Vikublaðið - 17.03.1994, Page 3

VIKUBLAÐIÐ 17.MARS 1994
3
Héttindi barna
Þá klciga ég bara í
Inn á milli þess sem þingmenn
þjóðarinnar rífast um sínar ær og
kýr í búvörulögum og þeim vex
fiskur um hrygg í kvótamálum gefst
þeim tækifæri til að virða fyrir sér
nokkur mannleg frumvörp. Eitt
þeirra er frumvarp til laga um um-
boðsmann barna. (Þegar þingmenn
tala um börn þá er með öðrum orðum
átt við fólk sem ekki er komið með
kosningarétt og er því ekki efst á vin-
sældarlista pólitíkusanna). Jóhanna
Sigurðardóttir leggur frumvarpið
ffam, en þetta er í raun gamalt bar-
áttumál Guðrúnar Helgadóttur,
þeirrar sömu og hefur skrifað allar
barnabækurnar. En hvað er eiginlega
átt við með „umboðsmaður barna“?
Efjóka sýnir vígtenn-
umar...
I frumvarpinu kemur fram að ef
umboðsmaður barna verður nokkurn
tíma til þá á hann að vera eldri en 30
ára. Hvers vegna' þau aldursmörk eru
sett er ekki vitað. En Umbinn á sem sé
að gæta hagsmuna barna í stjórnsýsl-
unni, þ.e.a.s. í „kerfinu". Hann má
taka fyrir þau stjórnsýslumál sem
hann vill, en ekki samt ágreining milli
einstaklinga, nema til að leiðbeina
þeim. Umbi er .bundinn þagnarskyldu
og iná því ekki kjafta í óviðkomandi
fólk um málefni barna og unglinga.
ísland og Noregur byrjuðu á svip-
uðurn tíma að spá í þessi mál og eru
Norðmenn langt á undan okkur. Þeir
stofnuðu norskan Umba 1981.1 Nor-
egi eru menn injög sammála um að
reynslan af Umba í þessi 12 ár sé mjög
góð. I fyrra var sfðan stofnað embætti
umboðsmanns barna í Svíþjóð, en
Danir hafa ekki tekið sönsum enn þá
ffekar en íslendingar. Ef Jóka sýnir
meðráðherrum sínurn vígtennurnar
má gera sér vonir um að frumvarpið
verði að lögum í vor.
En aðalatriðið er að væntanlegur
Umbi barna geti tryggt að fullt tillit sé
tekið til hagsmuna, réttinda og þarfa
barna þegar ákvarðanir eru teknar í
þjóðfélaginu og að nægilegt eftirlit sé
með því að réttur sé ekki brotinn á
börnum.
30% bióðarinnar er 17
,bjc
eða

ara eöayngri
En hverjir yrðu „skjólstæðingar“
Umba? Það er enginn smáræðis skari
af einstaklingum sem er 17 ára eða
yngri. Fólk sent með öðrum orðum er
ekki komið með kosningarétt og því
ekki efst á vinsældalistanum hjá póli-
tíkusunum. í hópnum eru rúmlega
77.600 strákar og stelpur eða nær 30
prósent þjóðarinnar. Þetta er auðvitað
ekki samhentur minnihlutahópur.
Það er talsverður munur á 1, 6, 11 eða
16 ára krökkum, ekki satt.
Næstum tíundi hver Islendingur
var 1. desember 1993 á aldrinum 12 til
17 ára, fæddur einhvcrn tíma lfá 1976
til 1981. Alls rúinlega 25.500 krakkar,
sem skiptast svona eftir aldri (innan
sviga er fjöldi stráka umfram fjölda
stelpa):
17 ára: 4.191 (127)
16 ára: 3.912 ( 44)
15 ára: 4.060 ( 72)
14 ára: 4.478 (111)
13 ára: 4.538 (102)
12 ára: 4.347 (169)
Síðustu árin er búið að festa í lög
ýmislegt sem snertir börn og unglinga
sérstaklega, en fyrir voru eldri barna-
lög með löngu kunnum atriðum eins
og ákvæðum um lögræði og sjálffæði.
Sýndu mér umhyggju eða
ég kalla á lögguna
Nú skulum við skoða nokkrar stað-
reyndir sem gott er að börn og ung-
lingar hafi á bak við eyrað.
500 börn eiga í sérstökum
vanda. Ymislegt bendir til þess að
barnaverndarnefhdir hafi formleg af-
skipti af um 500 börnum á ári. Ef fé-
lagslegur stuðningur við fjölskyldur
telst með fer talan upp í 1.500 til
2.000 börn.
Umhyggja er skylda sam-
kvæmt lögum. Foreldrum er laga-
lega skylt að „sýna barni sínu um-
hyggju og nærfærni og gegna forsjár-
og uppeldisskyldum sínum svo sem
best hentar hag barns og þörfum.
Eoreldrum ber að afla barni sínu lög-
mæltrar fræðslu og alá með því iðju-
semi og siðgæði." Og það þarf líka að
gæta að lýðræðinu: „Foreldrum ber að
hafa samráð við barn sitt áður en per-
sónulegum málefhum þess er ráðið til
lykta eftir því sem gerlegt er, þar á
meðal með tilliti til þroska barns.“
Börnin mega tjá sig í deilu. Ef
foreldrar eru að skilja og standa £ for-
ræðisdeilu þá skal lögum samkvæmt
veita barni sem náð hefur 12 ára aldri
kost á að tjá sig um forsjármál nema
talið sé að slíkt sé skaðvænlegt barn-
inu eða þýðingarlaust fyrir úrslit
málsins. Rétt er einnig að ræða við
yngri börn eftir aðstæðum og það má
skipa barni talsmann til að gæta hags-
muna þess ef sérstök þörf er á því.
Reikninginn fyrir talsmanninn borgar
ríkið.
Foreldrar eiga að sjá fyrir
börnum sínum. Foreldrum er laga-
lega skylt að sjá til þess að börn þeirra
hafi í sig og á og stjúp- og fósturfor-
eldrum eins og uin eigið barn væri að
ræða. Börn innan 18 ára geta krafið
foreldra unt ffamfærslulífeyri og feng-
ið úrskurð sýslumanns í því sambandi.
Framfærslueyrinn tilheyrir barninu
og enguin öðrum.
Spyrjið bara Jóhönnu félags-
málaráðherra. Málefni barna og
ungmenna tilheyra félagsmálaráðu-
neytinu. Ykkar ráðherra nú er því Jó-
hanna Sigurðardóttir.
Nei'nd á að finna vandamála-
börnin. Það er lagalegt hlutverk
barnaverndarnefnda að finna þau
börn og ungmenni sem eiga við
vandamál að glíma, greina vandann
og gera áætlun um úrbætur. Nefnd-
imar eiga að hafa eftirlit með aðbún-
aði, hátterni og uppeldisskilyrðum
barna og ungmenna, fylgjast með
þeim sem búa við ófullnægjandi að-
stæður, sæta illri meðferð eða eiga í
félagslegum erfiðleikum.
Ókunnugir eiga að skipta sér
af. Ollum sem vita um barn sem er
misboðið, uppeldi þess vanrækt eða
aðbúnaður þess svo lélegur að barninu
geti stafað hætta af, er skylt að til-
kynna það barnaverndarnefnd. Ef sá
sem tilkynnir óskar nafnleyndar skal
það virt nema sérstakar ástæður mæli
gegn því. Það getur jafnvel varðað
fangelsun að tilkynna ekki svo illa
meðferð eða slæman aðbúnað að lífi
eða heilsu sé hætta búin.
Kennararnir eiga að hafa
augun opin. Þau sem vinna sérstak-
lega ineð börnum eiga að hafa augun
sérstaklega opin, svo sem fóstrar, dag-
mömmur, kennarar, prestar, læknar,
ljósmæður, hjúkrunarfræðingar, sál-
ffæðingar, félagsráðgjafar og fleiri.
Vandamálakrakkarnir
settir á „svartan lista“
Foreldrar fá að vita um af-
brot. Ef barn eða ungmenni brýtur
lög á lögreglan að hafa samband við
barnaverndarnefnd og nefndin á að
hafa samband við foreldrana viti þau
ekki um brotið. Ef foreldrarnir vilja
vera viðstaddir yfirheyrslur yfir börn-
'um yngri en 16 ára þá mega þeir það.
Vanrœktu og óþekku börnin
á skrá. Barnaverndarnefndir eiga að
halda sérstaka skrá um þau börn og
ungmenni í umdæmi sínum sem hún
telur að sé hætta búin. Þá er átt við að
líkamlegri eða andlegri heilsu barns
eða þroska sé hætta búin vegna van-
rækslu, vanhæfni eða hegðunar for-
eldra, eða barn eða ungmenni stefni
heilsu sinni eða þroska í hættu með
hegðun sinni (t.d. vímuefnanotkun
eða afbrotum). Skráð börn eða ung-
menni teljast í sérstökum áhættuhópi.
Ráðgjöf á að veita eftir of-
bcldi. Ef barn eða ungmenni verður
fyrir áreitní, oflieldi eða öðrum af-
brotum á barnaverndarnefnd að að-
stoða það með ráðgjöf eða ineðferð
eftir því sem við á.
Það má reka fantana út af
heimilinu. Ef barnaverndarnefhd
þykir barni háski búinn af hegðun eða
framkomu heimamanns, svo sem
vegna ofbeldis á heimili, ógnana eða
hótana eða vegna vímuefhaneyslu, en
barninu gæti annars liðið vel á heimil-
inu, er nefhdinni skylt ef umvandanir
duga ekki að fá hann út af heimilinu
með tilheyrandi lagalegum úrræðum.
Bannað að þræla litlu
skinnunum út
Enga vinnuþrælkun takk!
Barnaverndarnefhd á að hafa eftirlit
með því að barni eða ungmenni sé
ekki ofþjakað við þunga eða óholla
vinnu, með löngum vinnutíma, vök-
um eða óreglulegum vinnuháttum.
Lausaganga barna bönnuð á
kvöldin. Samkvæmt lögum mega
börn 12 ára og yngri ekki vera á al-
mannafæri eftir klukkan átta á kvöldin
nema í fylgd fullorðinna. Fyrir börn
13 til 16 ára gildir hið sama eftir ld. 10
á kvöldin. í maí, júní, júlí og ágúst
færast tímamörk þessi tvo tíma síðar.
Börn 15 ára og yngri mega ekki fara á
dansleiki aðra en sérstaka barna- og
unglingadansleiki og fjölskyldu-
skemmtanir. Börn og ungmenni 17
ára og yngri mega ekki fara á vínveit-
ingastaði. Hér er miðað við fæðingar-
ár en ekki fæðingardag.
Og svo er það náttúrulega
Féló. Fyrir utan barnaverndarnefndir
eru það félagsmálanefndir sveitarfé-
laganna sem eiga að gæta hagsmuna
barna. Hér er m.a. átt við félagslega
ráðgjöf. Nefndin skal sjá til þess að
„börn fái notið hollra og þroskavæn-
legra uppvaxtarskilyrða“ og gæta þess
að aðbúnaði barna sé ekki ábótavant
og viðhafa skipulagt forvarnarstarf í
unglingamálum sem rniðar að því að
„beina athafnaþörf æskufólks á heilla-
vænlegar brautir.“
Friðrik Þór Guðmundsson
.SKIPA-0G
MALMIÐNAÐAR-
FYRIRTÆKI
Á grundvelli samþykktar ríkisstjómarinnar,
til stuðnings skipaiðnaði, hefur verið ákveðið að veita
fyrirtækjum í málm- og skipaiðnaði fjárhagslegan stuðning
til verkefna á sviði þróunar og markaðssóknar.
Heiti verkefnisins er:
SKIPAIÐNAÐUR '94
Markaðssókn og þróun
til aukinnar samkeppnishæfni
Nánari upplýsingar veitir:
Iðntæknistofnun íslands
Karl Friðriksson, sími 687000.
IÐNAÐAR- OG
VIÐSKIPTARAÐUNEYTIÐ
MÁLMUR
Samtök fyrirtækja í málm- og skipaiðnaði
SAMIÐN
Samband iðnfélaga