA er ekki aðeins í þáttunum Já ráðherra sem
embættismenn hafa mikil völd og eiga mikinn þátt
í ákvörðunum - oft engu minni en þeir fulltrúar al-
mennings sem til þess eru kjörnir. Til þessa hggja
margar ástæður. Sú veigamesta og um leið rétt-
mætasta er sú að stjórnmálamenn koma og fara en
embættismenn sitja um kyrrt - oft í tugi ára.
Þannig er þessu farið í stjórnkerfi Reykjavíkur.
Fjórir valdamestu embættismennirnir; borgarrit-
ari, borgarlögmaður, borgarverkfræðingur og
borgarhagfræðingur hafa allir starfað hjá borginni
í yfir tuttugu ár. Þar af aðeins íjögur með öðrum en
Sjálfstæðismönnum í meirihluta. Þeir eru allir ævi-
ráðnir. Voru ráðnir til starfa hjá borginni áður en
lögum um æviráðningu opinberra starfsmanna var
breytt. Og þeir eru albr karlkyns. Nú ber flestum
saman um að hér fari hæfir og ábyrgir menn. í því
ljósi er eðlilegt að spyrja hvort þær staðreyndir
sem voru taldar upp hér að framan skipti nokkru
máli.
Flest bendir til þess að Ingi-
björg Sólrún Gísladóttir
verði borgarstjóraefoi sam-
einaðs framboðs minnihlutaflokk-
anna í borgarstjóm. Hún var borg-
arfolltrúi Kvennalistans í sex ár.
Þegar hún lét af því embætti
áriðl988 birtist viðtal við hana í
Veru. Þar lýsir hún karlasamstöðu
embættismannakerfisins og því
hvemig sumir embætdsmenn
borgarinnar starfa sem pólítískir
embættismenn. Hún segir:
„Karlarnir em allsstaðar... konur
sem hafa komist inn í embættis-
kerfið haldast þar oft verr við en
karlamir.“ Þetta var sagt árið 1988.
Guðrún Ögmundsdóttir sem nú
situr í borgarstjóm fyrir Kvenna-
listann segir: „Það hefor lítið
breyst. Þetta em sömu karlamir og
sömu sjónarmiðin."
„Sjöfn var ánægð með
samstarfiðu
Það em aðeins örfáar konur í
stjórnunarstöðum hjá borginni. A
lista yfir forstöðumenn borgar-
stofoana þar sem em yfir sextíu
nöfo em aðeins sex konur. Og þær
em ekki í valdamestu stöðunum.
Hver skyldi vera ástæða þessa?
Markús Öm Antonsson borgar-
stjóri segir að ekki sé auðvelt um
Ingibjörg
Stefánsdóttir
vik í þessum málum; „Því miður
hafa umsóknir kvenna um stjóm-
unarstörf hjá borginni verið sárafá-
ar. Umsóknir ffá þeim hafa einkan-
lega verið innan skólamálageirans.
Hjá borgarverkffæðingi hefor það
hins vegar heyrt til undantekninga
W
„Eg var aldrei
í klíkunni“
Borgarstjóri telur kvenmanns-
leysi í æðstu stöðum hjá borg-
inni stafa af því hve fáar konur
sæki um stöður sem losna. Sem
sagt áhugaleysi. Hver skyldi vera
skýring þess, ef rétt er? Hvemig
hefor þeim konum sem komist
hafa í háar stöður hjá borginni
verið tekið og hvemig hefúr þeim
liðið?
Guðrún Jónsdóttir arkitekt var
ráðin til starfa af vinstri meiri-
hlutanum sem Forstöðumaður
Þróunarstofounar Reykjavíkur
árið 1979. Nafhi stofounarinnar
var síðan breytt í Borgarskipulag
Reykjavíkur og starfssvið þess
víkkað og starfaði Guðrún sem
forstöðumaður þess til loka ráðn-
ingarsamnings síns árið 1984.
Hún segir:
„Satt að segja þurffi ég að berj-
ast fýrir öllu, frá því að fá ljósrit-
unarvél til þess að það væri tekið
mark á mér. Þetta var erfitt og ég
faitjj til þess hve sterkt afl emb-
ættisinannakerfið í Reykjavík er.
Mér var aldrei boðin aðild að
klíkunni. Eg veit ekki hvort ég
hefði þegið það, en það stóð
aldrei til boða. Eftír þessa reynslu
gat ég ekki annað en glaðst yfir
því hve eftirmanni inínum gekk
vel að fá allt sem til þurfti; tæki,
húsnæði og viðurkenninga þeirra
sem hann þurfti að vinna með.“
Guðrún segir að sér hafi gengið
ágætlega að vinna með pólítískum
húsbændum sínum.
Sjálf var hún ekki fé-
lagi í neinum
pólítískum flokki.
„Eg taldi mig ráðna
þarna sem arkitekt á
faglegum grund-
velli, enda hafði ég
unnið mikið að
skipulagsmálum.“
Þegar ráðningar-
samningi Guðrúnar
lauk áriðl984 var
ráðinn nýr forstöðu-
maður borgarskipu-
lags, en henni var
boðið að starfa að á-
kveðnu verkefoi fyr-
ir borgina. Það
gerði hún í þrjú ár án þess að
vinna hennar kænti nokkurn tíma
fyrir skipulagsnefod. I lok tíma-
bilsins skilaði Guðrún tilllögum
að hverfaskipulagi Vesturbæjar,
Austurbæjar og Norðurmýrar og
hlaut þá vinnan, samkvæmt beiðni
Guðrúnar, loks kynningu í borg-
arráði.
Hvers vegna telur þú að tillögur
þínar hafi ekki hlotið eðlilega með-
ferð?
„Eg veit það ekki, það hefor
sennilega ekki hugur fylgt máli
þegar mér vom boðin þessi verk-
efoi,“ segir Guðrún Jónsdóttir
sem hefor hlotið ótal viðurkenn-
ingar fyrir störf sín að skipulags-
málum og arkitektúr. Nú er Guð-
rún borgarfolltrúi Nýs vettvangs
og simr í skipulagsnefnd borgar-
innar. „Það er oft erfitt að vera
eini fulltrúi minnihlutans en það
hefur gagnast mér vel að þekkja til
þama og vita hvaða skjöl eru til og
hvaða upplýsingar er hægt að fá.“
Um embættismenn borgarinn-
ar segir Guðrún:
„Þeir eru örugglega margir
mjög vel starfi sínu vaxnir, en það
getur verið slævandi að vinna
mjög lengi fyrir sama flokk eða
aðila. Eg held að það sé ekki
nokkur maður í toppembætti hjá
borginni sem ekki er Sjálfstæðis-
maður. Eina undantekningin sem
ég þekki er Gunnar Eydal skrif-
stofustjóri borgarinnar."
embættismannakerfi borgarinnar
sem ókleifan múr. Aðeins einstaka
sinnum hafi komið glufor í þann
múr, þegar konur hafa verið ráðnar
til starfa.
Guðrún tekur ráðningu Guð-
rúnar Jónsdóttur sem dæmi um
þetta og segir henni hafa verið bol-
að burtu til þess að koma að karl-
manni sem var Sjálfstæðisflokkn-
um þóknanlegri. Hún bætir því við
að þær konur sem þó hafi fengið
titla hafi ekki fengið völd sambæri-
leg við þau sent fýlgdu stöðunni ef
karlmaður skipaði hana. Guðrún
heldur áfrain og segir um embætt-
ismannakerfið:
„Þetta er algjörlega lokað karla-
samfélag og sjónarhomið er mjög
þröngt. Viðhorfið til ákvarðana
skiptir miklu máli og þegar þeir
sem ráða fýlla svona einlitan hóp
þá verður mjög þröngt.“
Hvemig heldur Guðrún þá að
muni ganga að vinna með þessum
embættismönnum ef og þegar
vinstri flokkamir ná meirihluta á
ný?
„Einhvern tíma sagði Guðrún
Helgadóttir að það ætti að senda þá
alla í endurhæfingu. Það er alla-
vega víst að það þarf að taka allt til
endurskoðunar, þar með talið
stjórnkerfið og embættismanna-
kerfið.
Það er greinilegt að Sjálfstæðis-
flokkurinn er búinn að vera að
hreinsa til núna. Það er verið að
láta menn sem em að komast á ald-
ur hætta til þess að rýrna fýrir yngri
Sjálfstæðismönnum. Eg held að
þetta sé engin tilviljun - öðru nær,
til þess em þetta of margir menn.
Það er verið að drífa í þessu fýrir
kosningar og ég tel það vera
hneyksli, algert hneyksli."
ef verkffæði- eða tæknimenntaðar
konur hafa sótt um stöður sem
losna.“
Því hefor einnig verið haldið
fram að flestir ef ekki allir embætt-
ismenn borgarinnar séu Sjálfstæð-
ismenn. Hvað segir borgarstjóri
um það?
„Eg hef ekki verið að spyrja
menn um stjóminálaskoðanir og
það em ekki lögð fram nein flokk-
skírteini þegar verið er að ráða
menn.“
En nú hefur sú skoðun heyrst ffá
folltrúum vinstri flokkanna í borg-
arstjóm að sumir einbættismenn
borgarinnar vinni sem pólítískir
embættismenn?
„Eg held að þetta hafi verið eitt-
hvað persónulegt. Eg man að Guð-
rún Helgadóttir talaði um að „dauð
hönd embættismannakerfisins"
legðist yfir allt sem vinstri meiri-
hlutinn ætlaði að gera, en ég tel
þetta hafa verið einstaklingsbundin
skoðun. Helstu forystumenn
vinstri meirihlutans á sínum tíma
lýstu ánægju með sainstarfið við
embættismenn borgarinnar og
Sjöfa Sigurbjömsdóttir var mjög á-
nægð með samstarf sitt við þá,“
segir Markús.
Embættismannakerfi
borgarinnar ókleifur
múr?
Það er rétt að Sigurjóni Pémrs-
son sem var forseti borgarráðs á
tímum vinstri meirihlutans og
Guðrúnu Helgadóttur ber ekki al-
veg saman um samstarfið við emb-
ættismenn borgarinnar. Guðrún
segir þá beinlínis hafa unnið gegn
meirihlutanuin, en Sigurjón segir
þá hafa lítið hjálpað og að hinir
pólítískt kjömu folltrúar hafi þurff
að eyða ineiri tíma í stefauinörkun
en annars hefði verið. í orðunum
liggur að þegar Sjálfstæðismenn
séu í meirihluta þá starfi embættis-
mennimir með þeim að stefou-
mörkun - nokkuð sem vinstri
menn geti ekki treyst á.
Guðrún Agústsdóttir sem nú er
varaborgarfulltnif Alþýðubanda-
lagsins lýsir því hvernig henni
sjálfri gekk samvinnan við embætt-
ismannakerfið á tímum vinstri
meirihlutans: „Eg fékk það litla
starf að vera stjómarformaður
SVR og komst fljótt að raun um
hve erfitt það gat verið að koma í
ffamkvæmd því sein þegar var búið
að samþykkja."
Hún segist alltaf hafa litið á
„Þeir hafa ráðið
miklu og vildu ráða
þessu iíkau
Aslaug Brynjólfsdóttir var ráð-
in ffæðslustjóri Reykjavíkur
árið 1982. Sem slík var hún ríkis-
starfsmaður og staðan var veitt af
menntamálaráðherra. Eigi að
síður þurfti að greiða atkvæði um
stöðuveitinguna í nefod hjá borg-
inni.
Aslaug er Framsóknarkona.
Sjálfstæðismenn í nefadinni
greiddu atkvæði gegn henni en
aðrir nefodarmenn með henni.
Aslaug fékk því þrjú atkvæði en sá
sem sótti um á móti henni fjögur.
„Sjálfstæðiskonan sem sótti um á
móti mér var útilokuð, þannig að
aðeins var um tvo umsækjendur
að ræða. Ekki var leyft að greiða
atkvæði um fólkið heldur átti að
greiða atkvæði á milli ffamsókn-
ar- og sjálfstæðismanns."
Áslaug var ráðin enda hafði
hún stuðning ntargra skólastjóra.
í framhaldi af því var stofauð
Skólamálaskrifstofa Reykjavíkur
og völd færð ffá embætti ffæðslu-
stjóra til hennar. „Þeir þoldu ekki
að ekki var ráðinn Sjálfstæðis-
maður í stöðuna.
Þeir hafa ráðið miklu og vildu
ráða þessu líka. Auðvitað héldu
þeir að ég gæfist upp, en það
gerði ég ekki. Með lögum um
verkaskipti milli ríkis og sveitar-
félaga ffá 1989 og nýjum grunn-
skólalögum árið 1991 komst það
á hreint hvað tilheyrði Fræðslu-
skrifstofanni og hvað Skólamála-
skrifstofunni. Nú hef ég öll völd
sem ég á að hafa og ágætt sam-
starf við Skólamálaskrifstofana,"
segir Aslaug.
Af átta ffæðslustjórum á land-
inu er hún eina konan. Áslaug sit-
ur nú í jafaréttisnefad Reykjavík-
urborgar þar sem karlaveldið í
æðstu stofaunum borgarinnar
hefor off komið til tals.
„Við höfom farið ffam á það
við Launaskrifstofúna að fá upp-
gefoa launaflokka og auka-
greiðslur til starfsmanna borgar-
innar, til þess að sjá hver er
launamunur karla og kvenna hjá
borginni. Eg er t.d. alveg viss uin
að þær konur sem eru forstöðu-
menn hjá borginni hafa lægri
laun en karlar í sambærilegum
stöðum. Við höfom gert ítrekað-
ar tilraunir til þess að fá þessar
upplýsingar, en það hefar ekki
gengið, þrátt fýrir að alger sam-
staða sé um þetta hjá jafaréttis-
nefadinni."
Þegar Markús Om Antonsson
var spurður um hvort erfitt gæti
verið að fá upplýsingar um ýmis-
legt tengt stjórnun borgarinnar
sagði hann:
„Ég hef sagt það margsinnis að
það sé ekkert stjórnkerfi opnara
en stjórnkerfi Reykjavíkurborgar.
Það hefar hins vegar ekki þótt
rétt að fara að opínbera í borgar-
ráði launamál einstakra starfs-
manna, ekki frekar en bankinn
þinn opinberar færslur á ávísan-
areikningnum þínum.“