Vikublaðið - 10.03.1994, Síða 6

6
VIKUBLAÐIÐ ÍO.MARS 1994
Bókmenntlr
Pað er ekki á hverjum
degi að maður fœr
goðsögn í heimsókn
til sín. Þetta gerðist
um síðustu helgi,
Suzanne Brogger
kom til Íslands
í tilefni af dönsku bók-
menntakynningunni í
Norrœna húsinu.
Suzanne Bragger sló í gegn með
bókinni Fri os fra kærligheden
(Frelsið okkur undan ástinni)
árið 1973. Þar ræðst hún á kjarnafjöl-
skylduna sent hún telur mikilvægasta
eyðileggingarafl auðvaldsfyrirkomu-
lagsins. Hún segir í bókinni að f)öl-
skyldan eigi, fræðilega séð, að geta
gefið meðlimum sínum skjól og til-
finningalegt öryggi, en því miður hafi
hún persónulega þveröfúga reynslu
og sjái aðeins eyðilegginguna hvert
sem hún lítur. Nei, segir Suzanne,
kjarnafjölskyldan hefur sungið sitt
síðasta, frjálsar ástir eru það sem koma
skal. Þetta var á því herrans ári 1973.
Bók Suzanne var afar vel skrifuð,
esseyjur með safaríkum, erótískum
ævintýrum í bland við ögrandi, rót-
tækar yfirlýsingar um allt milli himins
og jarðar. Suzanne fylgdi bókinni fast
eftir með upplestrum, viðtölum og
greinum. A þessum n'mum var ein-
kennisbúningur róttækra kvenna
gallabuxur, (hinar viðfrægu) batik-
mussur, (hinir víðfrægu) klossar
o.s.frv. Suzanne tróð hinstægar upp í
gömlum, síðum silkikjólum sem lögð-
ust þétt að íturvöxnum líkamanum.
Stórir nítjándu aldar hattarnir hennar
vöktu verðskuldaða athygli, kolsvört
augninálning, uppsett hár o.s.frv.
Hún sviðsetti sjálfa sig svo um munaði
og fjölmiðlarmr slúðruðu og slúðr-
uðu. Sennilega hafði hún garnan af
þcssu til að byrja með, en svo fór gam-
anið að kárna.
Að leggja
að veöi
í nýjustu bók sinni Gagnsæi (1993)
segir Suzanne frá kinverskum leir-
listamanni sem kastaði sér inn í
brennsluofninn áf því að hann sá að
glerungurinn á leirkerunum hans
þurfti meira súrefni til að verða full-
kominn. Þegar hún byrjaði að skrifa
var skáldsagan komin inn í blindgötu,
annars vegar steingeldur „módern-
ismi“, hins vegar jafn steingelt nítj-
ándu aidar raunsæi. Það þurfti að gera
eitthvað nýtt, brjóta niður inúra inilli
bókmenntagreina, segir Suzanne, og
hún valdi að leggja sjálfa sig að veði,
kasta sér inn í brennsluofninn.
Allar bækur hennar eru fyrstu per-
sónu sögur, aðalpersónan er Suzanne,
og í þeirri persónu blandar höfundur-
inn saman stílfærðri
reynslu og fantasíúm
sjálfrar sín. Hún segir
líka sögur af sér-
kennilegu fólki sem
hún hefur kynnst á
ferðalögum sínum
um heiminn þveran
og endilangan, auk
heimspeldlegra, trú-
arlegra og pólitískra
hugleiðinga. Við Is-
lendingar þekkjum
þessa aðferð vel frá
Þórbergi Þórðarsyni
(og við þekkjum líka
fordómana og skil-
greiningarruglið sem
fylgir aðferðinni).
Sögur Suzanne eru
ummyndaður veru-
leiki, skáldskapur um
veruleika, „bæði-og“,
ekki „annaðhvort-
eða“. Suzanne hefur
orðið fyrir meiri
hremmingum en
flestir aðrir höfundar
vegna þess að hún
leynir ekki sjálfsæfi-
sögiilegu upphafi
bóka sinna, en hún
hefur samt haldið fast
við þessa aðferð. Hún
byggir hana á fagur-
fræðilegum og póli-
tískum forsendum og
hefur hafnað því að
vernda sjálfa sig með
því að feia sig á bak
við skáldaða persónu,
fara í feluleik í textan-
um.
Meirihluti lesenda
hefur frá upphafi skil-
ið allar bækur
Suzanne sem stað-
reyndir eða vítnis-
burð um persónu hennar og líf, sem
æfisögu, játningar. Lesendur hafa
elskað þessa Suzanne og hatað hana
vegna þess að hún er svo heillandi,
gáfuð, ástrík, fordómalaus, mikill
heimsborgari, svo fræg, svo ógeðsleg,
svo mikill „perri“, svo lík eða ólík
þeim sjálfum.
Ást lesenda hefur einhvers konar
tilhneigingu til að þróast inn í form-
sjálfa sig
gerð afbrýðiseminnar; þeir fá aldrei
nóg af upplýsingum, þeir verða að fá
að \áta „hinn raunverulega sannleika"
um líf og ástir Suzanne, þeir eiga hana
og í krafti eignarinnar hafa þeir sinn
„rétt“. Slúðurblöðin hafa selt grimmt
út á þessa afbrýðisemi en Suzanne
dansaði ekki á rósum þegar verst lét.
Frá því segir hún m.a. í síðustu þrem-
ur bókuin sínum.
Mamiœtiir
I ritgerðasafninu Den peprede su-
sen (1986) segir Suzanne frá lífstíðar-
fanganum Sagawa sem sat í frönsku
fangelsi vegna þess að hann elskaði
stúlku svo mikið að hann drap hana og
át. Þannig þurfti hann aldrei að skilja
við hana framar. Samsömun Suzanne
við fórnarlambið er nokkuð augljós og
tilfinningin af því að vera étin lifandi
er sterk í bókinni.
I Norræna húsinu á laugardaginn
var Suzanne spurð að því hvort hún
hefði viljað vera án þeirra ofsókna og
árása frá geðtrufluðu fólki sem hún
segir frá í síðustu bók sinni Gegnsæi.
Hún sagði að hún hefði ekki viljað
vera án nokkurrar þeirrar reynslu sem
hefði valdið sér sársauka gegnum tíð-
ina. Og það væri í rauninni umhugs-
unar virði fyrir rithöfunda, sem
stöðugt væru að nota og misnota líf
annarra í bókum sínum, að sjá hvern-
ig textinn getur hefnt sín, persónurn-
ar byrja að skrifa höfundinn.
Eftir orgíuna
Frá og með Den peprede susen
(1986) hefur Suzanne snúið við blað-
inu og finnur nú ffjálsum ástum flest
til foráttu. Hún skrifaði leikritið Eftir
orgíuna árið 1991, það er leikrit um
eyðni sem olli miklu fjaðrafoki í Dan-
mörku á sínum tíma. Samtök eyðni-
sýktra mótmæltu leikritinu og sögðu
það vera siðferðilega fordæmingu á
samkynhneigð og beinlínis halda því
ffarn að þessi hryllilegi sjúkdómur
væri makleg málagjöld fyrir lauslætið
eða „hirtingarvöndur syndugs manns"
eins og þar stendur.
Suzanne var spurð um þetta í Nor-
ræna húsinu og hún sagði að leikritið
hefði verið þýtt á ensku og fært upp í
Washington í Bandaríkjunum. Það
hefði glatt sig mjög að þar hefði eitt
aðalmálgagn samkynhneigðra leik-
dæmt þessa sýningu og sagt: „Ef þú
átt bara eftir að sjá eina leiksýningu í
lífinu - sjáðu þá þessa."
Suzanne var líka spurð um nýja
danska þýðingu sína á Völuspá (kvæði
sem sömuleiðis mætti lýsa ineð titlin-
um Effir orgíuna). Hún lokaði augun-
um og byrjaði svo að fara með þetta
forna kvæði á dönsku og flutti fyrstu
tuttugu erindin fyrir undrandi og
snortna gesti bókakynningarinnar.
Hafi einhver verið fúll eða gagnrýn-
inn á hana áður, var enginn það eftir
þetta.
Þýðum hana!
Það er furðulegt að engin af bókum
Suzanne hefur verið þýdd á íslensku.
Það hlýtur að vera kominn tími til
þess og ég mæli með stórbókinni Ja
senvkoín út árið 1984. Það er bók sem
er full af spennu, átakamikið uppgjör
sem hverfist um valdabaráttu hugveru
og viðfangs í ástarsambandi, um gjöf-
ina og skriftina. Það hefði átt að leggja
þá bók fram til bókmenntaverðlauna
Norðurlandaráðs, en það er ekki fyrr
•en núna þegar Suzanne er orðin „ráð-
sett“ kona með mann og barn og
fimmtug að menn (og konur) virðast
geta farið að líta á hana sem annað og
meira en kynferðislegt viðfang og
byrjað er að meta bækur hennar að
verðleikum.
Dagný Kristjánsdóttir